بدتر از پلاسکو

حامد فوقانی:

پلاسکو در آتش سوخت و عبرت شد؛ عبرت تعدادی بنای تجاری ناایمن در شهر تهران... تا مالکان و کسبه‌شان ‌بدانند که خطر حریق و فروریزش، در کمین ساختمان آنها هم هست؛ اگرچه گویی به نظر می‌رسد که برخی هنوز با خوش‌خیالی به خود می‌گویند «چرا باید حادثه‌ای با شدت پلاسکو دامن ما را هم بگیرد؟»؛ آنهایی که دلایلی از قبیل کسادی بازار و هزارویک مشکل دیگر را بر زبان می‌آورند تا ایمن‌سازی را به باد فراموشی بسپارند. ایمنی برای این دسته در میان هزاران سمنی که دارند، یاسمن است. فارغ از اینکه یک توصیه قدیمی می‌گوید «حادثه خبر نمی‌کند»، حادثه می‌آید و مثل روز دوشنبه گذشته، آتش، پاساژ کمپانی را در چند قدمی پلاسکو (کوچه برلن)، دودزده و سیاه می‌کند.

به‌واقع اگر صدها تولیدکننده، کارگر و کسبه پلاسکو می‌دانستند که صبح پنجشنبه 30دی‌ماه95 قرار است چه بلایی بر سر نخستین بنای بلند کشور بیاید، از شب قبل بیدار می‌ماندند و نمی‌گذاشتند کوچک‌ترین جرقه‌ای ایجاد شود تا آن‌همه سرمایه بر باد برود. اصلا چرا از شب قبل؟ حتما از مدت‌ها پیش دست‌به‌کار می‌شدند تا پلاسکو در عرض چند ساعت آنگونه به تلی از آوار تبدیل نشود. این نکته‌ای‌است که معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی نیز به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «از ۲۱سال پیش از حادثه پلاسکو، به مالکان ساختمان، هشدار آتش‌سوزی داده بودیم».

اشاره محمود قدیری به 50اخطاریه‌ای‌است که از سال74 به‌مرور برای مالک و هیأت‌مدیره پلاسکو ارسال شده و در آنها آمده است که اگر آتش‌سوزی در ساختمان رخ دهد، تبدیل به یک ‌فاجعه می‌شود.

به هر حال فاجعه رخ داد و ابعادش ملی شد؛ پس باید آنهایی که هر روز کابل‌های فرسوده، انبوهی از پارچه و چسب و روغن انبارشده به بدترین شکل، سدمعبر راهروها و راه‌پله‌ها، گاز پیک‌نیکی‌ها و از این دست موارد خطرناک را می‌بینند و بی‌تفاوت از کنارش عبور می‌کنند، به خود بیایند. به همین خاطر هم هست که شهرداری تهران و دستگاه قضا بدون ملایمت وارد عمل شده‌اند و بناهای ناایمنی را که مالکان آنها به اخطاریه‌ها و دستورالعمل‌ها بی‌توجه هستند، پلمب می‌کنند؛ طوری که تاکنون دست‌کم 7بنای تجاری در شهر تهران پلمب شده و در برخی دیگر از بناها هم با اجبارهای فراوان، عملیات رفع‌خطر و ایمن‌سازی، کلید خورده است. البته از بین بناهای پلمب‌شده، برخی به واسطه بستن قراردادهای ایمن‌سازی و رفع خطرهای اصلی، رفع‌پلمب شده و فرصت سه تا شش‌ماهه گرفته‌اند؛ برخی دیگر نیز خودشان دست‌به‌کار شده‌اند و اکنون تا حدود زیادی ایمن به حساب می‌آیند؛ مثل ساختمان آلومینیوم که به برادر پلاسکو شهرت دارد، پاساژ کویتی‌ها در همسایگی پلاسکو و ساختمان حکیم‌‌اسلامی در چهارراه سعدی.

243بنا در انتظار تصمیم‌گیری مناطق

طبق آماری که از سوی سازمان آتش‌نشانی و کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران اعلام شده، تهران دارای 7300بنای ناایمن است که از میان آنها حدود  4900بنا از نظر خطر حریق در اولویت درجه‌یک هستند. از این میان نیز به گفته داوری ـ مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی ـ 243ساختمان، شرایط خطرناکی همچون پلاسکو دارند؛ به همین منظور از شهرداری‌های مناطق، خواسته شده که جلسات کمیته‌های بررسی املاک و بناهای ناایمن را به شکل مرتب تشکیل دهند و با کمک دادستانی تهران در مورد آنها تصمیم‌گیری کنند. در این بین، حسن رباطی ـ معاون هماهنگی امور مناطق شهرداری تهران ـ نیز اعلام می‌کند که شهرداری‌های مناطق باید به‌جد دنبال تصمیم‌گیری درخصوص بناهای ناایمن محدوده خود باشند. او می‌گوید: «شهرداری‌ها باید پیگیر اخطاریه‌های آتش‌نشانی و دستورالعمل‌های ایمن‌سازی که برای بناهای تجاری فرستاده شده، باشند. در این مسیر تأکید شده که اولویت اول کاری، رفع خطرهای جدی مثل تعویض سیم‌کشی‌های فرسوده، رفع سدمعبر و نصب سیستم‌های اعلان و اطفای حریق است. مالکان و هیأت‌مدیره بناها نیز به یاد داشته باشند که این اقدامات با کمترین هزینه ممکن، شدنی‌است و در این مسیر به ‌خاطر اهمیت جان کسبه و شهروندان، شهرداری و دادستانی از هیچ برخوردی کوتاهی نخواهند کرد». رباطی تأکید می‌کند که بهره‌برداری مجدد از بناهایی که پلمب می‌شوند، بدون بازبینی سازمان آتش‌نشانی و چک‌کردن تمامی موارد، اصلا امکان‌پذیر نیست؛ همان‌طور که اخیرا پروانه ساخت هم بدون بررسی تمام نقشه‌ها از سوی آتش‌نشانی، صادر نمی‌شود.

ذره بین

برخی از اقدامات ایمنی فقط به همت نیاز دارد و بس. در این بناها ایمنی با آموزش شاغلان و کارگران، نصب کپسول‌های آتش‌نشانی و رفع سدمعبر با کمترین هزینه‌ها برقرار می‌شود. اما در مورد برخی از بناهای فرسوده دیگر، به نظر می‌رسد کار از کار گذشته باشد و تنها راه پیش روی آنها نوسازی است. مثلا ساختمان معروف به دراکولا در نزدیکی خیابان نوفل‌لوشاتو که گفته می‌شود با یک بارش زمستانی سبک و بیشتر از 40-30میلی‌متر فروخواهدریخت، باید تخریب و نوسازی شود یا درباره ساختمان آزاد واقع در سه‌راه جمهوری نیز اما و اگرهای فراوانی وجود دارد. در این بنای 45ساله آن‌قدر تغییرات غیراصولی صورت گرفته که کسبه آن هر روزشان را با دلهره‌های زیاد، شب می‌کنند و نمی‌دانند صبح روز بعد که از خواب برمی‌خیزند آیا آزاد هنوز پابرجاست یا...؟! گودبرداری‌های غیرقانونی مالک برای احداث طبقه منفی‌دو، تبدیل فضای طبقه منفی‌یک از انباری به تجاری، افزودن سطح به بنای بالکن‌های طبقات و استفاده غیرمهندسی از تیر، کنار بالکن‌های طبقات اول، دوم و سوم برای اتصال اسکلت میانی، باعث شده که پاساژ آزاد یک بنای ناایمن لرزان به‌ حساب‌ بیاید. در این بین ساختمان کفش ملی در ضلع شمال غربی میدان قیام هم به‌ دلیل عدم‌استحکام، تخلیه و تخریب شد.