شعر انقلاب و بازگشت به خویشتن

عبدالجبار کاکایی/شاعر

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در هر حوزه‌ای با شعاری مبتنی بر تحولات و دگرگونی‌های ناشی از این رویداد بزرگ مواجه بودیم.
در حوزه شعر، بازگشت به سنت‌ها شعاری محوری بود که تأثیرات این عرصه از آن الهام می‌گرفت. بازگشت به سنت‌ها درواقع ریشه در جریان‌های فکری پیش از انقلاب نیز داشت. با نگاهی آماری بیشتر مبارزان، مخالفان و جامعه روشنفکری در ستیز با سلطنت مربوط به دو جریان چپ و مذهبی بود. درواقع جریانی با مفهوم کلی لیبرال دمکرات یا نبود یا بی‌تأثیر بود. این دو جریان تأثیرگذار در همه شئون فکری ازجمله ادبیات در جدال با فرهنگ بیگانه در فکر و تلاش برای معرفی ظرفیت‌های فرهنگ خودی بودند، اما حتی پیش از آن نیز در سال‌های پس از مشروطه به‌دلیل سنخیت نداشتن شکل و نوع توسعه غربی با جامعه سنتی و لحاظ‌نشدن نیازهای فرهنگی در آن، چنین رویکردی وجود داشته است.
به هر شکل، پیروزی انقلاب اسلامی فرصت مناسبی برای احیای فرهنگ ملی بود؛ گرچه در مواردی بعضی از تندروی‌ها حتی تا مخالفت با شعر نیمایی و سپیدسرایی نیز ادامه می‌یافت. همه این موارد موجب شد تا قالب‌های کلاسیک شعر بار دیگر مورد توجه قرار گیرد، غزل افق‌های جدیدی را در منظر خود داشته باشد و خلأهای قالب‌های کلاسیک به‌سرعت پر شود.
ظرفیت فکری چنین کاری با تلاش شاعرانی چون منوچهر نیستانی، محمدعلی بهمنی، حسین منزوی و... در سال‌های پیش از انقلاب فراهم بود. بنابراین انقلاب به این رویکرد برای تبدیل‌شدن به یک جریان ادبی کمک کرد و موجب تسریع این جریان نیز شد. سال‌های بعد از 57 توسعه قالب‌های کلاسیک را به‌نام خود ثبت کرد و گسترش نظام نشانه‌شناسی شاهد گویایی برای این توسعه شد.