آسیب
در سی‌وپنجمین نشست «تهران امید دارد» مطرح شد
بی‌سرپناهان فرحزاد، خانه گرم می‌خواهند
«ییلاق است، کجا بروند بهتر از اینجا، هم خوش آب و هوا و هم کنار رود، غذایشان هم که مجانی می‌رسد، همه هم دور هم هستند و خوش می‌گذرد و...» این توصیف سرشار از خشم بعضی در مورد جمعیت کارتن‌خواب و دچار چرخه آسیب دره فرحزاد است؛ بعضی از ساکنان نه علاقه‌ای دارند این دره‌نشینان محله‌شان را اشغال کنند و نه موافقند کسی برای این افراد خدماتی به این فضا بیاورد.
برخی، دره‌نشینان را مهمانان ناخوانده می‌دانند که تنها راه رهایی هم به‌نظرشان از مسیر جمع‌آوری و انتقال به جای دیگری می‌گذرد. بعضی‌ها فکر می‌کنند اگر آنها بروند قیمت زمین‌هایشان به قیمت زمین‌های سربه فلک شده شهرک غرب و سعادت‌آباد نزدیک می‌شود، بعضی دیگر هم معتقدند اگر آنها بروند، پسران و دخترانشان از شر اعتیاد و فساد در امان می‌مانند. اما هستند کسانی که نگاه متفاوت‌تری به این افراد دارند؛ آنها سرمایی را می‌بینند که در روزهای سرد سال به مغز استخوان می‌رسد و هر بی‌سرپناهی را از پا در می‌آورد، آنها دره‌نشینان فرحزاد را هم نیازمند مهربانی و یاری می‌بینند. داستان دره فرحزاد و مردان و زنان رانده و رهاشده و کودکان بی‌گناهشان داستان امروز نیست. مناطق 2 و 5 نزدیک‌ترین منطقه به این دره هستند. کمیته اجتماعی شورای شهر تهران پیگیر این است که شهرداران این مناطق راه‌اندازی 2گرمخانه برای زنان و مردان فرحزاد را سریع‌تر انجام دهند. منطقه 5، گرمخانه نیمه مجهزی را برای مردان دارد و قرار است این گرمخانه تجهیز و تکمیل شود. در منطقه 2 و در نزدیکی دره هم ساختمانی برای گرمخانه زنان درنظر گرفته شده اما هنوز تا تبدیل شدن به گرمخانه فاصله دارد. موضوع فرحزاد و نیازی که در تهران برای داشتن گرمخانه‌های بیشتر به‌خصوص خانه‌های ویژه زنان احساس می‌شود، موضوع برگزاری سی‌وپنجمین نشست «تهران امید دارد» بود. در این نشست که به میزبانی شهرداری منطقه 2 برگزار شد، همه مهمانان از اهالی محل گرفته تا مسئولان شهرداری و شورای شهر، سمن‌ها و... به‌دنبال توافق، راهبرد مشترک راهکاری برای بهبود زندگی کیفیت تهیدستان فرحزاد و کاهش آسیب‌های این محل بودند. رسول کشت‌پور، شهردار منطقه2 طرح‌های عمرانی را یکی از راه‌های نجات محله می‌داند. کشت‌پور اهالی دره را هم جزئی از شهروندان تهران به‌حساب می‌آورد که باید برای بالا بردن کیفیت زیست‌شان کاری کرد؛ البته تأکید می‌کند که این کارتن‌خواب‌ها از اهالی محله نیستند و تأکید بر این دارد که شهرداری وظیفه تخصصی در قبال این جامعه پیچیده دربردارنده بزهکاران، معتادان و بی‌سرپناهان ندارد و این موضوع وظیفه سایر دستگاهاست.
بومی‌ها پس چه؟
چند سازمان مردم‌نهاد در منطقه فرحزاد فعالیت می‌کنند. حمایت نمایندگان سمن‌ها از دره‌نشینان و داستان‌هایی که از شیرالله، احسان و فروهر تعریف می‌کنند، صدای بومی‌نشینان را درآورده و احمد فرحزادی که به نمایندگی از آنها در نشست امید حضور دارد، شاکی می‌شود که چرا فقط همه به فکر دره‌نشینان هستند پس خود مردم بومی محل چه می‌شوند؟
فرحزادی مشکل اصلی فرحزاد را برخی از اقدامات مدیریت شهری می‌داند؛ ساخت‌وسازهای بی‌رویه و مسایلی که شهرداران سابق منطقه پدیده آورده‌اند. از نیروی انتظامی شاکی است که یک شب برای رهایی از دست این بی‌سرپناهان و معتادان هزار نفر از آنها را در دره فرحزادی رها و وبال گردن بومیان کرد. خراب شدن یکی درمیان خانه‌هایی که قرار بود جای خالی‌شان جزئی از طرح‌های توسعه باشد، یکی از مشکلاتی است که اهالی محل از آن می‌گویند.
مهمانان از تجربه‌های ناموفق از جمع‌آوری بی‌سرپناهانی که بیشترشان معتاد هستند، می‌گویند؛ از تجربه خاک سفید و هرندی. تأکید شهردار منطقه دوباره بر این است که اگر در مسیر رودخانه تفرجگاه وسعت بگیرد و طرح‌های عمرانی در فرحزاد اجرایی شود، خودبه‌خود مشکل حل می‌شود.
رویکرد امروزی، رویکرد اجتماع محور
برخلاف شهردار، الهام فخاری، رئیس کمیته اجتماعی اعتقاد دارد در قانون شهرداری‌ها تأسیس نوانخانه و کمک به کاهش آسیب‌های اجتماعی موضوعی است که به‌عنوان وظیفه شهرداری مشخص شده و باید مدل اجرایی آن مورد توجه و مدنظر قرار گیرد. نجم‌الدین محمدی، مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری هم معتقد است، طرد اجتماعی باید به پذیرش اجتماعی تبدیل شود؛ «در آسیب اجتماعی با افراد زنده مواجه هستیم و نمی‌توان منتظر اقدامات عمرانی یا موارد دیگر بود؛ باید برای مشکلات آنها زودتر اقدام کرد. رویکرد بازداشت و محصور کردن به‌مدت 6ماه برای رفع این مشکل پاسخگو نیست. برای کمک به افراد بی‌سرپناه با حمایت اسکان، تغذیه و درمان آنها می‌توان در مسیر بهبود و درمان و بازگرداندن آنها به زندگی عادی شهری تلاش کرد.»
صحبت‌های فخاری هم همسو با کسانی است که دره‌نشینان فرحزاد را شهروندان این شهر می‌دانند: «توسعه محلی بدون توجه به افرادی که در مسیر توسعه آسیب می‌بینند و زمین می‌خورند، ممکن نیست. سرنوشت همه مردم به هم گره خورده است و اگر کسی گمان کند می‌توان روی بستر فقر و محرومیت دیگران به توسعه پایدار یا حتی پیشرفت شخصی دست یافت، روزگار نشان داده که سخت در اشتباه است. رویکردهای مختلفی برای درمان مشکلات وجود دارد ولی رویکرد اجتماع محور رویکرد امروزی است و می‌تواند مورد توجه همه قرار گیرد.» فخاری مثال گرمخانه شماره 2 زنان در هرندی را می‌زند و نماینده اهالی محل مدعی می‌شود که از اول برنامه‌ریزی‌ها و حتی برگزاری این نشست هم برای راه‌اندازی گرمخانه در فرحزاد بوده. فخاری توضیح می‌دهد ولی او قانع نمی‌شود.
به هرحال فعالان حاضر در نشست منتظر اقدام جدی مسئولان هستند. شاید در همین روزها فرحزاد هم صاحب‌خانه‌ای گرم برای بی‌سرپناهان به‌ویژه زنان شود، چراغ خانه دیگری روشن می‌شود؟
