فال حافظ علیه حافظ

 امیر عفاف|  شیراز- خبرنگار:

مسافر خارجی را به زبان اشاره مجاب می‌کند که ورود به ساحت حافظ شیرازی بدون تفأل به دیوان، معنا ندارد و بدون این برگه شعر که قناری گرسنه به جای دانه می‌چیند، یک جای سفر لنگ می‌زند و چیزی کم دارد. گردشگر خارجی کنجکاو می‌شود، عکس می‌گیرد و حیرت می‌کند از این‌که در شیراز جماعتی شعر می‌فروشند و مردم برای آن پول می‌دهند. فال‌فروش‌های جوار حافظیه، میهمانان داخلی را با تمنا و گاهی التماس مجبور به خرید فال می‌کنند. آنها رنجور و ژنده‌پوش و فقیرند، اما حضرت آن‌قدر بزرگ است که همه قشری را زیر خرقه‌اش جمع کرده است...

 تفأل به دیوان، بخشی از فرهنگ زیارت آرامگاه حافظ است، اما گاهی پوشش و رفتار فروشندگان، این خورشید درخشان معنوی را کم‌فروغ می‌کند. روزهای زیادی تا شلیک توپ نوروز نمانده است و باز هم حافظیه شیراز درصدر آمار بازدیدهای نوروزی، پذیرای میهمانان خواهد بود؛ با همان فال‌فروش‌ها و قناری‌های رنگی و دیوان‌های از شیرازه گسیخته.


زمینه‌ای استثنایی برای کسب درآمد 

یک مدرس دانشگاه در رشته گردشگری، که باور دارد اماکن تاریخی ظرفیت‌های متعددی برای منفعت اقتصادی و کسب درآمد دارند، می‌گوید: درآمدزایی از ظرفیت‌های اماکن گردشگری در ایران، فقط به فروش بلیط محدود است.
دکتر «محسن عامری» قیمت‌گذاری متفاوت نرخ بلیت برای گردشگران خارجی را تصمیم مناسبی می‌داند و می‌افزاید: ایجاد کافی‌شاپ و فروشگاه در اماکن تاریخی به صورت اصولی و علمی ضرورت دارد و باید با جدیت دنبال شود.

وی به جایگاه حافظیه در بین اماکن گردشگری کشور و آمار قابل ملاحظه بازدیدکنندگان داخلی و خارجی آن اشاره و اضافه می‌کند: آرامگاه حافظ فرصت عظیمی را برای درآمدزایی ایجاد کرده است که برای گردشگران نیز سود دارد و خاطرات بسیار شیرین و خوشی را رقم می‌زند.عامری با تاکید بر این‌که احترام به حافظ شیرازی در دنیا بی‌همتا و نمونه است، ادامه می‌دهد: اعتقادات مردم برای تفأل به دیوان این شاعر گرانقدر یک زمینه استثنایی برای کسب درآمد است.

وی فروختن فال حافظ را منوط به ساختار منظم و برنامه‌‌ریزی مناسب می‌داند و می‌گوید: در حال حاضر برخی افراد بدون عبور از فیلترهای اخلاقی و پوشش مناسب مقابل آرامگاه حافظ فال‌فروشی می‌کنند که به هیچ‌وجه زیبنده این مکان تاریخی و فرهنگی نیست.

عامری از حضور افراد معتاد در کسوت فال‌فروش به عنوان آسیبی جدی یاد می‌کند و می‌افزاید: گزارش شده است که در مواردی افرادی با سابقه جیب‌بری و سرقت به عنوان فال‌فروش از بازدیدکنندگان دزدی کرده‌اند.

وی با بیان این‌که فال‌فروش‌های حافظیه اعتقادی به این کار ندارند، ادامه می‌دهد: فال‌فروش‌های قدیمی، ورودی حافظیه را در تملک و سرقفلی خود می‌دانند و با افراد تازه‌واردی که اقدام به فروش فال می‌کنند، درگیر می‌شوند.

عامری از مخدوش شدن تجربه گردشگران در آرامگاه حافظ به دلیل رفتار فال‌فروش‌ها ابراز تاسف می‌کند و می‌گوید: باید از این تقاضای پنهان و تمنای گردشگرانی که به حضرت حافظ ارادت دارند با یک برنامه‌‌ریزی صحیح بهره برد.
وی به ارائه راهکار برای تفأل بازدیدکنندگان می‌پردازد و می‌افزاید: باید با برگزاری جلسات کارشناسانه مشکلات موجود رفع و نکات مثبت تقویت شوند تا تفأل در جوار آرامگاه حافظ شکل مناسبی بگیرد.


لزوم ساماندهی فال فروش ها

رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی فارس نیز که با فال‌فروشی در حافظیه موافق است، به نحوه ارائه آن ایراد می‌گیرد و می‌گوید: گردشگران از تفأل به دیوان حافظ در این مکان برجسته تاریخی و فرهنگی لذت می‌برند، اما شکل ارائه فال با استفاده از پرنده و ورق‌های جدا شده دیوان به هیچ وجه مناسب نیست.

«مسعود منیعاتی» که معتقد است انجمن‌های حافظ‌شناسی و دوستداران حافظ می‌توانند در ساماندهی این وضعیت نقش قابل ملاحظه‌ای ایفا کنند، می‌افزاید: تفأل به دیوان حافظ نیاز به تخصص افراد آگاه و مطلع دارد و نباید تنها به چشم بنگاه اقتصادی دیده شود.

وی با اشاره به این‌که اماکن گردشگری فارس به اقتصاد پویا نیاز دارند، اضافه می‌کند: با تمهیدات اقتصادی- فرهنگی می‌توان در این زمینه موثر عمل کرد و ضمن درآمدزایی اوقات دلچسبی را برای گردشگران به وجود آورد.
منیعاتی با بیان این‌که ارائه خدمات رفاهی از زیرساخت‌های اولیه صنعت گردشگری است، ادامه می‌دهد: ارائه خدمات رفاهی و فروش خوراک یا صنایع‌دستی باید در مقیاس کلان دیده شود و تنها ایجاد بازار مدنظر نیست. 


بهره‌گیری از انجمن‌های ادبی

یک مدرس و پژوهشگر حوزه گردشگری فارس با ارائه فال در جوار حافظیه موافق و با شیوه فعلی مخالف است. دکتر«امیرحسین حکمت‌نیا» تفأل به دیوان حافظ را از میراث معنوی و گران بهای فارس برمی‌شمارد و می‌گوید: می‌توان از دانش و تجربه انجمن‌های ادبی و فارغ التحصیلان رشته ادبیات بهره برد تا ارائه فال به شکل سنتی و آبرومندانه باشد.وی فروش فال با روش‌های کامپیوتری و چاپی را نامناسب می‌داند و می‌افزاید: فردی که به درخواست گردشگران تفال می‌زند باید بر ادبیات و دیوان حافظ احاطه داشته باشد.

حکمت‌نیا در خصوص فروش خوراک و صنایع‌دستی در دیگر اماکن گردشگری استان، می‌گوید: راه‌اندازی بازارهای هفتگی با محوریت گردشگری و رویکرد فرهنگی و هنری ایده‌ای پسندیده است و در کشورهای دیگر نیز سابقه دارد. وی که با بساط کردن و سد‌معبر مقابل اماکن گردشگری مخالف است، ادامه می‌دهد: سد معبر برای گردشگران ناخوشایند است و منظر شهری را مخدوش می‌کند.حکمت‌نیا برقراری آرامش در روح و روان میهمانان فارس به خصوص شیراز را از ملزومات رونق صنعت گردشگری استان می‌داند و می‌گوید: ارائه خدمات رفاهی به گردشگران نیازمند رعایت اصول و قواعد خاصی است و باید کارشناسانه باشد.