کد ملی علیه کارت سوخت

دولت در ظاهر سکوت اختیار کرده و تنها به احیای کارت سوخت بدون افزایش قیمت بنزین و یا سهمیه‌بندی می‌اندیشد. در مجلس اما سناریوهای مختلفی دنبال می‌شود که تازه‌ترین آنها سهمیه‌بندی براساس کدملی است و نه کارت سوخت؛ این طرح را عمدتا نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری، جدی‌ترین فراکسیون مخالف دولت حمایت می‌کنند. سرانجام چالش پنهانی بین دولت و نمایندگان عمدتا اصولگرای دارای گرایش سیاسی نزدیک به جبهه پایداری برای توزیع بنزین براساس کد ملی افراد چه خواهد شد؟
نه! مجلس درباره سهمیه‌بندی بنزین تصمیمی نگرفته است. این تازه‌ترین خبری است که علی لاریجانی، رئیس مجلس اعلام کرده اما هنوز برخی نمایندگان در تدارک هستند تا نظام سهمیه‌بندی بنزین احیا شود؛ چالش اصلی آنها توزیع بنزین بر اساس کارت‌های سوخت وسایط نقلیه است یا سهمیه‌بندی کردن آن براساس کد ملی افراد؟  کمتر از 2‌ماه تا پایان سال مانده و مردم هم مانده‌اند که تصمیم نهایی چه خواهد بود. به گفته لاریجانی، در چند روز اخیر شایعه‌هایی مطرح شده مبنی بر اینکه مجلس به‌دنبال آن است که بنزین را سهمیه‌بندی کند و هر روز یک لیتر بنزین به افراد داده شود که این موضوع به هیچ‌وجه درست نیست. اما این نه یک شایعه بلکه طرحی است که برخی نمایندگان آن را به مجلس ارائه کرده‌اند؛ آن هم در شرایطی که دولت دنبال احیای کارت سوخت است و نه سهمیه‌بندی بنزین.
چالش دیگر بر سر قیمت فروش بنزین است. از یک‌سو عباس کاظمی، معاون سابق وزیر نفت می‌گوید بهترین راهکار، واقعی‌کردن قیمت بنزین است و برخی ازجمله حسن ضیاء کاشانی، مدیرعامل اسبق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی بر این باورند که افزایش قیمت سوخت با این قدرت خرید فعلی مردم منطقی نیست و بهترین راهکار عملیاتی کردن کارت هوشمند سوخت است. او البته این را هم تأیید می‌کند که افزایش قیمت بنزین به میزان قیمت سایر کشورهای همسایه به‌عنوان یک راهکار عاقلانه باید مدنظر قرار گیرد اما حالا وقت افزایش قیمت هر لیتر بنزین از هزار تومان به 9هزار تومان نیست.

سایه‌روشن توزیع بنزین با کد ملی
ضیاء کاشانی که با طرح پیشنهادی نمایندگان برای دادن روزی یک لیتر سهمیه بنزین به هر فرد ایرانی مخالف است، می‌گوید: در این شرایط یک خانواده با 8فرزند 8سهمیه بنزین دریافت می‌کند که عاقلانه و عالمانه نیست و باید دید هدف این طرح افزایش درآمد برای دولت است یا کاهش حجم یارانه‌های پرداختی؟ اما فرید عامری، مدیرعامل اسبق شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی نظر دیگری دارد و می‌گوید: در حال حاضر بهترین راهکار سهمیه‌بندی و دونرخی کردن سوخت است، زیرا تفاوت قیمت در داخل و خارج کشور زیادشده و جامعه پذیرش افزایش قیمت را ندارد.
مجید کیانپور، عضو کمیسیون عمران مجلس هم تأکید دارد طرح توزیع روزانه یک لیتر به هر ایرانی، نه‌تنها هیچ دردی از جامعه دوا نمی‌کند، بلکه انگیزه را از تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی می‌گیرد و بر افزایش فقر در کشور و تشدید تضاد طبقاتی اثرگذار خواهد بود. او تأکید می‌کند: متأسفانه مسئولان به‌جای آنکه به‌دنبال افزایش درآمد خانوارها و افزایش تولید ناخالص ملی باشند، تنها به‌دنبال توزیع پول هستند که مشکلات اقتصادی بسیاری را برای کشور به‌دنبال دارد. به گفته او افزایش نقدینگی یکی از معضلات این حوزه به‌شمار می‌آید.

عدالت یا فریب بنزینی؟
طراحان طرح سهمیه‌بندی بنزین و اختصاص یک لیتر به هر ایرانی در هر روز می‌گویند دنبال عدالت در توزیع یارانه‌ها هستند و اختصاص بنزین به خودروها و وسایل نقلیه بنزین‌سوز دیگر ضد‌عدالت است زیرا اقشار ضعیف جامعه خودرو ندارند و از دریافت یارانه بنزین محروم می‌شوند و کسانی که خودرو دارند از این یارانه بهره می‌برند. آنها می‌گویند دولت موظف شود سامانه بورس الکترونیک معاملات بنزین سهمیه‌بندی را ایجاد و امکان خرید و فروش بنزین مازاد بر نیاز شهروندان را فراهم کند و جایگاه‌های سوخت هم وظیفه دارند بنزین آزاد را بر مبنای قیمت این سامانه به فروش برسانند. از سوی دیگر پیشنهاد داده‌اند که اولویت استفاده از جایگاه‌های سی‌ان‌جی، پس از سهمیه‌بندی بنزین با خودروهای عمومی و وانت‌بار است و این خودروها خارج از نوبت از جایگاه‌ها استفاده خواهند کرد و وزارت نفت موظف است نوبت‌بندی جایگاه‌های سی‌ان‌جی را به‌صورت الکترونیک و با استفاده از نرم‌افزارهای تلفن همراه اعمال کند و دولت هم باید سازوکاری را برای ثبت نام از تاکسی‌های اینترنتی فراهم کند تا آنها مشمول استفاده خارج از نوبت از جایگاه‌های سی‌ان‌جی شوند.
بازگشت به نظام سهمیه‌بندی بنزین چه براساس کد ملی چه کارت سوخت، بدون اصلاح قیمت این فرآورده انرژی تا چه اندازه می‌تواند مانع رشد مصرف و قاچاق آن شود و پرسش مهم‌تر اینکه چرا فقط برخی نمایندگان دنبال سهمیه‌بندی بنزین هستند و چنین سازوکاری را برای سایر فرآورده‌های نفتی ازجمله گازوئیل که قاچاق آن بیشتر از بنزین است، دنبال نمی‌کنند؟ تخصیص بنزین براساس کد ملی شهروندان بازگشت به نظام سهمیه‌بندی و کوپنی است و چالش اصلی نحوه محاسبه قیمت روز این فرآورده و اعمال آن در جایگاه‌های سوخت است و ابهام‌های زیادی با اجرای این طرح ایجاد خواهد شد. اقتصاد ایران سال‌هاست به یارانه‌ها معتاد شده و نجات از این بیماری نیازمند اتخاذ تصمیمی سخت است. نتیجه یک تحقیق در اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد برای تأمین یارانه بنزین به صادرات روزانه 45هزار بشکه نفت و برای تأمین یارانه کالاهای اساسی نیز به صادرات روزانه 475هزار بشکه نفت نیاز داریم. به بیان ساده‌تر برای تأمین یارانه ارزی بنزین و کالاهای اساسی درمجموع به صادرات روزانه 900هزار بشکه نفت با قیمت هر بشکه 75دلار نیاز خواهیم داشت.
دولت و مجلس هیچ‌کدام حاضر به پرداخت هزینه جراحی بزرگ اقتصادی برای واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی نیستند و نگرانی آنها از تبعات تورمی و سیاسی باعث شده این مسئله همچنان لاینحل باقی بماند و مردم هم در وضعیت انتظار تنها نظاره‌گر گمانه‌زنی‌ها باشند. آیا گره بنزین تا پایان امسال باز خواهد شد؟