سالی خشک

خدیجه نوروزی

هنگامی که در اردیبهشت سال86 بارش‌های بهاری بیشتر از معمول به‌نظر آمد، این تصور برای عده‌ای پیش آمد که دوره خشکسالی که چندین سال سایه سنگینش را بر سرمان حس می‌کردیم، به پایان رسیده است؛ به‌طوری که حتی در مساجد کشور نماز شکر برپاشد.

 اما نظریه تغییر اقلیم منطقه به‌واسطه این بارش‌ها و ترسالی سال86، مسلما یک نظر کارشناسی نبود، چراکه تنها هنگامی می‌توانیم افزایش بارش در یک سال را به تغییرات اقلیمی پایدار نسبت دهیم و آن را شروع یک دوره ترسالی مداوم بخوانیم که این بارش‌ها در سال‌های بعد تداوم داشته و شیب بارش در یک بازه زمانی مثلا 10ساله مثبت باشد و با تغییر بارش‌ها در یک سال نمی‌توانیم به این نتیجه برسیم که در سال‌های آتی نیز شرایط ادامه خواهد داشت؛ همانگونه که ترسالی سال86 به سال خشک 87 منتهی شد و میزان بارش‌های بهاره به 60 تا 65درصد کمتر از میانگین 50ساله رسید. مجموع بارندگی در کشور از اول مهر 86 تا پایان شهریور 87 به 55 تا 60درصد میانگین بارش 50ساله ایران رسید که این رقم معنایی جز خشکسالی نداشت.

در این سال رکورد خشکسالی در کشور با 137میلی‌متر بارندگی در سال آبی 87-86 شکسته شد که در سال‌های گذشته آن کم‌نظیر بود و نسبت به 39سال ماقبل آن 45درصد کاهش داشت. ذخیره آب سدها نیز 10میلیارد مترمربع بود که نسبت به سال86 با 39درصد کاهش روبه‌رو شد.

خسارت‌ها

بر اثر خشکسالی و کم‌آبی در فصل‌های بهار و تابستان، به 50درصد نقاط کشتزار و دیم کشور خسارت وارد و همین مبنا شد تا کلیات نخستین متمم بودجه سال87 برای تأمین اعتبار واردات کالاهای اساسی و جبران خسارت خشکسالی از طریق برداشت 5میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی، به تصویب نهایی مجلس برسد.

از 45هزار میلیارد ریال برداشت دولت از حساب ذخیره ارزی، 25هزار ریال آن جهت حمایت از خسارت‌دیدگان، بهره‌برداران و تولیدکنندگان بخش کشاورزی کشور در برابر خسارت‌های ناشی از خشکسالی و سرما‌زدگی در تمامی استان‌های کشور براساس ردیف‌های مشخص‌شده اختصاص یافت.

صرفه‌جویی در مصرف برق و جیره‌بندی آب 

ادامه وضعیت بی‌آبی و قطعی‌های مکرر موجب شد تا در تابستان 87 وزارت نیرو اقدام به واردات برق از کشورهای همسایه برای جبران کمبود تولید کند و درست در همین زمان بود که استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف و پر‌بازده در جامعه فراگیر شد.

با وجود اینکه وضعیت بارش‌های پاییزی کمی رضایت بخش‌تر از گذشته و در حد نرمال اعلام شد و میانگین آن نسبت به 30سال گذشته تفاوت چندانی نداشت، اما اواخر اسفند‌ماه بود که برنامه سهمیه‌بندی آب تهران برای سال88 تهیه و اعلام شد درصورت لزوم آب مشترکان پرمصرف در استان تهران قطع می‌شود.

 به 56هزار مشترک پرمصرف تهرانی که مصرفشان بیش از 2برابر الگوی مصرف بود، اخطار کتبی داده و آب 1360مشترک نیز قطع شد.

 در اواخر 87 ذخیره آب 3سد مهم تأمین آب استان تهران شامل کرج، لار و لتیان با محدودیت مواجه بود، طوری که حجم مخزن سد لار به صفر رسیده بود.

وضعیت آب در حدی بحرانی بود که در ابتدا پیش‌بینی می‌شد 120شهر و حدود 6هزار روستا از خشکسالی متاثر شوند که این تعداد به 150شهر و 7هزار و 100روستا رسید که بیش از تخمین‌های زده‌شده بود. البته بیشتر مشکلات کم‌آبی مربوط به شهرهای کوچک بود و شهرهای بزرگ و متوسط وضعیت بحرانی نداشتند. دولت در چنین وضعی برای حل مشکلات آب، 70میلیارد تومان به آن اختصاص داد.

خطر خشکی تالاب‌ها

در این دوره کم‌بارش، بسیاری از تالاب‌های کشور، به‌ویژه در بخش مرکزی مانند تالاب امیرکلایه لاهیجان، گاوخونی، تالاب انزلی، هامون، پریشان، شادگان، گمیشان، میقان و کافتر، مهارلو و فامور تا مرز خشکی کامل و نابودی رفتند.