سیستان؛ تشنه حقابه هیرمند

فرشته بامری  |   خبرنگار:


در چند سال اخیر وضعیت سیستان که روزگاری انبار غله آسیا بود رو به وخامت رفته و خشکسالی، طوفان های ۱۲۰روزه و  ریزگردها امان مردم را بریده است. در این میان بیکاری نیز افزایش داشته است و بسیاری از کشاورزان به دلیل محدودیت منابع آبی بیکار شده اند که باید راهکارهایی برای آن یافت.  ازطرفی افغانستان به دادن حقابه ایران از هیرمند پایبند نیست. 

«حسین پودینه پور» یکی از جوانانی که برای کار به تازگی به استان یزد سفر کرده است، می گوید: نبود منابع آبی برای کشاورزی، طوفان های مهیب و ریزگردها زندگی را برای مردم منطقه سخت و دشوار کرده است. این اوضاع دست به دست هم داده تا به عنوان آخرین گزینه برای امرار معاش  سفر به استان دیگر را انتخاب کنم.

وی می افزاید: در سال های گذشته با وجود خشکسالی‌های چند ساله آب مورد نیاز برای کشاورزی مردم از محل چاه نیمه‌ها یا آورده رودخانه هیرمند تامین می شد، اما در مراحل بعدی به دلیل کمبود منابع آبی، محصول کشت شده به ثمر ننشست، زیرا آب از سوی چاه نیمه‌ها رها سازی نشد و آب مورد نظر برای مصرف روزانه شهروندان  ذخیره شد. 

وی ادامه می دهد: در سال جاری هم حقابه منطقه سیستان از سوی افغانستان رها سازی نشد  و آب چاه نیمه ها نیز در حال خشک شدن است. «علی کوهستانی» یکی دیگر از کشاورزان منطقه سیستان می گوید: نبود منابع آبی سبب شده تا آبی به سمت مزارع رها سازی نشود و کشاورزان هیچ محصولی کشت نکرده اند. تنها عده ای معدود با استفاده از چاه های آب به کشت محصول پرداخته‌اند.وی ادامه می دهد: با تامین آب موقت از طریق حقابه رودخانه هیرمند  نمی توان  مشکل آب حل را کرد،  بلکه باید  به فکر منابع آبی پایدار بود تا مردم با اطمینان خاطر به کشاورزی بپردازند. 


تبخیرآب چاه نیمه ها

رئیس پژوهشکده علوم و جغرافیای دانشگاه سیستان و بلوچستان  می گوید:  سیستان به ویژه در ۲۰سال اخیر درگیر پدیده خشکسالی بوده است  و اکنون  فاجعه ای در حال اتفاق افتادن است  که از بین رفتن دامداری و کشاورزی از جمله تبعات آن است. در واقع حیات سیستان به آورده آب رودخانه هیرمند از کشور افغانستان وابسته است  و این آورده نیازمند مدیریت صحیح است تا بتواند پاسخگوی نیاز کشاورزان و مردم منطقه باشد. اما شاهد هستیم که آب های ذخیره شده در چاه نیمه ها با چالش تبخیر رو به رو است  و بخش عظیمی از آب از این طریق هدر می رود و گاهی نیز شاهد رهاسازی آب به صورت نا صحیح هستیم که سبب هدر رفت آب می شود. 

«عیسی ابراهیم زاده » می افزاید: برخی از این مشکلات ناشی از غفلت مسئولان محلی و  ملی است، زیرا نتوانستند بسترها را برای بهبود معیشت مردم فراهم  و از فرصت های موجود بهره برداری کنند. یکی از این فرصت‌ها مرز است که به دلیل عدم بهره‌برداری صحیح تبدیل به تهدید شده است.  اکنون به دلیل قاچاق سوخت ، انسان و مواد مخدر محلی برای وقوع حوادث مختلف است، در حالی که صادرات از طریق مرزها می تواند مورد توجه مسئولان قرار گیرد . همچنین مردم منطقه سیستان می توانند حداقل داشته های خود را در معرض فروش بگذارند و از بحران کنونی عبور کنند. باید مدیران اقتصادی و سیاسی کشور با درک صحیح از موقعیت موجود، تدابیر لازم را اتخاذ کنند تا به وسیله آن  بتوان  از مرز‌ها به نفع اشتغال مردم  منطقه بهره گیری کرد.


راهکار رونق تجارت برای گرفتن حقابه 

وی ادامه می دهد: تغییرات اقلیمی منطقه کم آبی را رقم زده است. برای رفع مشکل آن در منطقه باید جایگزین پیدا کرد. البته از طریق مبادلات دو جانبه بین افغانستان و ایران نیز می توان حق ابه منطقه سیستان را دریافت کرد. بازارچه های مشترک مرزی می‌تواند تجارت را در منطقه رونق بخشد. نیاز تجاری دو منطقه سبب شود تا این کشور به حقابه خود پایبند شود. همچنین زمینه سرمایه گذاری های مشترک مردم دو کشور فراهم می شود،  حتی در این بازار مشترک سرمایه گذاران بین المللی را نیز می‌توان جذب کرد و  توسعه تجارت و اشتغال و تجارت، پیوندهای اجتماعی و فرهنگی دو کشور را تحکیم بخشید. 

ابراهیم‌زاده درباره پروژه آب های ژرف نیز می گوید: نمی‌توان به این پروژه اعتماد کرد، زیرا تا امروز هیچ نتیجه مثبتی نداشته و حفاری ها باید عمیق تر انجام شود. البته نباید فراموش کرد که این پروژه تحقیقاتی است و هنوز به آب ژرف دست نیافته است. از طرفی برای اینکه در خصوص وجود آب ژرف در منطقه مطمئن بشویم، حداقل باید  ١٠ تا ١٥ چاه ژرف را به طور آزمایشی حفر کنیم. 


بهره برداری از آب دریا

وی ادامه می دهد: بهره برداری از آب دریا یکی دیگر از راهکارهای در پیش رو است و بسیاری از کشورها از این شیوه بهره برداری کرده اند. در عصر حاضر هزینه شیرین کردن آب دریا ارزان تر از گذشته و لازم است این مهم در دستور کار مدیران و نمایندگان کشور قرار گیرد، در صورتی که ایجاد زیر ساخت ها از وظایف دولت و حاکمیت است و پس از آن می توان بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی اعتماد کرد تا بتوان شاهد تحولاتی عظیم در منطقه بود.


بازارچه های مرزی غیرفعال

رئیس پژوهشکده علوم و جغرافیای دانشگاه سیستان و بلوچستان می گوید:  از آنجایی که بازارچه های مرزی فعالیت پررنگی در منطقه ندارند، می طلبد تا بازارچه های مرزی فعال شوند و لازمه این مهم ایجاد زیرساخت‌های لازم است. زیرساخت هایی از جمله حمل و نقل، انبار داری و سردخانه باید در منطقه ایجاد شود. از جمله ظرفیت های مورد نیاز حمل و نقل نیز محور ترانزیتی چابهار- میلک افغانستان  است که این  پروژه  10 سال پیش کلید خورده است و  هنوز اجرایی نشده که باید بودجه ای به آن اختصاص داده شود.

ازطرفی پروژه راه آهن چابهار _زاهدان_زابل و اتصال آن به خراسان جنوبی و سپس آسیای مرکزی از ۲۰سال گذشته کلید خورده است که هم اکنون این پروژه هم نیمه تمام است. در صورتی که می توان این پروژه را به چند کنسرسیوم بین المللی واگذار کرد تا تکمیل شود و به بهره برداری برسد.   پس از پایان  شاهد تحول بنیادین در توسعه جنوب شرق و حتی تحول در ایران خواهیم بود.