رزمایش تکذیب!

رزمایش موسوم به قطع اینترنت به گفته وزیر ارتباطات لغو شده اما هنوز بحث بر سر آن داغ است؛ آن قدر داغ که روز گذشته در هیات دولت همه سؤال‌ها از وزیر ارتباطات درباره این ماجرا بود. با جنجالی شدن ماجرا و بالا گرفتن بحث‌ها درباره روش اجرای آزمایش یا رزمایش حالا تقریبا همه به تکذیب روی آورده‌اند.
برنامه‌ای که وزیر ارتباطات حالا نامش را «بررسی تاب‌آوری زیرساخت‌های حیاتی کشور» گذاشته و قرار بود در آن، سازمان پدافند غیرعامل شرایط سامانه‌های بانکی و مالی کشور در شرایط بحرانی را بررسی کند، با نامه یک شرکت فراهم‌کننده خدمات بانکی داغ شد. در آن نامه به صراحت اعلام شده بود که در هفتم بهمن‌ماه کلیه پذیرندگان سرویس‌های مبتنی بر کارت که دارای سرور خارج از کشور هستند از دسترس خارج خواهند شد. در این نامه از سوی پرداخت الکترونیکی سداد وابسته به بانک ملی تأکید شده که این رزمایش به تناوب تکرار می‌شود و «در نهایت کلیه پذیرندگانی که دارای سرویس خارج از کشور هستند از سرویس پرداخت خارج خواهند شد.» وزیر ارتباطات در توییتر خود اعلام کرد که سداد صلاحیت الزام شرکت‌ها به انتقال سرورها به داخل کشور را ندارد. پیش از این مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات هم اعلام کرده بود که مستندی برای الزام به انتقال سرورها وجود ندارد و پرونده مختومه است.

پدافند غیرعامل؛ از اظهار بی‌اطلاعی تا انتظار برای واکنش
پدافند غیرعامل نخستین سازمانی بود که مورد توجه خبرنگاران قرار گرفت چون در نامه پخش شده در فضای مجازی عنوان شده بود که این سازمان قصد برگزاری مانوری را دارد که به تناوب تکرار خواهد شد. روابط‌عمومی این سازمان اما در برخورد با خبرنگاران پاسخ واضحی نداشت. در نخستین ساعت‌ها بعد از انتشار این خبر، ‌واحد روابط‌عمومی این سازمان از آنچه رخ داده ابراز ناآگاهی کرد و بعد نیز آن را یک مسئله داخلی دانست. یک روز بعد، تماس همشهری با بخش‌های مختلف سازمان پدافند غیرعامل نیز نتیجه مثبتی نداشت. بعد از اتصال خبرنگار به بخش فاوای این سازمان، فرد پشت خط بدون اطلاع داشتن از این مسئله تأکید کرد برای اطلاع از این مسئله باید «با یک مسئول» صحبت کرد. او نامی از این شخص نبرد و گفت بهتر است فردا یا شنبه تماس دیگری گرفته شود. 

تماس دوباره همشهری با مسئول روابط عمومی «پدافند غیرعامل» منجر به این پاسخ شد: «همانطور که قبلا هم گفته شد بحث تاب‌آوری مطرح بوده که بدانیم سیستم‌ها در زمان اتفاقات خاص چطور عمل می‌کنند. درباره مسائل جزئی‌تر باید رئیس سازمان (سردار جلالی) واکنش نشان بدهند که سخنان‌شان را در سایت خودمان می‌گذاریم.» 

تکذیب «سداد» و «شاپرک»
شرکت پرداخت الکترونیک سداد هم که انتشار نامه‌اش درباره «رزمایش قطع اینترنت» باعث جنجال شده بود، دراین‌باره واکنش نشان داده و موضوع را تکذیب کرده است. محمدمهدی صادق، مدیرعامل این شرکت در این‌باره گفت: «شایعات اخیر به‌خاطر تست‌هایی است که به‌منظور برطرف کردن اختلالات جزئی شبکه این شرکت صورت می‌پذیرد و از نظر فنی برای استانداردسازی سیستم‌ها و انجام تست‌های تاب‌آوری سیستم و تطبیق با معیارهای ملی ما ضروری است. اساسا طرح شایعه‌ قطع اینترنت و هر نوع گمانه‌زنی بی‌اساس در این زمینه و اعلام هرگونه الزام و اجبار درخصوص انتقال سرورها به داخل کشور از طرف این شرکت و شرکت شاپرک قویا تکذیب می‌شود.»  در این میان مشخص نیست مسئولیت نامه ارسالی به پذیرندگان بر عهده کیست؟ چه‌کسی از سوی پدافند غیرعامل و شاپرک اعلام کرده است که «در نهایت کلیه پذیرندگان که دارای سرویس خارج از کشور هستند از سرویس پرداخت خارج خواهند شد؟» آیا یک شرکت پرداخت الکترونیکی به‌صورت خودسر اقدام به ارسال چنین نامه‌ای کرده است؟ اصولا وقتی در نامه‌ای به تعداد زیادی پذیرنده این مسئله اعلام شده چه چیزی تکذیب می‌شود؟

چرا «رزمایش»؟
واقعیت این است که استفاده از واژه رزمایش در فضای مجازی خودش برای مردم وحشت‌زاست. حالا رزمایش قطع اینترنت که خودش مثل همین ماجرا می‌تواند تبدیل به یک کابوس شود. البته این اصطلاح در میان مقام‌های دخیل در ماجرا رایج است و یک منبع آگاه به همشهری اعلام کرده چنین رزمایش‌هایی هر چند وقت یک‌بار برگزار می‌شود اما این بار ماجرا جنجالی شده است. پویا پیرحسین‌لو، مدیرعامل یکی از شرکت‌های خدمات آن‌لاین ابری هم در توییتر خود درباره جلسه‌ای پیرامون این مسئله نوشته است: «گفتند سازمان پدافند غیرعامل می‌خواهد رزمایش برگزار کند، چندبار اینترنت را قطع کند تا ببیند چه می‌شود. اکثر اپراتورهای ثابت و همراه حضور داشتند. مثل همیشه سکوت پر شد. گفتم: کدام خرد به چنین باطلی تن می‌دهد؟ گفتند: وزیر هم مخالف است، اما حریف نیست.» وزیر ارتباطات وجود برنامه‌هایی برای سنجش وضعیت شبکه را مهم دانسته اما در توییتر نوشت: «عبارت رزمایش قطع اینترنت یکی از فجیع‌ترین عباراتی بود که برای ضایع کردن یک موضوع بسیار مهم مثل بررسی تاب‌آوری زیرساخت‌های حیاتی کشور، به کار برده شد. اینگونه ناشیگری می‌کنیم و بعد فضای مجازی را مقصر می‌دانیم. باید بپذیریم در شناخت رسانه ضعف داریم.» حمیده حبیبی، از فعالان حوزه فین‌تک دراین‌باره به همشهری گفت: «به کار بردن عبارت‌هایی مثل رزمایش که یک کلمه نظامی است، در مورد اینترنت و فضای مجازی شبهه ایجاد می‌کند و باعث واکنش می‌شود. به‌نظر می‌رسد واژه‌های بهتری مثل آزمایش یا بررسی کمتر حساسیت‌برانگیز باشند و از نظر فنی نیز منظور اجراکنندگان را دقیق‌تر بیان کنند.» مهدی یحیی‌نژاد، محقق حوزه اینترنت در توییتر از این موضوع ابراز نگرانی کرد که کلماتی مثل رزمایش و پدافند به مرور در حوزه اینترنت ایران در حال عادی شدن است و همین، اینترنت کشور را به سوی نظامی‌شدن پیش می‌برد.