استارت سخت استارت‌آپ‌ها
همشهری مشکلات مهم استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا را در گفت‌وگو با فعالان این حوزه بررسی کرده است
اشکان خسروپور|خبرنگار:
استارت‌آپ‌ها تازه‌ترین شکل کسب‌وکار در دنیا هستند که چند سالی است آوازه‌شان را در ایران نیز زیاد می‌شنویم. شغل‌هایی که عمرشان به 5یا 6سال هم نمی‌رسد، سرعت رشدشان سرسام‌آور است و در دنیا تحول‌های بزرگی در بازار به‌وجود آورده‌اند. جوان‌ها اکوسیستم استارت‌آپی را می‌چرخانند اما قانونگذاران سنتی از نسل‌های قبل هستند. نتیجه اینکه، سرعت تحول جوان‌های استارت‌آپی سرسام‌آور است و قانون به اندازه کافی نمی‌تواند خودش را با شرایط جدید وفق بدهد؛ هرچند دولت در چند وقت اخیر تلاش کرده فاصله بین این دو نسل را کمتر کند. رئیس‌جمهور نیز در آخرین سخنرانی‌اش تأکید کرده، باید تلاش شود کشور در حوزه توسعه اقتصاد فضای مجازی از جهان عقب نیفتد. با وجود این، هنوز مشکلاتی در این حوزه وجود دارد. مشکلات کسب‌وکارهای استارت‌آپی چیست؟ دولت برای رفع موانع چه کارهایی می‌تواند بکند و آیا آنچه تا امروز انجام داده، موفقیت‌آمیز بوده است؟ همشهری در گفت‌وگو با عده‌ای از فعالان این حوزه دغدغه‌های آنها بررسی کرده است.
مشکل بزرگی به نام موانع قانونی
تفاوت نگاه سنتی قانونگذاران و رفتار مدرن استارت‌آپ‌ها از مشکلات دیگر استارت‌آپ‌هاست. محمود کریمی، مدیرعامل کارخانه فناوری در این‌باره می‌گوید: «قوانین خیلی عقب‌تر از چالش‌هایی هستند که استارت‌آپ‌ها با آن برخورد می‌کنند. در حوزه‌های زیادی مثل مجوز، بیمه،عوارض و... پیش‌بینی این نوع نیاز وجود ندارد. استارت‌آپ‌ها از یک بی‌نظمی به نظم جدید رسیده‌اند و کارشان را جلو می‌برند. نهادهای قانونگذار هم باید حداقل به اندازه چند درصد از سرعت رشد استارت‌آپ‌ها به روند کارشان شتاب بدهند و خودشان را با نیازهای روز هماهنگ کنند.» کریمی در این رابطه مثال ساده تاکسی‌های اینترنتی را می‌زند که قانون چندین سال قبل می‌گوید حمل‌ونقل مسافر با خودروهای شخصی ممنوع است. اما در شرایط فعلی، کشور نیاز به تغییر قوانین برای اساس نیازهای جدید کسب و کارهای نوپا دارد.
سوگل ثابت‌فر، بنیانگذار یک استارت‌آپ حوزه سلامت می‌گوید: «سازمان‌های بزرگ وقتی می‌خواهند به ما پولی بدهند، ضمانت طلب می‌کنند. بهترین ضمانت این است که یک شرکت ثبت شده و بزرگ ما را معرفی کند. اگر یک شرکت بزرگ پشتیبان ما بود که دیگر نیازی به پول نداشتیم. ما نوع کارمان و تعهدهایمان متفاوت است.» تفاوت دیدگاه‌ها درباره نوع کسب و کار هم جدی است. نیما نورمحمدی، فعال استارت‌آپی می‌گوید: «مدل کسب و کار ما اینطوری نیست که جنسی را در مغازه بچینیم و منتظر مشتری باشیم. دولتی‌ها می‌گویند، آنطور که ما می‌گوییم کار کنید، از اینجا و آنجا مجوز داشته باشید و کلا همه‌چیز خیلی سنتی است درصورتی که ما نیازهای جدیدی داریم.»
مسئولان باید یاد بگیرند
یکی از مشکلاتی که استارت‌آپ‌ها دارند، ناآگاهی مسئولان از مفاهیم و مدل‌های کسب و کار در دنیای جدید است. تفکر سنتی در این رابطه باعث می‌شود تا بسیاری از مقام‌های دولتی متوجه خواست‌ها و نیازهای فعالان این حوزه نشوند. کاوه یزدی‌فر، مربی کارآفرینی و مدیر ارشد عملیات آواتک درباره این مشکل مهم می‌گوید: «ما بارها برنامه‌های سفر به بخش‌های مختلف کشور را راه انداخته‌ایم تا به مسئولان در رده‌های مختلف واژه‌ها و اصطلاحات استارت‌آپی و روش کارشان را توضیح دهیم. به‌نظرم این کار به روشن کردن فضا کمک می‌کند.»
وام؛ خطرناک‌ترین روش حمایت
وام به درد استارت‌آپ‌ها نمی‌خورد، جذب سرمایه به روش‌های مختلف هم اگر در وقت مناسب صورت نگیرد، فقط بر مشکلات این گروه اضافه می‌کند. تأکید فعالان حوزه استارت‌آپی این است که دولت به جای وام دادن موانع پیش روی فعالیت آنها را کم کند.
محمود کریمی، میرعامل کارخانه نوآوری دراین‌باره به همشهری می‌گوید: «خطرناک‌ترین روش حمایت، وام دادن به استارت‌آپ‌هاست چون یک منبع مالی در اختیار این کسب‌وکار نوپا می‌گذارید که هنوز بلد نیست چطور باید آن را خرج کند و در نهایت شاید مقروض باقی بماند. راه‌حل درست، استفاده از سرمایه‌گذارهای خطرپذیر است که اصطلاحا پول هوشمند در اختیار استارت‌آپ می‌گذارند. آنها می‌خواهند بدانند که پول‌شان چرا، در چه زمانی و چطور باید خرج شود؟» نیما نورمحمدی، بنیانگذار یکی از استارت‌آپ‌های کسب‌وکار آنلاین به همشهری می‌گوید: «وام، خوب نیست چون استارت‌آپ‌ها لزوما به نتیجه نمی‌رسند و همیشه احتمال شکست خورد‌نشان وجود دارد. فرض کنید یک جوان استارت‌آپی که کمتر از 30سال سن دارد، شکست بخورد. او نه‌تنها نتیجه‌ای از کارش نمی‌گیرد که در سن پایین به یک بدهکار بانکی تبدیل می‌شود.» بهترین روش جذب سرمایه برای این گروه، طبق گفته نورمحمدی، سیستمی است که در آن، سرمایه‌گذار در سود و زیان شریک باشد و درصورت شکست پروژه، از استارت‌آپ توقعی نداشته باشد. شریک سرمایه‌گذار فقط پولدار نیست، با خودش تجربه می‌آورد و راه را نشان‌تان می‌دهد. چون او هم به اندازه شما می‌خواهد پروژه‌تان موفق شود. بانک و سهامدار پول‌شان را می‌خواهند، چه شما برنده شوید یا ببازید.»
مشکلات بانکی و تعامل جهانی
استارت‌آپ‌ها می‌توانند عامل ورود ارز و پول به کشور باشند. اکنون اما معدود استارت‌آپ‌هایی در ایران هستند که توانسته‌اند ایده‌ها و تجارب خود را به فراتر از مرزها ببرند. یکی از مشکلات اصلی در این رابطه مشکلات بانکی برای پرداخت‌های خارجی و حتی داخلی است. محمود کریمی از کارشناسان قدیمی این حوزه می‌گوید: برای استارت‌آپ‌ها بسیار سخت است که بتوانند هزینه خدمات خود را از افراد خارج از کشور دریافت کنند، چون راه و مسیر مستقیمی برای پرداخت‌های خارجی حتی به‌صورت آنلاین وجود ندارد. به گفته او، حتی بسیاری از استارت‌آپ‌ها برای گرفتن درگاه پرداخت بانک‌های داخلی هم دچار مشکلات عدیده هستند چون از آنها مدارک و اسنادی خواسته می‌شود که خیلی‌ها در ابتدای راه کسب و کار خود آنها را ممکن است در اختیار نداشته باشند.
مشکلات مالیاتی و ورود به بورس
روش دیگر جذب سرمایه که برای حمایت از استارت‌آپ‌ها عنوان می‌شود، فروش سهام است. استارت‌آپ‌هایی که به ارزش قابل توجهی می‌رسند در نقطه‌ای از رشد خود نیاز دارند که وارد بورس شوند و سهام خود را عرضه کنند. این نقطه‌ای است که مشکلات زیادی برای آن در حوزه استارت‌آپ وجود دارد.
رضا الفت‌نسب، دبیر اتحادیه کسب و کارهای مجازی هم درباره تفاوت دیدگاه 2نسل از قانونگذاران و استارت‌آپ‌ها می‌گوید: «کسب‌وکار استارت‌آپی مدلش طوری است که مؤسس باید چند سال ضرر کند تا در نهایت به نقطه سربه‌سر و سود برسد. سازمان مالیاتی این شیوه کار کردن را قبول ندارد. وقتی می‌بیند یک استارت‌آپ چند سال ضرر داده اما هنوز کار می‌کند و در عین حال مالیات نمی‌دهد، مشکوک می‌شود. به‌دلیل همین شک مأموران مالیات، استارت‌آپ باید بارها نوع کارش را به دیگران توضیح بدهد که معمولا هم برای کارمندانی که از نسل گذشته هستند، قابل‌قبول نیست.»
نیاز ما؛ زمین بازی امن
ریسک سرمایه‌گذاری در حوزه استارت‌آپی که بخش مهمی از آن در فضای وب و شبکه‌های اجتماعی اجرا می‌شود، بسیار بالاست. کاوه یزدی‌فر، مربی کارآفرینی و مدیر ارشد عملیات آواتک دراین باره می‌گوید: «استارت‌آپ‌ها زمین بازی امن می‌خواهند. ما دنبال پول دولت نیستیم. بزرگ‌ترین کمک مالی دولت، رفع موانع و برداشتن سدهاست. اینکه یک بنگاه استخدامی که در داخل کشور شکل گرفته، فیلتر می‌شود، نشان می‌دهد دو طرف درکی از شرایط هم ندارند.»
در همینه زمینه :
