تحول در دستگاه دیپلماسی

ساختمان شماره یک وزارت خارجه در خیابان کوشک مصری دیروز شاهد برگزاری مراسم معارفه مسئولان جدید این وزارتخانه با حضور محمد جواد ظریف بود. مسئولان قبلی برخی ابقا شدند،  برخی تغییر عنوان دادند و برخی هم اضافه شدند اما همانطور که پیش‌بینی می‌شد مهم‌ترین پست به سیدعباس عراقچی رسید. در واقع در ساختار جدید وزارت خارجه 2معاونت مهم اقتصادی و سیاسی تشکیل شده است و معاونت‌های منطقه‌ای منحل می‌شوند.

آسیا و اقیانوسیه،  اروپا و آمریکا و عربی و آفریقا 3 معاونت منطقه‌ای بودند که با اعلام ساختار جدید وزارت خارجه، با شکل و شمایل و شرح وظایف و شاید نام‌های جدید و در سطح مدیرکل فعالیت می‌کنند البته مسئولان معاونت‌های سابق هر کدام سرنوشت متفاوتی دارند. ابراهیم رحیم پور، معاون سابق آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه بازنشسته شد و از وزارت خارجه رفت،  مجید تخت روانچی معاون سابق اروپا و آمریکای وزیر خارجه اقبالش بلند بود و به نهاد ریاست‌جمهوری نقل مکان کرد تا به‌عنوان معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور جایگزین حمید ابوطالبی شود.

حسین جابری انصاری، معاون سابق عربی و آفریقای وزارت خارجه تنها بازمانده از معاونت‌های منطقه‌ای است که با حکم ظریف به‌عنوان دستیار ارشد وزیر در امور ویژه سیاسی منصوب شد تا احتمالا کماکان مسئول پرونده سوریه و نماینده ایران در مذاکرات موسوم به آستانه باشد. براساس اعلام بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه در کانال تلگرامی خود  به جز او که حکمش تمدید شده، 2 نفر دیگر هم در سمت‌های قبلی ابقا شده‌اند،  مرتضی سرمدی در ساختار جدید وزارت خارجه در همان سمت قبلی خود یعنی قائم‌مقام وزیر ادامه فعالیت خواهد داد و سیدمحمد کاظم سجاد پور هم در همان عنوان رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی ابقا شده است.

تغییر چارت در وزارت خارجه برنامه‌ای بود که ظریف در زمان اعلام برنامه هایش به‌عنوان وزیر پیشنهادی خارجه در مجلس،  وعده‌اش را داده بود و در نهایت بعد از حدود 6ماه نهایی شد. ظریف 25مرداد و در جلسه رأی اعتماد مجلس از تغییر ساختار وزارت خارجه برای چابک‌سازی‌ دستگاه دیپلماسی خبر داده بود. دیپلماسی اقتصادی دومین برنامه وعده داده شده ظریف در رأی دستگاه دیپلماسی بود که در ساختار  جدید وزارت خارجه تبلور یافته است. او هدف از این تغییرات را چابک‌سازی‌ تشکیلات و اصلاح ساختار با هدف برجسته‌تر کردن همکاری‌ها و ابتکارهای منطقه‌ای و دیپلماسی اقتصادی عنوان کرده بود.

افزایش انگیزه،  کاهش فاصله میان کارشناسان و مدیران عالی و استقرار نظام شایسته سالاری در جذب و استفاده از سرمایه‌های انسانی همراه با توجه ویژه به زنان،  جوانان و قومیت‌ها در رده‌های مدیریتی داخلی و خارجی وزارت امور خارجه از اهداف تغییرات ساختاری دستگاه دیپلماسی در نطق ظریف در مجلس بود. در ساختار جدید سیدعباس عراقچی معاون حقوقی و بین‌الملل سابق ظریف هم دیروز به‌عنوان معاون سیاسی وزارت خارجه معارفه شد.

پست معاونت اقتصادی وزارت خارجه که ازجمله سمت‌های منحل شده در این وزارتخانه در دولت  نهم بود درساختار  جدید پیشنهادی و مصوب ظریف احیا شده و مسئولیت آن به غلامرضا انصاری سفیر قبلی ایران در هند رسیده است. غلامحسین دهقانی، نفر دوم سابق ایران در نمایندگی ایران نزد سازمان ملل که بعد از آن مدتی مدیرکل امور سیاسی و امنیت بین‌المللی وزارت خارجه را عهده‌دار بود هم جانشین عراقچی در معاونت حقوقی و بین‌المللی شد.

حسین پناهی آذر، مدیرکل سابق حقوقی وزارت خارجه هم درساختار  جدید به‌عنوان معاون ایرانیان و امور مجلس انتخاب شده تاجانشین حسن قشقاوی شود که قریب 8سال در این سمت بود و از اول بهمن به‌عنوان مشاور ظریف فعالیت خواهد کرد. اگر معاون سیاسی در فضای بیرونی مهم‌ترین پست در وزارت خارجه باشد در داخل وزارت خارجه برخی مشاغل از اهمیت ویژه برخوردارند،  ازجمله معاون اداری و مالی که این سمت هم در ساختار جدید به نام محمد تقی صابری زده شده است.

   معاون سیاسی ظریف کیست؟

ستون اصلی مذاکرات هسته‌ای کسی نبود جز سیدعباس عراقچی، او ازجمله دیپلمات‌هایی است که انواع مشاغل را در وزارت خارجه تجربه کرده است. سفیر ایران در توکیو و هلسینکی، نماینده ایران در جده، رئیس دانشکده روابط بین‌الملل، مدیرکل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، رئیس اداره اول اروپا تا چند ماهی سخنگویی وزارت خارجه و بعد هم معاونت حقوقی و بین‌المللی ازجمله این سوابق بوده است. عراقچی ویژگی دیگری هم دارد؛ او تنها کسی است که هم در دولت روحانی و هم در دولت احمدی‌نژاد عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای بوده و تجربه حضور در مذاکرات هسته‌ای با مسئولیت سعید جلیلی را دارد.

   معاون اقتصادی ظریف کیست؟

آخرین مسئولیت غلامرضا انصاری، معاون جدید اقتصادی وزارت خارجه تصدی سفارت ایران در هند بوده است. براساس اطلاعات موجود در صفحه او در سایت سفارت ایران در هند، او سال67 به استخدام وزارت خارجه درآمده و همان سال به ریاست اداره اروپای غربی این وزارتخانه منصوب شده است. براساس همین اطلاعات، انصاری از سال 1371 تا 1378 معاون سفیر و به‌مدت یک سال هم سفیر ایران در لندن بوده است. مدیرکل آسیا و اقیانوسیه و سفیر ایران در روسیه، مشاور اقتصادی وزیر و مدیرکل همکاری‌های اقتصادی وزارت خارجه دیگر عناوین شغلی قبلی انصاری به‌شمار می‌روند.