معادن
2 چالش بهره‌برداری از معادن
همشهری وضعیت معادن البرز را در گفت‌و‌گو با مسئولان این حوزه بررسی می‌کند
زهرا اشرف‌زاده| البرز-خبرنگار:
البرز با وجود وسعت کم و تازه‌‌تاسیس بودنش، در دل خود ظرفیت‌های معدنی نسبتا خوبی دارد. بخشی از رشته کوه البرز از شمال استان می‌گذرد و همین باعث شده معادن قابل‌توجهی در دل استان باشد. مهم‌ترین معادن استان شن و ماسه است که باعث شده بیشترین صنایع معدنی در استان در زمینه فرآوری شن و ماسه فعالیت کنند مانند کارخانه‌های کاشی و سرامیک. علاوه بر شن و ماسه شاخص‌ترین معادن البرز زغال‌سنگ است که حتی قدیمی‌ترین معدن زغال‌سنگ نیز به‌نام «گاجره» در این استان قرار دارد.
البرز به رغم چنین ظرفیتی اما آن‌طور که باید از این امکان استفاده نمی‌کند. بسیاری از معادن استان نیمه فعال و متروک هستند. موضوعی که سال‌ها مطرح بوده فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی است که با کمبود نقدینگی گره خورده است تا نتوان آن‌گونه که باید از ظرفیت‌ها و فرصت‌های معدنی و صنایع معدنی بهره برد.
البرز 136 معدن دارد
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت البرز با بیان این‌که در البرز 136معدن وجود دارد، می‌گوید: از این تعداد 30 معدن شن و ماسه (رودخانه‌ای)، 35 معدن سنگ لاشه، 9 معدن مخلوط کوهی، 6 معدن باریت و باقیمانده نیز شامل سایر معادن از قبیل سنگ آهک، سنگ گچ و... هستند.
«جهانگیر شاهمرادی» می‌افزاید: از این تعداد 36معدن فعال، 32 معدن نیمه‌فعال و 68 و معدن غیرفعال هستند که از شاخص‌ترین آنها می‌توان به معدن سنگ آهک و مارن پیرعلی و معدن باریت امیرنان طالقان اشاره کرد.
وی با اشاره به جایگاه این معادن در کشور می‌گوید: با وجود این‌که البرز جایگاه معدنی در کشور ندارد و استان معدنی شناخته نمی‌شود و معادن آن بیشتر در حوزه مصالح ساختمانی نیازهای خود استان را برطرف می‌کند، با این حال ظرفیت بالایی در این حوزه وجود دارد.
مشکلات اساسی
فرسوده بودن ماشین‌آلات معدنی و کمبود نقدینگی یکی از مشکلاتی است که گریبانگیر بسیاری از معادن در کشور شده و البرز نیز از این مشکلات در امان نمانده است.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت البرز با اشاره به این موضوع می‌گوید: فرسوده بودن تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی مهم‌ترین مشکل معادن ما در استان به‌شمار می‌روند؛ از این‌رو به‌روز شدن ناوگان استخراجی و حمل‌ونقل مواد معدنی در برنامه کاری است، اما برخی نیازهای معادن باید توسط بانک‌ها رفع شود؛ با وجود پیگیری‌های متعدد سازمان تسهیلات کم‌بهره به معدن‌داران آن طور که باید و شاید تعلق نگرفته است.
شاهمرادی با اشاره به مشکلات زیست‌محیطی معادن می‌افزاید: چالش‌های زیادی در حوزه معادن وجود دارد. به دلیل این‌که معادن زیاد شن و ماسه در استان وجود دارد تمایل برای بهره‌برداری بسیار زیاد است، ولی برخی از موارد مانند آلودگی زیست‌محیطی و هوا چالش‌های زیادی دارد و طرح‌هایی برای اکتشافات معادن جدید نیز در دستور کار قرار دارد، اما با برداشت‌های غیرمجاز در معادن برخورد قضایی و جدی می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: بر اساس ماده ۲۴ قانون معادن، سازمان در مناطق چهارگانه پارک ملی، آثار طبیعی ملی، پناهگاه‌های حیات وحش و مناطق حفاظت‌شده ملزم است از محیط زیست استعلام کند. سعی ما بر این است که در ارتباط با معادن هیچ خلافی نشود.
ضرورت به‌روزرسانی تجهیزات
رئیس اداره معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت البرز بر ضرورت تجهیز و به‌روزرسانی تجهیزات معادن استان تاکید می‌کند و می‌گوید: سال گذشته 5 بهره‌بردار برای واردات تجهیزات و دستگاه‌های به‌روز حفاری به اداره معادن سازمان صنعت، معدن، تجارت درخواست دادند که پس از بررسی درخواست و صلاحیت این بهره‌برداران، در نهایت با واردات دستگاه‌های مورد نیاز برای دو مورد از این بهره‌برداران موافقت شد.
«حمید میرغفاری» می‌افزاید: از آنجا‌که هزینه واردات این دستگاه‌ها بالاست و هر بهره‌برداری امکان خرید ندارد، به همین دلیل باید صلاحیت مالی بهره‌برداران برای صدور مجوز واردات بررسی شود.وی ادامه می‌دهد: معادن از لحاظ قانونی از طریق مزایده واگذار می‌شوند و طی آن صلاحیت فنی و مالی سرمایه‌گذاران بررسی می‌شود که همین امر در فرایند واگذاری مشکلاتی ایجاد کرده است.
میرغفاری با اشاره به تلاش نافرجام برای واگذاری تعدادی از معادن استان به سرمایه‌گذاران خارجی، می‌گوید: در گذشته پیگیری‌هایی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی توسط مجموعه صورت گرفته بود ولی به دلیل برخی موانع قانونی این امکان تاکنون فراهم نشده است؛ البته از نظر ما جای واگذاری معادن به سرمایه‌گذاران خارجی بهتر است اقدامات جدی‌تری برای جذب آنها به سرمایه‌گذاری در بخش صنایع معادن مثل فرآوری مس صورت
بگیرد.
وی با بیان این‌که فعالیت معادن در کنار مزایایی چون کاهش بیکاری، رشد اقتصادی و ... معایبی هم دارد، ادامه می‌دهد: بدون شک فعالیت معادن خالی از مشکلات زیست‌محیطی نیست، ولی به دلیل خلا‌های قانونی موجود دست ما برای مقابله با متخلفان این حوزه باز نیست.
رئیس اداره معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت البرز در رابطه با مسائل زیست‌محیطی معادن می‌گوید: در قانون معادن، مسائل زیست‌محیطی چندان دیده نشده است و جایی ندارد؛ البته برای پوشش بخشی از این ضعف قانونی تفاهمنامه‌ای با سازمان منابع طبیعی منعقد شده است و کارگروه‌های تعاملی در هر استان تشکیل می‌شود.
مشکلات زیست‌محیطی معادن متروک
معاون حفاظت امور اراضی منابع طبیعی و آبخیزداری البرز درباره مشکلات زیست‌محیطی معادن می‌گوید: بیشترین مشکلات در ارتباط با معادنی است که عمرشان به پایان رسیده است؛ از‌همین‌رو زمانی که عرصه معدنی در اختیار سازمان صنعت و معدن است، نظارت بر فعالیت معدنی با این سازمان است و باید مواظب باشیم از این چارچوب در صورت پایان یافتن عمر معادن یا در حال فعالیت بودن آنها، خارج نشوند.
«عبدالرضا ابراهیمی» می‌افزاید: عمر معدن ارتباطی به عمق معدن ندارد. سازمان صنعت، معدن و تجارت مکلف است در صورتی‌که عمر معدنی پایان یافت، آن را به منابع طبیعی معرفی کند تا برابر ماده 17 قانون معادن به احیا و بازسازی عرصه معدنی با خاک‌ورزی، کپه‌کاری، بوته‌کاری، بذرکاری یا نهال‌کاری اقدام شود.
ابراهیمی اظهار می‌کند: از سازمان صنعت،معدن و تجارت می‌خواهیم تا وضع موجود معادن را (که شامل طول، عرض و عمق برداشت است) و نیز نقشه کاداستری را در اختیار ما قرار دهند تا آن را با نقشه‌های خود مقایسه و مازاد تصرفات را بهتر و دقیق‌تر احصاء کنیم.