تلاش برای عادی‌سازی‌ پرونده هسته‌ای ایران

اصغر صوفی| خبرنگار

  فروردین: وزارت خارجه آمریکا در اقدامی مداخله‌جویانه با انتشار گزارشی ادعایی از آنچه نقض حقوق بشر و سوء رفتار با مطبوعات، اصلاح‌طلبان سیاسی و اقلیت‌های مذهبی در ایران خوانده شده بود، از تهران انتقاد کرد. سیدمحمد خاتمی رئیس‌جمهور لوایح دوگانه «اصلاح قانون انتخابات» و «تبیین اختیارات رئیس‌جمهوری» را پس گرفت. این لوایح یک‌سال‌ونیم پیش در مجلس تصویب شده بود اما شورای نگهبان به‌علت اعتقاد به اصل نظارت استصوابی هر دو را رد کرده بود. در 18فروردین، 11زائر ایرانی در مسیر نجف به کربلا هدف حمله مسلحانه نظامیان آمریکایی قرار گرفتند. در این حمله 4زائر ایرانی به شهادت رسیده و تعداد دیگری مجروح شدند. آیت‌الله خامنه‌ای طی سخنانی اعلام کردند آمریکا در عراق به جای «مردم‌سالاری» از سیاست «مردم‌کشتاری» تبعیت می‌کند. در 27فروردین خلیل نعیمی، دبیر اول سفارت جمهوری اسلامی ایران در عراق، بر اثر انفجار یک بمب قوی به شهادت رسید. 29فروردین، لایحه تقسیم استان خراسان به 3‌استان شمالی، رضوی و جنوبی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

   اردیبهشت: در پی نصب لوح یادبود در مقابل رستوران میکونوس، سفیر آلمان در تهران به وزارت امور خارجه احضار شد. شورای شهر تهران نیز در واکنشی اعتراض‌آمیز نسبت به اقدام آلمان، لوح یادبود جانبازان شیمیایی را در مقابل سفارت آلمان در تهران نصب کرد. 4اردیبهشت، با ادغام چند وزارتخانه و دستگاه دولتی، 3 وزارتخانه جدید به نام‌های وزارت جهادکشاورزی، وزارت ارتباطات و فناوری و وزارت رفاه و تأمین اجتماعی تأسیس شد. معاون وزارت امور خارجه آمریکا در امور سیاسی، احتمال برقراری رابطه نزدیک شورای حکومت انتقالی عراق با ایران را برای آمریکا غیرقابل تحمل خواند. جان‌بولتون، معاون وزارت خارجه آمریکا در امور تسلیحاتی ایران را به فریبکاری در فعالیت‌های هسته‌ای‌اش متهم کرد و مدعی شد کشورهایی مانند ایران عملا تعهداتشان را در قبال ان پی تی نقض می‌کنند و به تکنولوژی و موارد لازم برای برنامه‌های سلاح‌های هسته‌ای‌شان دست یافته‌اند.

  خرداد: در پی هتک حرمت عتبات عالیات عراق توسط اشغالگران آمریکا و انگلیس، دانشجویان و طلاب چند روز پیاپی در مقابل سفارت انگلیس تظاهرات اعتراض‌آمیز برپا کردند. در پی حمله نظامیان آمریکایی به مسجد سهله و صحن حضرت امیرالمؤمنین(ع) که باعث به‌شهادت رسیدن ده‌ها نفر شد، رهبر معظم انقلاب روز جمعه 8خرداد را در سراسر کشور عزای ملی اعلام کردند. فعالیت هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی در 7خرداد آغاز شد. غلامعلی حداد عادل با ۱۹۶رای به‌عنوان رئیس، باهنر و ابوترابی فرد نیز به‌عنوان نواب‌رئیس مجلس انتخاب شدند. رئیس ستاد انتخابات کشور و ۱۸ فرماندار به‌دلیل اظهارنظرهاو سخنرانی‌های این افراد در جریان انتخابات مجلس هفتم به دادگاه احضار شدند. عزت‌الله ضرغامی با حکم رهبر انقلاب برای 5سال رئیس صدا و سیما شد. در حکمی دیگر، علی لاریجانی به‌عنوان نماینده ایشان در شورای‌عالی امنیت ملی منصوب شد. 

  تیر: 5تیر، 8 نظامی انگلیسی که روز اول تیر در محدوده آب‌های ایران در اروندرود توسط نیروهای مسلح ایران بازداشت شده بودند، پس از تحویل به سفارت انگلیس، تهران را به مقصد کویت ترک کردند. چند روز بعد، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ادعای وزیر دفاع انگلیس را که مدعی شده بود تفنگداران دریایی انگلیس به زور به آب‌های ایران برده شده‌اند، تکذیب کرد و گفت: «اظهار تأسف و عذرخواهی نظامیان انگلیسی از ورود غیرمجاز به آب‌های ایران صورتجلسه شده است.» 11تیر محاکمه صدام حسین دیکتاتور سرنگون شده عراق و 11نفر از مقامات ارشد رژیم سابق عراق آغاز شد. هاشمی رفسنجانی در خطبه‌های نمازجمعه اعلام کرد که موضوع یکصد هزار نفر از مردم ما که با سلاح‌های شیمیایی صدام مصدوم شده‌اند باید در دادگاه محاکمه صدام مطرح شود. اگر این موضوعات مطرح نشود، ما دادگاه را تحت فرمان آمریکا می‌دانیم. 14تیر، بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه در تهران با رهبر انقلاب دیدار کرد. 26تیر، دولت کانادا در آستانه محاکمه زهرا کاظمی خبرنگار ایرانی مقیم کانادا که به اتهام جاسوسی و فعالیت‌های فیلمبرداری غیرمجاز دستگیر شده بود، سفیر خود را از تهران فراخواند.

  مرداد: تونی بلر، نخست‌وزیر انگلیس مدعی شد که «هر کاری که لازم باشد، انجام می‌دهیم تا مانع از دستیابی ایران به سلاح اتمی شویم.» کالین پاول، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در اظهاراتی مشابه مدعی شد: «واشنگتن برای جلوگیری از دسترسی ایران  به سلاح اتمی، همه گزینه‌ها ازجمله حمله نظامی به ایران را بررسی می‌کند». اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه برای مذاکره با مقامات ایرانی درباره عراق، 7مرداد وارد تهران شد.

  شهریور: رویترز به نقل از جان بولتون، معاون وزیر خارجه آمریکا نوشت: «جورج بوش، رئیس‌جمهور آمریکا می‌خواهد مسئله ایران را به شکل دیپلماتیک حل کند». وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد درصورتی که اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، تهران تلافی خواهد کرد. سیدمحمد خاتمی در کنفرانس مطبوعاتی در 7شهریور اعلام کرد: «رئیس‌جمهوری حق ندارد اپوزیسیون درون نظام باشد... بارها گفته‌ام خط قرمز من اصل نظام است». آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش جدید خود درباره برنامه هسته‌ای ایران، اظهارات جمهوری اسلامی ایران درباره منشأ آثار اورانیوم غنی‌شده یافت‌شده در تجهیزات هسته‌ای ایران  را پذیرفتنی و قابل‌قبول دانست. در آستانه اجلاس شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا برای فشار بر ایران و ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل به‌شدت افزایش یافته است. اما شورای حکام با تصویب قطعنامه‌ای از ایران می‌خواهد که تمام فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی‌ خود را تعلیق کند. حسن روحانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در واکنش به این خواسته آژانس گفت: «هر قطعنامه‌ای که بخواهد ما را ملزم به تعلیق کند از نظر ما مردود است». 

  مهر:12مهر، احمد خرم، وزیر راه و ترابری کابینه سیدمحمد خاتمی توسط مجلس هفتم استیضاح و برکنار شد. روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی از مذاکره آمریکا و اروپا درباره مصالحه با ایران خبر داد و نوشت: «قرار است آمریکا و اروپا پیشنهاد کنند در برابر برچیدن چرخه تولید بومی سوخت هسته‌ای توسط حکومت ایران، سوخت هسته‌ای در اختیار تهران قرار دهند و برخی تحریم‌ها لغو شود». کوفی عنان، دبیرکل سازمان ملل متحد در نخستین موضع‌گیری در نوع خود، درخصوص هرگونه حمله نظامی آمریکا ضد‌جمهوری اسلامی ایران برای متوقف‌کردن برنامه هسته‌ای این کشور، هشدار داد. در پی نشستی که با حضور نمایندگان آلمان و فرانسه و انگستان و ایران در وین برگزار شد، مقامات اروپایی از ایران خواستند تا تمام برنامه‌های غنی‌سازی‌ و فرآوری اورانیوم را به شیوه‌ای که برای جامعه جهانی قابل اثبات و جامع باشد متوقف کند.

  آبان: ایران در نامه‌ای به صندوق بین‌المللی پول خواستار ۹۷ میلیارد دلار غرامت جنگی از عراق شد.  نشست دو روزه ایران با نمایندگان 3 کشور اتحادیه اروپا (انگلیس، آلمان و فرانسه) در پاریس درباره پرونده هسته‌ای ایران برگزار شد. به موجب توافق صورت‌گرفته در پاریس، ایران به‌عنوان اقدامی داوطلبانه در جهت اعتمادسازی- و نه به‌عنوان یک تعهد قانونی-پذیرفت که همه فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی و بازفرآوری مانند ساخت، تولید، نصب، آزمایش، سرهم‌بندی و راه‌اندازی سانتریفیوژهای گازی و فعالیت‌های مربوط به جداسازی پلوتونیوم را متوقف و در عوض اتحادیه اروپا سعی در پذیرش ایران در سازمان تجارت جهانی کند.

  آذر: هوگو چاوز، رئیس‌جمهور ونزوئلا 8آذر در راس یک هیأت بلندپایه وارد تهران شد و مورد استقبال سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهور ایران قرار گرفت؛ چاوز تندیس سیمون بولیوار را به خاتمی اهدا کرد. وی همچنین با رهبر انقلاب و سایر مقامات ایران دیدار و گفت‌وگو کرد. 9آذر، قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره پرونده هسته‌ای ایران، با اجماع تمامی 35عضو شورا به تصویب رسید. بر این اساس پرونده ایران از حالت «اضطرار» خارج و به حالت «عادی» بازگشت. در این قطعنامه بر داوطلبانه‌بودن تعلیق غنی‌سازی‌ از سوی ایران تأکید شد. ‪ ۲۲‬آذرماه، ‪ حسن روحانی، خاویر سولانا، جک استراو، یوشکا فیشر و میشل بارنیه مذاکراتی عالی در سطح وزیران برگزار و همگی بر تعیین یک سقف زمانی سه ماهه برای جمع‌بندی مذاکرات تأکید کردند.

   دی:  سیدمحمدخاتمی سفر خود به هفت کشور آفریقایی نیجریه، سنگال، مالی، سیرالئون، بنین، زیمبابوه و اوگاندا را از 22دی‌ماه آغاز کرد. ‪ ۲۳‬دی‌ماه، ‬بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تاسیسات «پارچین» در شرق تهران بازدید کردند. کاربرد عبارت «هلال شیعی» توسط پادشاه اردن که به واسطه آن ایران را متهم به تلاش برای گسترش نفوذ خود در عراق و منطقه می‌کرد، با انتقاد شدید مقامات ایرانی مواجه شده بود که استفاده از آن عبارت را با هدف ایران‌هراسی تلقی می‌کردند. در 27دی، امارات متحده و عربستان با انتشار بیانیه‌ای مشترک بر حمایت از امارات برای اعمال حاکمیت بر جزایر سه‌گانه تأکید کردند. این بیانیه در پایان دیدار شاهزاده سلطان‌بن عبدالعزیز آل‌سعود معاون دوم نخست‌وزیر و وزیر دفاع عربستان از امارات منتشر شد.

   بهمن:  حسن روحانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی طی سخنانی اعلام کرد که ایران از نظر تولید UCF، هشتمین و از نظر غنی‌سازی‌ اورانیوم، دهمین کشور دارای فناوری هسته‌ای در جهان است. 12بهمن، دیک چنی، معاون رئیس‌جمهور آمریکا در یک گفت‌وگوی تلفنی در مورد احتمال اقدام نظامی رژیم صهیونیستی علیه ایران گفت: «یکی از نگرانی‌های موجود این است که امکان دارد اسرائیل این کار را بدون آنکه از او خواسته شود، انجام دهد». 17بهمن 1383 مقامات آمریکایی مراسمی را که قرار بود روز 22بهمن در آن کشور برگزار شود لغو کردند. قرار بود در این جشن یک هزار مهمان به دعوت دفتر حفاظت منافع ایران در واشنگتن شرکت کنند. به نوشته الشرق‌الاوسط مدیر هتلی که قرار بود این مراسم در آن برگزار شود، از تشکیل آن جلوگیری کرد. 28بهمن، محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای و هانس بلیکس، رئیس سابق بازرسان تسلیحاتی سازمان ملل اعلام کردند هیچ دلیلی بر صحت ادعاهای آمریکایی‌ها دایر بر اینکه جمهوری اسلامی ایران سرگرم تولید جنگ‌افزار هسته‌ای است وجود ندارد.

   اسفند:  ۸‬اسفندماه، ‬ایران و روسیه توافقنامه‌ای را امضا کردند که به موجب آن روسیه سوخت نیروگاه اتمی بوشهر را به این شرط تامین کند که جمهوری اسلامی سوخت مصرف شده را پس بفرستد.‪ ۱۸‬اسفندماه، آخرین دور از مذاکرات هسته‌ای ایران و اتحادیه اروپا در سال ‪ ۱۳۸۳، به‌مدت 4روز در ژنو پشت درهای بسته برگزار شد. 8اسفند، سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهور ایران ضمن بازدید از زلزله‌زدگان شهرستان زرند، پیشنهاد آمریکا برای ارسال کمک را رد کرد و خطاب به دولت آن کشور گفت: «ما را به خیر تو امید نیست، شر مرسان». 16اسفند، برژینسکی، مشاور امنیت ملی آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری جیمی کارتر ضمن انتقاد از موضع دولت بوش درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران گفت: ایران از کشورهای همسایه‌اش در زمینه دموکراسی، پیشرفته‌تر و توسعه‌یافته‌تر است.