فضای سبز
نقد توت در خیابان‌های تهران
اقاقیا و زبان گنجشک جایگزین درخت‌های دردسرساز پایتخت می‌شوند
عباس ثابتی‌راد/ خبرنگار:
پاییز گذشت و بارانی نیامد. هنوز هم شانه‌های توچال خشک است و خالی از برف؛ بی‌قبای سفیدی بر تن. گویا تغییر اقلیمی تهران، این شهر دیرینه را باید بپذیریم. این شهر روزگاری شهر انارها و چنارها بود، اما چندسالی است به مرزهای خشکیدگی پهلو می‌زند.
حالا سازمان بوستان‌ها تصمیم دارد تا گونه‌های گیاهی شهر را براساس آنچه اقلیم این شهر کوهپایه‌ای و در بخش عمده کویری لازم دارد به‌کار گیرد. توت و گونه‌های پر‌آب جای خود را به اقاقیا و زبان گنجشک خواهد داد و چنارهای شهر در مناطق کوهپایه‌ای کاشته خواهند شد. علی‌محمد مختاری، باغبان پیر شهر، سخن از کاشت گونه‌های متناسب با اقلیم در پایتخت به میان می‌آورد. او که مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران است، می‌گوید: «تهران اگرچه به‌نظر می‌رسد یک عرصه یکپارچه شهری است، اما به‌دلیل ویژگی‌های جغرافیایی، تغییرات شیب و ارتفاع، میزان متفاوت بارندگی و تغییرات دما بین شمال و جنوب شهر و وضعیت فیزیکی- شیمیایی خاک آن، قابلیت‌ها و توانایی‌های مختلفی جهت کاشت و استقرار انواع مختلفی از درختان را دارد». مختاری از کمبود منابع آب تهران و افزایش دما و آلودگی هوای تهران گفت و ادامه داد که «این شرایط ایجاب می‌کند تا درختان مورد استفاده در فضای سبز تماماً از گونه‌های بومی و مقاوم، با نیاز آبی حداقل و سازگار با شرایط اقلیم کنونی شهر تهران انتخاب شوند.
انتخاب این گونه‌ها براساس اصول علم اکولوژی و مبتنی بر نظرات و پیشنهادهای اساتید مجرب و متکی بر نتایج طرح‌های مطالعاتی و پژوهشی در این زمینه صورت می‌گیرد». قرار است مناطق 22گانه شهر تهران براساس دستور‌العمل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز اقدام به کاشت نهال درختان کنند. مختاری همچنین گفت: «کاهش کاشت چمن در فضای سبز سطح شهر و کاشت گیاهان مناسب و مقاوم به شرایط جدید محیطی در عرصه‌های مختلف شهری مورد تاکید است». حتی باید چمن‌کاری‌های وسیع را که در سال‌های گذشته ایجاد شده‌اند، به مرور با توسعه کاشت درخت، درختچه و دیگر گونه‌های گیاهی در داخل چمن‌کاری‌ها محدود کنند. همچنین گونه‌های گیاهی جایگزین ترجیحاً از میان‌گونه‌های سازگار با شرایط اکولوژیک مناطق مختلف تهران یا گونه‌های بومی ازجمله بنه، داغداغان، زالزالک، بادام وحشی، زرشک، بلوط، سماق و...انتخاب می‌شوند چرا که علاوه بر سازگار بودن این‌گونه‌های بومی با شرایط اقلیمی و آب و هوایی تهران، به حفظ و گسترش رویش گیاهی طبیعی که سرمایه‌های زنده و ارزشمند این مرز و بوم هستند نیز کمک خواهد شد.
قرار است حتی‌الامکان از کاشت گونه‌هایی نظیر تبریزی، صنوبر و سایر گونه‌های پرنیاز به آب خودداری شود و در مناطقی که محدودیت آب در آن شدیدتر است، گونه‌های مقاوم مانند لیلکی، بلوط خزان شونده، اقاقیا و زبان گنجشک در اولویت کاشت قرار گیرند.
همینطور از کاشت گونه‌های گیاهی خانواده صنوبر نظیر تبریزی، کبوده و سپیدار که دارای بافت چوبی غیرمستحکم در مقابل وزش باد، عمر مفید کوتاهی داشته و مستعد ابتلا به آفات، بیماری‌ها و حساسیت به آلودگی است خودداری خواهد شد.
آنگونه که مختاری می‌گوید: «کاشت چنار به‌علت حساسیت نسبی آن به خشکی، کم‌آبی و به‌ویژه درجه حرارت‌های بالای هوا تنها در نقطه مرتفع‌تر شهر تهران مناسب بوده و کاشت آن در مناطق جنوبی و همچنین عرصه‌هایی که میزان املاح آهکی در خاک آن زیاد است، صورت نمی‌گیرد». در نقاط مرکزی شهر نیز از گونه‌های با تحمل بار آلودگی بیشتر نظیر اقاقیا، زبان گنجشک، لیلکی، سوفورا، بلوط خزان‌شونده و نارون پیوندی استفاده خواهد شد.
در مناطق با شوری زیاد آب و خاک ترجیحا از گونه‌های مقاوم نسبت به این شرایط مانند زبان گنجشک، اقاقیا، کاج تهران، زیتون، زیتون تلخ، کاج سیاه و کاج مشهد استفاده می‌شود. در برنامه‌های ترویجی و مشارکتی مانند کاشت نهال در منازل شهروندان نیز ترجیحاً درختان مثمر مانند سیب، گلابی، به، خرمالو و انارکاشته خواهد شد.
