رفع عطش زعفران

فاطمه راسخ|  خراسان جنوبی ـ خبرنگار:


این سال‌ها که خشکسالی پنجه بر گلوی آسمان می‌فشارد خُلق زعفران‌کاران خراسان جنوبی نیز تنگ شده است، چراکه آبی برای آبیاری مزارع زعفران نیست و این موضوع پیامد‌های منفی زیادی برای برداشت محصول در آینده به دنبال دارد. برای جلوگیری از این مشکلات، اولویت‌هایی برای آبیاری مزارع زعفران خراسان جنوبی در نظر گرفته شد که هرچند از نظر زعفران‌کاران کافی نبود، اما محصول امسال را نجات داد. 
آن‌طور که یکی از زعفران‌کاران استان در زیرکوه می‌گوید: بحث آب بر سر آبیاری زمین‌های زعفران موضوعی است که این روزها زیاد به چشم می‌خورد. 

«دروگر» بیان می‌کند: هر 24 روز پیاز زعفران به آبیاری نیاز دارد، اما از آنجا که نوبت سهم آب بین کشاورزان جابه‌جا می‌شود هر 48 روز یک بار این اتفاق می‌افتد و چون زمین تشنه است آب بیشتری به عمق فرومی‌رود، بنابراین پیاز زعفران ضعیف می‌شود و سال آینده گل کمتری از زمین‌ها برداشت خواهد شد. 

به گفته وی، از آنجا که محصول زعفران از ساقه آبیاری می‌شود به دلیل کمبود بارندگی‌ها در سال‌های اخیر آب کمتری به پیاز آن می‌رسد و موقع برداشت، میزان محصول کم می‌شود. این زعفران‌کار همچنین حمله موش‌ها به مزارع زعفران را یکی دیگر از مشکلاتی می‌داند که حتی مسئولان مربوطه نیز نتوانسته‌اند با آن مقابله کنند. 

دروگر ادامه می‌دهد: علاوه بر این پیاز زعفران باید هر 5 سال یک بار جابه‌جا شود، اما این موضوع در مناطقی از خراسان جنوبی که زمین کمتری در اختیار دارند با مشکل هزینه‌های بالا مواجه است. همچنین از آنجا که گل زعفران به صورت تازه نیز به بازار عرضه می‌شود هنگام جمع‌آوری محصول از زمین‌های کشاورزی به سرعت بالایی نیاز دارد و بعد از آن نیز باید به سرعت خشک شود. بنابراین زعفران‌کاران مجبورند به قیمت پایینی گل را بفروشند و سود چندانی عایدشان نمی‌شود. 


نوسان قیمت

یکی دیگر از زعفران‌کاران استان در سرایان می‌گوید: بازار خرید و فروش زعفران دچار نوسانات زیادی است به طوری که قبل از برداشت زعفران از مزارع کیلویی 18 میلیون تومان و هنگام عرضه به بازار 11 میلیون تومان قیمت دارد. «خزایی» می‌افزاید: سازمان تعاون و نهادهای متولی باید وارد عرصه شوند و از نوسانات قیمت جلوگیری کنند. 

به گفته وی، هزینه برداشت و فرآوری این محصول استراتژیک نیز بسیار بالاست. اگرچه قیمت دلار در ماه‌های اخیر با افزایش چشمگیری مواجه بود قیمت زعفران تغییر چندانی نداشت. این زعفران‌کار با اشاره به بالا رفتن قیمت نهاده‌های کشاورزی توضیح می‌دهد: این در حالی است که قیمت زعفران تغییر چندانی نکرده است. 

خزایی از کشت زعفران در مناطق مرطوب کشور نیز گلایه‌ می‌کند و معتقد است کشت این محصول در مناطق مرطوب نه تنها باعث کاهش کیفیت می‌شود، بلکه روند اشتغال‌زایی را در مناطق کمتر توسعه‌یافته فلج می‌کند. خاستگاه زعفران مناطق حاشیه کویر است اما مسئولان جهاد کشاورزی بدون توجه به این موضوع کشت زعفران را در مناطق مرطوب کشور در شبکه‌های اجتماعی تبلیغ می‌کنند. نماینده زعفران‌کاران استان تصریح می‌کند: آبیاری مزارع زعفران یک نوبت قبل از رنده زدن زمین‌ها انجام می‌شود و بعد از گل‌دهی یک نوبت دیگر به مزارع آب می‌دهند که به آن زایش آب می‌گویند. 

«براتی» درباره دغدغه زعفران‌کاران می‌گوید: در برهه‌ای که بهترین موقعیت برای آبیاری باغ‌های زرشک است به دلیل این‌که سهمی از چاه‌های کشاورزی بعد از شارژ شدن آن برای آبیاری زعفران در نظر گرفته نشده است، زعفران‌کارانی که زرشک هم دارند مجبورند از سهم آب باغ‌های زرشک کم کرده و مزارع زعفران را آبیاری کنند تا محصولی برای برداشت داشته باشند. 


مشکل منابع آبی

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اظهار می‌کند: تا 4 سال قبل کمیته‌های برنامه‌ریزی شهرستان‌ها برای آبیاری مزارع زعفران منابعی را اختصاص می‌دادند تا از زعفران‌کاران حمایت بیشتری شود. از 4 سال قبل به دلیل محدودیت‌های اعتباری از این محل منابعی برای آبیاری مزارع زعفران اختصاص نمی‌یابد. همچنین آب‌هایی که 4 سال قبل پیمانکاران به مزارع زعفران انتقال می‌دادند به دلیل شور بودن کیفیت لازم را نداشت و حمل این نوع آب‌ها ممنوع شد. 

«رضایی» آب اول زعفران را برای این‌که محصول دچار سرمازدگی نشود بسیار مهم می‌داند و توضیح می‌دهد: برای این‌که زعفران‌کارانی که منابع آبی آنها از قنات‌هاست و به دلیل خشکسالی به شدت کاهش یافته است آب اول زعفران را تامین کنند، سازمان جهاد کشاورزی 2 اولویت را در دستور کار قرار داده است. یکی این‌که آب مورد نیاز با قیمت کمتر از محل منابع آبی در اختیار نهادهای زیرمجموعه جهاد کشاورزی مانند منابع طبیعی و امور عشایری قرار گیرد. دیگر این‌که کاشت زعفران از محل منابع آبی مانند قنات در مناطق کوهستانی به مناطق دشتی انتقال یابد و با استفاده از چاه موتورها تامین شود. 


راه مسدود برگشت ارزش افزوده

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی بیرجند می‌گوید: زعفران در خراسان محصولی فوق استراتژیک است که معاش مردم منطقه را تامین می‌کند. اگرچه تلاش‌های بسیاری برای برگشت ارزش افزوده به دست زعفران‌کاران انجام شده اما تاکنون نتیجه‌ای خوبی دریافت نشده است. «احتشام» می‌افزاید: سود زعفران به دلیل صادرات به مشهد عاید خراسان رضوی و سپس از مشهد به اسپانیا صادر می‌شود. 

وی با اشاره به 4 واحد فرآوری و بسته‌بندی زعفران در استان یادآور می‌شود: اگرچه زمینه فرآوری و بسته‌بندی زعفران در استان فراهم شده و حتی سرمایه‌گذاری خوبی در این زمینه شده است اما توانمندی واحدهای فرآوری و بسته‌بندی ضعیف ارزیابی می‌شود و توان رقابت با رقبایشان را در شهرهای بزرگ مثل مشهد ندارند. 

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی بیرجند تاکید می‌کند: وضعیت معاش زعفران‌کاران در خراسان جنوبی شایسته آنها نیست. سود حاصل از تجارت زعفران به جیب کشاورزان نمی‌رود تا با سرمایه به دست آمده شغلی ایجاد کنند و ثروتی در استان تولید شود. 


انعقاد تفاهم‌نامه 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای به مشکلات بسیاری اشاره می‌کند که به دلیل استمرار خشکسالی‌ها برای آبیاری مزارع زعفران پیش آمده است و در این باره می‌گوید: در برخی از شهرستان‌ها مانند سرایان سرپرست فرمانداری به دلیل این‌که بیشتر زعفران‌کاران شهرستان وضعیت مالی خوبی ندارند، از شرکت آب منطقه‌ای درخواست کرده است از سد شهید پارسا و همچنین از یک حلقه چاه برای مزارع زعفران آب تهیه کنند. 

«حسین امامی» می‌افزاید: بر این اساس تفاهم‌نامه‌ای برای تامین آب مزارع زعفران سرایان با فرمانداری شهرستان منعقد شد تا آب مورد نیاز زعفران‌کاران با تعرفه 3 سال قبل در اختیار آنها قرار گیرد. به گفته وی، آب منطقه‌ای در بخش مرکزی قائنات نیز یک حلقه چاه مدیریت بحران دارد که بدون انعقاد تفاهم‌نامه، زعفران‌کاران با پرداخت تعرفه کم از این چاه برای تامین آب مزارع زعفران خود استفاده می‌کنند.