خط مقدم مقابله با تب مالت

آیدا شاکر|  همدان- خبرنگار:


در روزهای ابتدایی دی ماه سال جاری، انتشار خبری مبنی بر آمار 90 درصدی ابتلا به تب مالت در میان واکسیناتورهای دامپزشکی اسدآباد، توجه عمومی را به سمت سلامت بخشی از افراد جامعه معطوف کرد که اغلب حرفی از آنها به میان نمی‌آید؛ جامعه دامپزشکی و واکسیناتورهای دامی. این خبر سبب شد پیگیر شویم تا از چگونگی شیوع این بیماری در استان همدان خصوصا در میان افراد پرخطر که با دام در تماس هستند، آگاهی پیدا کنیم.


احتمال ابتلا

«علی بدیعی» واکسیناتور باسابقه شهرستان فامنین که 15 تا 20 سال از عمر خود را صرف واکسیناسیون دام در استان همدان کرده و در سال‌های اخیر نیز به تب مالت دچار شده است، درخصوص چرایی شیوع این بیماری در میان واکسیناتورها می‌گوید: تمامی افرادی که به طور مستقیم با دام در ارتباط هستند جزو افراد پرخطر در زمینه ابتلا به این بیماری قرار دارند. در این میان واکسیناتورها علاوه بر تماس مستقیم با دام، هر ساله به دلیل مایه‌کوبی در تماس با باکتری زنده این بیماری که در دوز مصرفی واکسن دام وجود دارد، نیز هستند؛ بنابراین واکسیناتورها در خط مقدم ابتلا به بیماری تب مالت هستند و حتی در صورت رعایت تمام نکات بهداشتی احتمال بروز این بیماری در آنها بسیار بالاست. همین سبب شده است اغلب واکسیناتورها به این بیماری دچار شوند.

بدیعی با اشاره به راه‌های انتقال این بیماری توضیح می‌دهد: این بیماری به طور مستقیم و غیرمستقیم (از طریق مصرف لبنیات) از طریق دام مبتلا به انسان منتقل می‌شود. افرادی که در تماس با دام هستند، از طریق گردوخاکی که حیوان آلوده به هوا بلند می‌کند و حتی ترشحات بدن دام می‌توانند مبتلا شوند. واکسیناتورها همچنین هنگام مایه‌کوبی واکسن این بیماری به دام بسیار در معرض خطر هستند، زیرا این احتمال وجود دارد که در روند مایه‌کوبی بخشی از واکسن که حاوی باکتری زنده بیماری است با بدن این افراد تماس پیدا کند یا سرنگ تزریق به بدن خود این افراد اصابت کند و این افراد به بیماری آلوده شوند.
وی با بیان این‌که خود نیز به این بیماری مبتلاست، می‌افزاید: من نیز به واسطه شغلی که دارم به این بیماری مبتلا شده‌ام و از آنجایی که این بیماری با تب و دردهای عضلانی و استخوانی همراه است و دوره درمان طولانی مدتی دارد، بسیار دچار مشکل شده‌ام.


گلایه از مسئولان

این واکسیناتور با گلایه از بی‌توجهی مسئولان به سازمان دامپزشکی و افرادی که با تهدید سلامت خود در تضمین سلامت جامعه سهیم می‌شوند، اظهار می‌کند: سازمان دامپزشکی در کشور به‌رغم مسئولیت مهمی که دارد، در حاشیه است و همواره از اعتبار اندکی برخوردار می‌شود. مسئولان نه تنها در استان بلکه در کل کشور، باید حامی این قشر جامعه باشند و با اختصاص بودجه و صرف وقت و هزینه از این افراد پشتیبانی کنند و برای درمان آنها بکوشند.

بدیعی که یکی از راه‌های ریشه‌کنی این بیماری را واکسیناسیون و معدوم کردن دام‌های آلوده می‌داند، معتقد است: ریشه‌کنی این بیماری در کشور کار بسیار دشواری است و نیاز به بودجه بسیار بالایی دارد و از آنجایی که کشور ما در مجاورت کشورهای آلوده است، این موضوع دشوارتر نیز می‌شود و عملا امکان‌پذیر نیست.


نیاز به بررسی بیشتر

«محمودرضا رسولی» مدیرکل اداره دامپزشکی استان همدان نیز با اشاره به تعداد بالای واکسیناتورهای مبتلا به تب مالت در استان بیان می‌کند: هرچند تعداد واکسیناتورهای مبتلا به بیماری تب مالت در استان بسیار زیاد است اما برای ارائه آمار دقیق مبتلایان به این بیماری نیاز است تحقیق و بررسی صحیحی صورت گیرد. در این خصوص هنوز تحقیقی صورت نگرفته است اما نمی‌توان از این موضوع چشم‌پوشی کرد که این آمار بسیار بالاست.

وی علت اصلی ابتلای بیشتر واکسیناتورها به بیماری را کار مداوم با واکسن حاوی باکتری زنده می‌داند و می‌افزاید: همکاران ما در بخش واکسیناسیون طی سال جاری حدود 500 هزار دوز واکسن حاوی باکتری زنده را در دام-های سرتاسر استان مایه‌کوبی کرده‌اند و در این رقم بالا طبیعی است که آمار ابتلا به این بیماری در بین واکسیناتورها نیز زیاد شود، به هرحال این شغل یک کار ایثارگرانه است که همکاران ما برای تضمین سلامت جامعه انجام می‌دهند.


اهمیت رعایت اصول اولیه

رسولی یکی از راه‌های کاهش ابتلا به این بیماری در میان جامعه واکسیناتورها را رعایت اصول اولیه حفاظت فردی در برابر بیماری عنوان و اضافه می‌کند: همکاران ما ملزم هستند هنگام مایه‌کوبی یک سری از نکات ایمنی زیستی و حفاظت فردی را رعایت کنند اما در موارد زیادی ابتلا به این بیماری اجتناب‌ناپذیر است، مانند زمانی که هنگام واکسیناسیون دام حرکت ناگهانی کند و سوزن وارد بدن فرد شود و بخشی از واکسن به طور ناخواسته با بدن فرد تماس پیدا ‌کند یا زمانی که واکسیناتور در تماس با حیوان آلوده قرار گیرد. همه این موارد سبب شده است کار این دسته از همکاران به لحاظ ایثار سلامت خود، بسیار ارزشمند باشد.


حمایت از مبتلایان

مدیرکل اداره دامپزشکی استان همدان درخصوص چگونگی حمایت دولتی از این افراد می‌گوید: در حیطه بخش دولتی تمامی همکاران ما دارای بیمه پایه و تکمیلی هستند و در صورتی که شخصی از همکاران ما در بخش دولتی به این بیماری دچار شود، به او غرامت نیز تعلق می‌گیرد. در مورد همکاران بخش خصوصی نیز این افراد باید در واحدهایی که به کار مشغول هستند با توجه به تسهیلاتی که سازمان نظام دامپزشکی فراهم کرده است، به بیمه شدن اقدام کنند.

رسولی با اشاره به ریشه‌کنی این بیماری اظهار می‌کند: در مجموع 17 کشور دنیا توانسته‌اند این بیماری را ریشه‌کن کنند و 64 کشور دیگر از جمله کشور ما برنامه‌های کنترلی و ریشه‌کنی دارند و باقی کشورها نیز در این زمینه وضع مشخصی ندارند که بعضی همسایگان ما مانند عراق از این دسته هستند. قرار گرفتن در مجاورت کشورهایی که به علت جنگ و ناامنی، سلامت و بهداشت متزلزلی دارند، سبب شده است ایران همواره در ریسک شیوع این بیماری باشد. 

وی اضافه می‌کند: در مجموع کارشناسان حدود 20 چالش عمده را که سبب شده است این بیماری به طور کامل در کشور ما ریشه‌کن نشود، عنوان کرده‌اند که هریک از این چالش‌ها مستلزم تحقیق و بررسی زیاد است، اما باید این نکته را نیز ذکر کرد که در کشور ما مهم‌ترین راه کنترل این بیماری در انسان، واکسیناسیون دام است که همکاران ما انجام می‌دهند؛ یعنی این افراد برای حفظ سلامت جامعه، بی‌هیچ چشم‌داشتی خود را در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌دهند.

وی می‌افزاید: بعد از پروژه واکسیناسیون دام هر سال، طی سال آتی سازمان دامپزشکی با بررسی آمار دانشگاه علوم پزشکی از درصد مبتلایان به این بیماری آگاه می‌شود و پایین آمدن آمار مبتلایان به این معنی است که مایه‌کوبی دام به درستی انجام شده است.


همکاری سازمان‌ها

مدیرکل اداره دامپزشکی استان همدان با بیان این‌که کنترل بیماری‌های مشترک بین انسان و دام نیازمند همکاری دو سازمان دامپزشکی و نظام پزشکی است، بیان می‌کند: سازمان دامپزشکی نمی‌تواند به تنهایی از عهده کنترل بیماری تب مالت و سایر بیماری‌های مشترک بین انسان و دام برآید. در این قبیل موارد نیاز است سازمان‌های مرتبط با نظام پزشکی به یاری سازمان دامپزشکی بیایند. انتظار ما این است که با توجه به نقش مهم سازمان نظام دامپزشکی در تامین سلامت جامعه، این سازمان نیز به عنوان بخشی از عملیات پیشگیری در طرح تحول سلامت نقش ایفا کند و هم در مسئولیت‌ها و هم در اعتبارات در این طرح سهیم باشد، زیرا در هر صورت صرف هزینه در راه پیشگیری از بروز بیماری همواره بسیار آسان‌تر از خرج آن در راه درمان است.


نگاهی به آمار

بنابر آمار و تحقیقات صورت‌گرفته درخصوص شیوع بیماری تب مالت در دنیا ایران از جمله مناطقی است که شیوع این بیماری در آن بالاست و استان‌های غرب کشور بیشتر در معرض این بیماری هستند. همدان، آذربایجان، لرستان، مرکزی، زنجان، کرمانشاه، کردستان و اغلب استان‌های غربی کشور، همچنین استان‌هایی مانند خراسان که مرز مشترک با کشور افغانستان را دارند، از مناطق بومی این بیماری هستند؛ به این معنا که این بیماری در این استان‌ها شیوع بیشتری دارد.

طبق گزارش وزارت بهداشت در سال 1391 آذربایجان شرقی، همدان، لرستان، مرکزی، خراسان جنوبی، آذربایجان غربی و کرمانشاه دارای آلودگی بسیار بالا (41-31 در هر صدهزار نفر) و خراسان رضوی، کردستان و زنجان دارای آلودگی بالا (21-30 در صدهزار نفر) هستند. بر اساس آمار معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان در 5 ماه نخست سال 97 شمار مبتلایان به تب مالت 444 تن بوده است که بیشتر این افراد جزو طبقه پرخطر جامعه یعنی دامداران، دامپرورها، دامپزشک‌ها و واکسیناتورهای دام هستند.