علیرضا برازجانی / بوشهر- خبرنگار :
نهضت ضد استعماری جنوب علیه تجاوز انگلیس به سواحل جنوب کشور به‌ویژه بندر تجاری بوشهر، در خلال جنگ جهانی اول، با محوریت شخصیت‌های مبارزی چون آیت‌الله شیخ محمدحسین مجاهد برازجانی، شیخ حسن درودگاهی، آیت‌الله سیدعبدالله جعفری مجتهد دهقایدی و همچنین سران و خوانین منطقه دشتستان، چاهکوتاه و تنگستان شکل گرفت. این نهضت البته دارای ویژگی‌های منحصر به فرد و جنبه‌های مختلفی است که آن طور که باید و شاید مورد بررسی و پژوهش قرار نگرفته.
ناوگان دریایی بریتانیا مرداد 1294 برای بار سوم به بندر بوشهر هجوم برد و موفق به اشغال این بندر تجاری و استراتژیک شد. رئیسعلی دلواری، کدخدای روستای دلوار، با مکاتبه و دریافت فتوای جهاد علیه متجاوزان از مجتهد آن روزها یعنی آیت الله مجاهد برازجانی، خط مقدم مبارزه با استعمارگران را برقرار کرد و توانست به کمک سایر مجاهدان ضربه‌های سخت و زیانباری به آنها وارد کند.
با وجود این، با دسیسه و نیرنگ، انگلیس با کمک سرسپردگان داخلی، این سردار سرافراز را در کمتر از یک ماه به شهادت رساند، اما آنها که با این توطئه انتظار خاموش شدن شعله قیام را داشتند با سد محکم و نفوذناپذیر دشتستان به پرچمداری شهید سعید میرزا محمدخان برازجانی مواجه شدند. نقش تاریخی دشتستان و مبارزان غیورش در سلسله مبارزه‌های ضد استعماری از همین نقطه آغاز و به نقطه عطفی در تاریخ مبارزه‌ها و حماسه‌آفرینی‌های مردم در دفاع از تمامیت ارضی کشور تبدیل شد.
سردار سربلندی نهضت جنوب یعنی شهید میرزا محمدخان برازجانی با به کارگیری ظرفیت‌های مردمی در کنار روحانیت مبارز، علاوه بر پیمان اتحاد با سایر خوانین مناطق همجوار و با مدد از علوم و فنون جنگی و آشنایی با جنگ چریکی در جبهه‌های مختلفی چون جنگ سربست چغادک یا جنگ «لرده» در منطقه کوهستانی گیسکان، نیروهای انگلیسی را دچار سردرگمی و یاس از دستیابی به اهداف خود یعنی تصرف و اشغال منطقه کرد.
شاید دیدار احمدخان دریابیگی، حکمران بوشهر، که حامل پیامی از سوی انگلیسی‌ها برای میرزامحمدخان برازجانی و ترک میدان جنگ در ازای دریافت 70 هزار لیره بود، نقطه عطف و سند روشنی از حس وطن‌پرستانه و قیام دینی در تاریخ مبارزه‌های مردم ایران باشد. پاسخ مبارزان این بود که اگر 70 میلیون لیره هم بدهید دست از جنگ نمی‌کشیم. حالا بعد از 22 سال قرار است کنگره ملی نقش تاریخی دشتستان در مبارزه با استعمار انگلیس با عنوان «به شهادت سکوت» برگزار شود که اتفاق خوبی است، اما انتظار می‌رود در روشن شدن زوایای مهم این قیام ملی و دینی گام بردارد. برگزاری این کنگره پس از سال‌ها به یکی از خواسته‌های بحق مردم غیور و استعمارستیز دشتستان پاسخ می‌دهد و می‌تواند گام مهمی برای تقویت خودباوری نسل جدید باشد، اما متولیان باید با برنامه‌ریزی بهتر و بیشتر به سمت تولید تلویزیونی و تولید آثار چاپی درباره شکل‌گیری و حیات این نهضت هم بروند.
