خبرهای‌خوش دریاچه ارومیه

سال آینده، آب در حجم قابل توجهی وارد دریاچه ارومیه خواهد شد. این از مهم‌ترین مطالبی بود که ‌مدیردفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، دیروز در نشست خبری اعلام کرد.
به گزارش همشهری، مسعود تجریشی به اقدامات و پیشرفت طرح‌هایی اشاره کرد که همگی در نقشه راه دریاچه ارومیه مورد اشاره قرار گرفته و نتایج آنها موجب خروج این دریاچه از بحران می‌شود. به گفته او، اقداماتی که اگر تاکنون انجام نمی‌شد، تراز دریاچه 1.2متر دیگر، ‌افزون بر 1.5متر افت ترازی که طی این سال‌ها دچارش شده، افت می‌کرد. اما با آغاز به‌کار ستاد احیا از 5سال گذشته، نه‌تنها دریاچه با کاهش تراز مواجه نشد بلکه تراز سال کنونی‌اش نسبت به سال قبل، 30سانتی متر نیز افزایش داشته است.
نقشه راهی که در سال 1393برای احیای دریاچه ارومیه تدوین شد و به امضای رئیس‌جمهور رسید بر نکاتی تأکید دارد که یکی از مهم‌ترین آنها تأمین حقابه دریاچه و کاهش 40درصدی مصرف آب در حوزه کشاورزی است. به همین منظور اقداماتی در منطقه به اجرا درآمده است. تجریشی در این خصوص می‌گوید:‌ «تونلی به طول 36کیلومتر از پیرانشهر به دریاچه برای انتقال آب در دست احداث است که تاکنون 24کیلومتر آن احداث شده و از ابتدای سال 99میزان 600میلیون مترمکعب آب به دریاچه انتقال خواهد داد. از آذر‌ماه 98 نیز 9.5میلیون مترمکعب آب از سد سیلوه به دریاچه انتقال داده خواهد شد. 19تصفیه‌خانه هم در دست ساخت است که 2 تصفیه‌خانه ارومیه با 85درصد و تبریز با 65درصد پیشرفت فیزیکی، از شاخص‌ترین آنها هستند که از فروردین 97در مجموع، 180میلیون مترمکعب پساب تصفیه شده به سمت دریاچه رها خواهند کرد.
 مجموع اقداماتی که در این حوزه در حال انجام است اگر به درستی و با عملکرد دقیق و درست تمامی دستگاه‌های مربوط انجام شود، تا سال 1400، آبی به میزان 300میلیون مترمکعب را به دریاچه انتقال خواهد داد. او درخصوص عملکرد دیگر دستگاه‌ها نیز گفت: تمامی دستگاه‌های فعال در احیای دریاچه ارومیه، ‌نمره قابل‌قبولی در سال‌جاری نسبت به سال گذشته دریافت می‌کنند. اما بخش دیگری از اقدامات نیز در حوزه موسوم به سخت‌افزاری در حال انجام است که اتمام آنها نیز بر میزان آب ورودی به دریاچه خواهد افزود. آنگونه که تجریشی می‌گوید بازسازی دریچه‌ها و سر دهانه‌ها که کشاورزان به‌صورت سنتی، ‌آب آن را مورد استفاده قرار می‌دادند یکی از این اقدامات است که موجب برداشت حساب شده از آب خواهد شد و تا سال 1401، 100میلیون مترمکعب دیگر آب به دریاچه می‌‌افزاید. مرمت و بازسازی تأسیسات نیز تا همین سال، 100میلیون مترمکعب دیگر آب به دریاچه اضافه خواهد کرد. در مجموع انجام پروژه‌های سخت‌افزاری 1308میلیون مترمکعب آب به دریاچه منتقل خواهد کرد.

کشاورزان، مصرف آب را کاهش داده‌اند 
کاهش 40درصدی مصرف آب در حوزه کشاورزی که با مطالعات محققان داخلی و خارجی به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین راهکارها اعلام شد، هم‌اکنون درحال اجراست. البته اجرای این طرح، ‌بدون افزایش توان معیشتی کشاورزان، کشت جایگزین و توجه به دیگر ظرفیت‌های درآمد‌زایی منطقه ممکن نخواهد شد. ‌مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در این خصوص به برخی اقدامات اشاره کرد و گفت: « 1252هکتار کاشت چغندرقند، جای خودش را به کلزا داد که به جز کاهش مصرف آب، ‌ارزش اقتصادی بسیاری دارد. در مناطقی همچون تکاب نیز کشت زعفران، ‌جایگزین چغندرقند شده است. در اراضی سد مهاباد، آب به‌صورت حجمی به کشاورزان تحویل داده شد که در مجموع 85میلیون مترمکعب آب از این راه  صرفه‌جویی شد. حدود 40درصد آب مورد نیاز برای آبیاری گندم با انتخاب گونه‌هایی از گندم، کاهش یافت.» با اجرای این طرح‌ها در جنوب دریاچه 275میلیون مترمکعب کاهش مصرف آب انجام شده است.
ترویج کاشت گیاهان دارویی کم‌آب، ‌یکی دیگر از اقداماتی است که تاکنون اجرایی شده و دانشگاه‌ها نیز در این زمینه فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. تاکنون 6نوع گیاه زیرکشت رفته و قرار است تا 3سال آینده به میزان 10هزار هکتار از اراضی پرآب به گیاهان دارویی اختصاص یابد؛ گیاهان دارویی‌ای که نیاز آبی آنها یک‌پنجم گندم است و در تابستان به آب نیاز ندارند.
بخش دیگری از اقدامات انجام شده در حوزه دریاچه ارومیه، به بررسی سلامت ساکنان منطقه و همچنین تأثیرگذاری اقدامات انجام شده بر دریاچه و سفره آب‌های زیرزمینی می‌پردازد که این اقدام با همکاری مشترک سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، سازمان همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا) و دانشگاه‌های ایران درحال انجام است. به گفته تجریشی، ‌نتایج مطالعات انجام شده بر سلامت مردم منطقه و تأثیرات خشک شدن دریاچه بر آن، ‌به‌زودی منتشر خواهد شد.


اقدامات انجام‌شده برای احیای دریاچه

تراز کنونی دریاچه 1270.6متر از سطح آب‌های آزاد است که نسبت به سال قبل 30سانتی‌متر افزایش داشته است. هم‌اکنون دریاچه 2100کیلومترمربع وسعت و 1.6میلیارد مترمکعب آب دارد. سال گذشته وسعت دریاچه 1747کیلومتر بود. با رسیدن تراز دریاچه به 1271.75متر، بیش از 95درصد کانون‌های فوق بحرانی تولید غبار در دریاچه ارومیه  به زیر آب خواهند رفت. با اجرای برنامه‌های پیش‌بینی شده، سال آینده آب وارد دریاچه خواهد شد. بخشی از این اقدامات در حوزه احداث تونل و تأسیسات و بخش دیگر در حوزه مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی است. ‌مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌گوید: کاشت زعفران و کلزا و جایگزینی آن به جای چغندرقند، کنترل مصرف آب و تحویل حجمی آب به کشاورزان وکاشت گیاهان دارویی کم‌آب‌بر در منطقه از جمله اقداماتی است که با کمک خود کشاورزان تاکنون اثرات مثبتی بر کاهش میزان مصرف آب داشته است.