تحریم‌های داماتو و گلایه‌های اروپا

اصغر صوفی خبرنگار

فروردین: دور نخست انتخابات مجلس پنجم در 18اسفند 1374با بالاترین سطح مشارکت(71درصد) برگزار و تکلیف تعداد قابل توجهی از کرسی‌های مجلس در دور دوم انتخابات در 31فروردین مشخص شد. شورای نگهبان، انتخابات اصفهان را به دلایلی مانند وعده‌های کلان، عوامفریبی، تبلیغات زودرس و... باطل اعلام کرد. رهبر معظم انقلاب در سخنرانی نوروزی خود در مشهد مقدس در اشاره به انتخابات مجلس پنجم گفتند: «افرادی را به مجلس بفرستید که در برابر دشمن مدافع ملت باشند نه لیبرال‌هایی که به نام آزادی می‌خواهند پایه تفکر اسلامی را سست کنند».  دادگاه برلین در حکمی در ارتباط با حادثه ترور میکونوس، مقامات ایران را به ‌دست‌داشتن در این حادثه متهم کرد و حکم بازداشت علی فلاحیان -وزیر اطلاعات ایران- را صادر کرد. در واکنش به این حکم، محمد یزدی -رئیس قوه قضاییه ایران- هشدار داد که اگر این مسئله حل نشود ایران مقابله‌به‌مثل خواهد کرد.  

اردیبهشت: در 19اردیبهشت، کلنگ احداث ساختمان مجلس شورای اسلامی بر زمین زده شد. در 24اردیبهشت، قطار آسیا-اروپا (سرخس-تجن) با حضور روسای جمهور 11کشور منطقه افتتاح شد. این خط‌آهن که ایران را به آسیای مرکزی وصل می‌کند و از طریق تبریز نیز به ترکیه و اروپا وصل می‌شود، 295کیلومتر طول دارد که 165کیلومتر آن در ایران و 130کیلومتر دیگر آن در ترکمنستان است. رئیس‌جمهور ایران، این روز را روز پیوند ملت‌های منطقه توصیف کرد. 

خرداد: در 12خرداد، مجلس پنجم با پیام مقام معظم رهبری آغاز به کار کرد؛ در پیام مقام معظم رهبری آمده است: «هر کس به نام سازندگی، ارزش‌های انقلابی را مورد بی‌اعتنایی قرار دهد در دعوی سازندگی دچار خطا و توهم است». در جلسه 17خرداد، هیأت رئیسه مجلس انتخاب شدند؛ ناطق نوری با کسب 146رای از مجموع 240رای به‌عنوان رئیس مجلس انتخاب شد. عبدالله نوری تنها رقیب او بود که 92رای کسب کرد. در 19خرداد، کمال خرازی -نماینده دائم ایران در سازمان ملل- در نامه‌ای به دبیرکل سازمان، از 69مورد نقض آتش‌بس توسط عراق خبر داد که در 2ماه شهریور تا آبان1374 اتفاق افتاده بود. 

تیر: کمیسیون اروپا مخالفت خود را با تصویب قانون تشدید تحریم‌ها علیه ایران توسط آمریکا اعلام کرد و تحمیل این قانون به متحدان آمریکا را مغایر با مقررات تجارت بین‌المللی خواند. مقامات اروپایی به آمریکا هشدار دادند که درصورت لزوم با شرکت‌های آمریکایی مقابله‌به‌مثل خواهند کرد. در 4تیر 1375بر اثر انفجار یک کامیون بمب‌گذاری‌شده در پایگاه نیروهای آمریکایی(ظهران) در شهر خُبَر عربستان، بیش از 20سرباز آمریکایی کشته و بیش از 300تن دیگر زخمی شدند. در ابتدا اف‌بی‌آی و مقامات صهیونیستی، ایران را متهم به‌دست داشتن در این بمب‌گذاری کردند، اما آمریکایی‌ها چند سال بعد حاضر شدند ادعای خود را پس بگیرند. ویلیام پری -وزیر دفاع آمریکا در زمان بیل کلینتون- در سال ۲۰۰۷ اعلام کرد به این نتیجه رسیده‌اند که بمب‌گذاری کار القاعده بوده، نه ایران.

مرداد:رئیس‌جمهور آمریکا در 15مرداد، لایحه تحریم‌های ایران و لیبی موسوم  به «داماتو» یا «ایلسا» را امضا کرد. براساس این لایحه، شرکت‌های خارجی که در طول یک‌سال دست‌کم 40میلیون دلار در بخش نفت و گاز ایران و لیبی سرمایه‌گذاری کنند مشمول تحریم‌های آمریکا خواهند شد. در ادامه رفتارهای خصومت‌آمیز، آمریکا، ایران را در ارتباط با سقوط هواپیمای تی.دبلیو.ای و بمب‌گذاری در پارک دهکده المپیک آتلانتا متهم کرد. نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل، در بیانیه‌ای به‌شدت این اتهامات را رد کرد و فضاسازی‌ها و تبلیغات آمریکایی‌ها را پشتیبانی از عملیات احتمالی نظامی آمریکا علیه ایران در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور عنوان کرد. علی‌اکبر ولایتی –وزیرخارجه- نیز در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل، تهدیدهای دولت آمریکا برای حمله نظامی به ایران را نمونه آشکار تروریسم دولتی توصیف کرد. در 20مرداد    1375نجم‌الدین اربکان -نخست‌وزیر ترکیه- در راس یک هیأت 250نفری وارد تهران شد و با رئیس‌جمهور و رهبر معظم انقلاب دیدار کرد. در این سفر قرارداد 20میلیون دلاری فروش گاز ایران به ترکیه امضا شد.

شهریور: در سال پایانی ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی و در پی افزایش درخواست‌های هواداران رئیس‌جمهور برای تغییر قانون اساسی به‌منظور انتخاب هاشمی رفسنجانی برای یک دوره دیگر، ناطق نوری -رئیس مجلس- ضمن مخالفت با تغییر قانون اساسی، آن را به مصلحت نظام ندانست و گفت: «معنای این عمل این است که نیروی دیگری در کشور وجود ندارد و این یک ضایعه است». رئیس‌جمهور نیز طی اظهاراتی در این‌باره تمدید دوره خود را به‌صلاح ندانست. هاشمی رفسنجانی در سفر دوره‌ای به کشورهای آفریقایی به کشورهای سودان، اوگاندا، زیمبابوه، آفریقای جنوبی، کنیا و تانزانیا سفر کرد. هاشمی رفسنجانی در سفر به آفریقای جنوبی، روز 23شهریور با نلسون ماندلا دیدار کرد.

مهر: علی‌اکبر ولایتی در سخنرانی خود در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل، پیشنهادهایی را برای مقابله جدی با تروریسم، یاغی‌گری جهانی و سرپیچی آمریکا از تعهدات بین‌المللی مطرح کرد. وی در گفت‌وگویی با روزنامه «فرانکفورتر الگماینه» با بی‌ارزش‌خواندن حکم دادگاه برلین در ارتباط با ترور میکونوس، آلمان را مسئول قربانی شدن هزاران ایرانی در حمله شیمیایی رژیم عراق دانست. مجمع روحانیون مبارز پس از یک دوره انفعال در عرصه سیاسی، فعالیت سیاسی خود را با برگزاری نشست‌هایی به‌طور رسمی از سر گرفت؛ این تشکل سیاسی از میرحسین موسوی درخواست کرد که تقاضای گروه‌ها و شخصیت‌ها برای نامزدی ریاست‌جمهوری را بپذیرد. در 26مهر، صدام حسین طی پیامی به رئیس‌جمهور ایران خواستار برقراری روابط نزدیک میان ایران و عراق شد.

آبان: از نخستین روز آبان 1375 سرشماری نفوس و مسکن در سراسر کشور آغاز شد. 10آبان، قرارداد 700میلیون دلاری صدور گاز ایران به نخجوان با حضور حسن حبیبی -معاون اول رئیس‌جمهور- در باکو به امضا رسید. در 22آبان، آیت‌الله‌سیدمرتضی پسندیده -برادر بزرگ امام خمینی(ره)- در سن 100سالگی درگذشت. 23آبان مذاکرات 2کشور ایران و چین با حضور ناطق نوری -رئیس مجلس ایران- و رئیس کنگره خلق چین با هدف گسترش مناسبات اقتصادی تهران و پکن و مبارزه با سلطه آمریکا برگزار شد.

آذر: روابط ایران و آلمان در پی برگزاری دادگاه‌های برلین در ارتباط با حادثه میکونوس و محکومیت مقامات ایرانی رو به سردی و تیرگی گذاشت؛ بازار تهران در اعتراض به اقدامات دولت آلمان تعطیل اعلام شد و رئیس‌جمهور نیز در خطبه‌های نمازجمعه اقدام دادستان آلمان را خارج از رویه قضایی و غیرقابل توجیه در تاریخ توصیف کرد. در همین حال مردم، جریان‌ها و تشکل‌های سیاسی در تجمعات و بیانیه‌های خود اقدامات و تصمیمات دولت آلمان در این زمینه را محکوم کردند. سفیر ایران در آلمان، از شکایت ایران از دادستان آلمان به دادگاه‌های بین‌المللی خبر داد. در همین حال، صدراعظم آلمان در پیامی به رئیس‌جمهور ایران اعلام کرد که دولت و دستگاه قضایی آلمان به هیچ‌وجه قصد اهانت و جریحه‌دار ساختن احساسات مذهبی ملت ایران را ندارند. وی از ایران خواست تا برای جلوگیری از افزایش بیشتر تنش‌ها میان 2کشور تلاش کند.

 دی: در سفر پریماکف -وزیرخارجه روسیه- به ایران و گفت‌وگو با مقامات ایرانی، موافقتنامه‌های همکاری میان 2کشور در زمینه‌های اتمی، امنیتی و اقتصادی امضا شد؛ این گفت‌وگوها و توافقات در جهت گسترش روابط با روسیه، از این جهت برای ایران حائز اهمیت بود که آمریکا در تلاش برای منزوی‌کردن ایران، فشارها و تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور را تشدید کرده بود. 13دی‌ماه، سیدمحمدخاتمی نامزدی خود برای ریاست‌جمهوری هفتم را رسما اعلام کرد و مجمع روحانیون مبارز و کارگزاران سازندگی حمایت خود از او را اعلام کردند. 

بهمن: مجلس شورای اسلامی همچنین در جریان تصویب و بررسی بودجه 1376، یک ردیف اعتباری را برای کشف و خنثی‌کردن توطئه‌ها و دخالت‌های دولت آمریکا در امور ایران و نیز طرح دعاوی جمهوری اسلامی در مجامع بین‌المللی تصویب کرد. نماینده دائم ایران در سازمان ملل در نامه‌ای به کوفی عنان -دبیرکل این سازمان- ضمن رد اتهامات رژیم عراق در مورد حمایت ایران از عاملان ترور نافرجام پسر صدام حسین، این تهمت زنی را طرحی از پیش ساخته شده برای مخفی‌کردن حمایت بغداد از منافقین دانست. هاشمی رفسنجانی در سخنانی اعلام کرد که در انتخابات ریاست‌جمهوری از هیچ‌کس حمایت نمی‌کند. گفت‌وگوهای صلح افغانستان با حضور سران گروه‌های افغانی، نمایندگان ایران، پاکستان و سازمان ملل در تهران در 6بهمن برگزار شد. طالبان از اعزام نماینده خود به این اجلاس خودداری کردند.

اسفند: سیدمحمد علی رحیمی -مسئول خانه فرهنگ ایران در پاکستان- در حمله گروهک سپاه صحابه به خانه فرهنگ به شهادت رسید. در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 1376، فعالیت‌های انتخاباتی نامزدها آغاز شده است؛ سیدمحمدخاتمی در سخنانی در دانشگاه صنعتی شریف گفت که درصورت انتخاب از میرحسین موسوی در دولت خود استفاده خواهد کرد. از اسفند ۱۳۷۵، اکثر احزاب و گروه‌های دست راستی، حمایت خود را از علی‌اکبر ناطق نوری اعلام کردند. برخی از آنها نیز از دومین کاندیدای جناح راست یعنی محمد محمدی ری شهری حمایت کردند. ناطق نوری در تشریح برنامه‌های انتخاباتی خود، شعار پیروی از خط امام و اطاعت از مقام رهبری را به‌عنوان شعار معرفتی خود اعلام کرد و همه نامزدها را فرزندان انقلاب توصیف کرد که نباید در جریان تبلیغات انتخاباتی مورد اهانت قرار بگیرند.