چرخ اقتصاد تهران در دست مردم

مجید جباری | خبر‌نگار

اداره امور شهرها امروزه دیگر از طریق تراکم فروشی و جرایم ساخت‌وساز میسر نیست. رویه‌ای که مدیریت شهری در دوره‌های قبل پیش گرفته بود، تهران را به شهری سرد و بی‌روح مبدل کرده که شاید برای شهروندانش هم زیست‌پذیر نباشد. به همین‌خاطر است که مدیریت شهری جدید ناگزیر به تغییر این رویه شده و یکی از راهبردهایش را بر همین مبنا پایه‌گذاری کرده است. مدیریت شهری برای تامین منابع درآمدی خود به‌ویژه منابع پایدار، به سمت راه‌هایی می‌رود که بتواند ضمن درآمدزایی برای شهری مثل تهران که با هزینه گزافی اداره می‌شود، پایتخت را به شهری برای همه شهروندانش تبدیل کند و دخل و خرج مدیریت شهری را سر و سامان بخشد. یکی از راه‌های تامین منابع پایدار درآمد برای شهرداری، جلب مشارکت‌های مردمی برای پیشبرد پروژه‌هاست. البته که مردم فرصت می‌خواهند و اطمینان از بازگشت سرمایه و سود و صدالبته اعتماد به پروژه‌هایی که برای شهر و محله مفید واقع شود.  به همین دلیل پارلمان شهری تهران روز یکشنبه طرحی را به تصویب رساند که شهرداری را به استفاده از ظرفیت‌های بی‌شمار سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش خصوصی در بسیاری از حوزه‌ها ملزم می‌کند. حالا مدیریت شهری تهران پس از فراز و فرودهای زیادی که در انتخاب شهردار تجربه کرده، فرصتی به‌دست آورده تا از ظرفیت‌های مردمی برای بهبود وضعیت نابسامان شهر و شهروندان بهره ببرد؛ چراکه مشارکت و سرمایه‌گذاری شهروندان برای کمک به اداره امور شهرها یکی از ضرورت‌های مدیریت موفق شهری است و رشد این مشارکت، با افزایش کیفیت زندگی شهروندان رابطه مستقیم دارد.

حوزه‌های متنوع مشارکت


علی نیازی؛ مدیرعامل سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی شهرداری تهران

بیش از دو سوم بودجه سالانه شهرداری نقد و یک سوم غیرنقد است درحالی‌که نزدیک به دوسوم بودجه شهرداری برای مسئله نگهداشت صرف می‌شود و منابع غیرنقد نیز برای توسعه شهر باقی می‌ماند. این در حالی است که می‌توان با جذب مشارکت بخش خصوصی نگهداشت را کاهش داد. مثلا در نگهداری فضای سبز و مسئله پسماند می‌توان کارهای خوبی را با کمک بخش خصوصی انجام داد. همچنین در بخش توسعه شهر نیز می‌توان از کمک بخش خصوصی بهره گرفت؛ چرا که بسیاری از پروژه‌ها به‌دلیل ضعف در تامین مالی به‌سرعت پیش نمی‌روند و تنها راهکار، استفاده از بخش خصوصی است.  درحالی‌که طی سال‌های گذشته بیشتر پروژه‌های مشارکتی شهرداری در حوزه ساخت‌وساز بوده اما در دوره مدیریت جدید سعی شده پروژه‌های متفاوتی را ارائه کنیم. بنابراین عمده‌ترین پروژه‌هایی که به بخش خصوصی معرفی می‌شود در حوزه حمل‌ونقل، گردشگری، پسماند و طرح‌های محیط‌زیستی و فرهنگی و اجتماعی است. اما از آنجا که شورا و شهرداری تهران تأکید زیادی بر استفاده از مشارکت بخش خصوصی داشته‌اند، اواخر‌ماه گذشته نخستین اجلاس معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در تهران برگزار و در این اجلاس 40پروژه شهری پایتخت به ارزش 4000میلیارد تومان به بخش خصوصی معرفی شد. برخی از این پروژه‌ها به شرح زیر است:
  تولید برق از زباله   ایجاد جایگاه‌های سوخت کوچک مقیاس   اجرای فاز دوم بیمارستان آتیه  ساخت مرکز تجاری در منطقه5  مجتمع فرهنگی منطقه12  واگذاری، تجهیز و بهره‌برداری از خط6 مترو   رونمایی از طرح خودروهای اشتراکی   افتتاح پل اتصال دریاچه شهدای خلیج‌فارس به پارک چیتگر    امضای قرارداد با سرمایه‌گذار خارجی برای تولید برق از گاز متانی  در آرادکوه

مشارکت موضوعی و موضعی


کمال اطهاری؛ پژوهشگر اقتصاد توسعه

در چارچوب لایحه‌ای که در دوران شهردار سابق ارائه شده، مشخص شده بود که باید نهادی به نام رشدگاه توسط شهرداری تشکیل شود که در آن شهرداری نقش میانجی را بین دستگاه‌های دولتی، بخش خصوصی و سازمان‌های مردم‌نهاد ایفا کند. برای آن هم چارچوب‌های نهایی ارائه شده بود. اما متأسفانه در دوره گذشته برخورد حذفی با متونی که در این لایحه پیش‌بینی شده بود، صورت گرفت. بنابراین طرحی که روز یکشنبه در شورا به درستی به تصویب رسید و شهرداری را به جلب سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش خصوصی ملزم کرد، می‌تواند پیرو پژوهشی جامع تر  و نقشه راه نهاد‌سازی‌ آن ارائه شود. در این میان، آنچه اهمیت دارد این است که نهاد‌سازی‌ به‌صورت دقیق صورت بگیرد.  

همچنین جلب مشارکت دوبال اصلی دارد که یکی، مشارکت «موضوعی» است که در این چارچوب انجمن‌های مدنی مثل کارفرمایی و کارگری، تخصصی، هنرمندان، معلمان و... باید در فرایند توسعه شهر مشارکت داشته باشند. بال دیگر جلب مشارکت، «موضعی» است که در این چارچوب، شورایاری‌ها به‌صورت چند سطحی در اختصاص بخشی از بودجه عمرانی که برای ارائه خدمات شهری لازم است، مشارکت خواهند کرد.  اما برای اینکه سودآوری قابل برگشت باشد هم مدلی وجود دارد که بر مبنای آن، سودآوری زمانی ممکن است که برنامه جامع توسعه شهری وجود داشته باشد که این نکته را هم شورای شهر به‌درستی خواستار شده است. در چارچوب این برنامه جامع نیز نهاد‌سازی‌‌هایی برای بازاریابی فضا ضروری است. برای این بازاریابی فضا مفقوده‌ای در برنامه‌ریزی‌های ما وجود دارد که سطح میانی تعریف طرح‌هاست. از این‌رو چون سطح میانی وجود ندارد، امکان مشارکت به درستی تعریف نمی‌شود و مشارکت‌های نقطه‌ای سبب پراکنده‌رویی در اجرای پروژه‌ها می‌شود. این موضوع نیز هم سودآوری را به‌تعویق می‌اندازد و هم هزینه‌ها را مضاعف می‌کند.