شیرینی خرمای خوزستان به کام دیگران

سیدعلیرضا شریفی|   اهواز- خبرنگار:


خرما محصولی تابستانی است اما مصرف آن در زندگی خوزستانی‌ها بیشتر در فصل سرد سال نمود پیدا می‌کند. خوزستانی‌ها در زمستان خرما را با چای و غذاهای با طبع سرد مصرف می‌کنند تا با طبع گرم این محصول از بروز بیماری‌های گوناگون جلوگیری کنند.

بنا بر آمار وزارت جهاد کشاورزی، بیشترین میزان تولید خرمای کشور مربوط به استان خوزستان است و به همین دلیل این استان، در راس صادرکنندگان خرمای کشور قرار دارد.

اگرچه کم‌آبی و خشکسالی در خوزستان موجب کاهش تولید خرما شده است، اما هنوز آنقدر آمار نخیلات بارور آن بالاست که اشتغالزایی این محصول در حد قابل توجه باشد. 25 هزار نفر از خوزستانی‌ها در حدود 80 واحد فعال درجه‌بندی و بسته‌بندی خرما در این استان کار می‌کنند.

تولید خرما در خوزستان به حدی زیاد است که توسعه واحدهای بسته‌بندی و فرآوری آن می‌تواند، علاوه بر رونق‌بخشی به بازار خرما، سبب ایجاد اشتغال پایدار شود. این در حالی است که خوزستان اکنون با کمبود صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته‌بندی خرما مواجه است. این موضوع موجب می‌شود مقدار زیادی از این محصول پس از برداشت به استان‌های دیگر فروخته و درنهایت با نام و برند این استان‌ها وارد بازار کشور و حتی کشورهای دیگر ‌شود.

خرمایی هم که با نام خوزستان وارد بازارهای مختلف می‌شود، با توجه به این‌که بسته‌بندی و نام و نشان ندارد، مشخص نمی‌شود از کدام استان به دست مشتری رسیده است و این مساله کوچکی نیست.در حال حاضر تعدادی واحد بسته‌بندی خرما در شهرهای خوزستان فعالند که بیشتر آنها در روستاهای شادگان قرار دارند. نیاز است این تعداد بیشتر شوند یا توسعه یابند تا به اشتغالزایی در استان کمک کنند و درنهایت موجب رونق اقتصادی آن شوند.


محدودیت‌های خوزستان در فروش و صادرات خرما

مدیرکل تعاون روستایی خوزستان کمبود صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته‌بندی را مشکل اصلی در اقتصاد خرمای خوزستان می‌داند و می‌گوید: کمبود صنایع تبدیلی در استان و نبود استانداردهای قابل قبول علاوه بر کاهش ارزش افزوده بخش کشاورزی، صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای حوزه خلیج‌ فارس و عراق را با مشکلات و محدودیت‌هایی روبه‌رو کرده است.

«مهدی صیاحی» در گفت‌وگو با همشهری اظهار می‌کند: بسیاری از محصولات کشاورزی خوزستان به‌ صورت خام و بدون فرآوری شدن به بازار عرضه می‌شوند در حالی که توسعه صنایع تبدیلی می‌تواند به ایجاد ارزش افزوده در محصولات منجر شود.

وی می‌افزاید: تعاون روستایی برای کمک به بخش خصوصی برای احداث واحدهای صنایع تبدیلی و فرآوری در خوزستان آمادگی دارد و راه اصلی حل کمبودها در این زمینه ورود این بخش است.
این مسئول یادآور می‌شود: دولت در سال‌های گذشته به دلیل برخی محدودیت‌ها نتوانست به‌ صورت مستقیم وارد بازار صنایع جانبی شود، اما از راه‌های مختلف می‌تواند از چتر حمایتی بخش خصوصی استفاده کند.
مدیرکل تعاون روستایی خوزستان با بیان این‌که احداث صنایع تبدیلی در استان در بخش‌های شیر، مرکبات، سبزی و خرما بسیار اقتصادی و مقرون به ‌صرفه است، ادامه می‌دهد: در مناطق جنوبی خوزستان صنایع فرآوری خرما و ماهی، در شمال مرکبات و در غرب استان فرآوری سبزی از ظرفیت‌های بسیار مناسبی برخوردارند و فقط باید آنها را توسعه داد.


صنایع تبدیلی کافی نداریم

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اهواز نیز به خبرنگار همشهری می‌گوید: استعمران، زاهدی، برحی، کبکاب، بریم، گنطار و خضراوی مهم‌ترین ارقام خرمای تولید شده در خوزستان و اکثر آنها صادراتی هستند.
«شهلا عموری» با بیان این‌که بیشتر واحدهای فعال در بخش خرما در بحث بسته‌بندی فعال هستند، می‌افزاید: تاکنون فقط 2 واحد فعال فرآوری در بخش خرما در خوزستان ایجاد شده که با توجه به ظرفیت بازار، این آمار می‌تواند ارتقا پیدا کند.
وی تصریح می‌کند: با توجه به توانمندی خوزستان در زمینه تولید خرما و این‌که صنایع تبدیلی حلقه واسط اقتصاد مدرن و کشاورزی است، وجود کارخانه‌ها و صنایع تبدیلی در استان ما در حد کافی  نیست.


ضرورت ایجاد زیرساخت‌های لازم

رئیس اتاق بازرگانی اهواز به مورد استفاده بودن بخش‌های مختلف نخل اشاره و بیان می‌کند: مصرف برگ‌ها و خوشه‌های بدون میوه برای تغذیه حیوانات و اصلاح‌کننده خاک، تولید نئوپان، تولید مقوا از چوب خرما، مواد خام اولیه صنعتی، کاغذسازی، تولید کنجاله (باقیمانده خرما پس از فرآوری)، تولید ام‌دی‌اف از ضایعات خرما و تولید روغن خوراکی هسته خرما ازجمله مزایای نخل خرما هستند. باید برای این همه ظرفیت زیرساخت‌های لازم را ایجاد کرد.

عموری می‌افزاید: خرمای خوزستان به ۱۷ کشور جهان ازجمله انگلیس، کانادا، مالزی، اندونزی، تاجیکستان، اوکراین، روسیه، پاکستان، افغانستان، لبنان، لهستان، آلمان، ترکیه و آذربایجان صادر می‌شود. قاعدتا اگر صنایع فرآوری و تبدیلی بیشتری داشته باشیم، گستره صادرات این محصول از خوزستان بیشتر خواهد شد و درآمد حاصل از صادرات و فروش آن در جیب خود خوزستانی‌ها خواهد رفت.


ضرورت توجه بیشتر به بازار داخلی خرما

همچنین یک کارشناس کشاورزی به همشهری می‌گوید: با توجه به این‌که بخش عمده‌ خرمای خوزستان صادر می‌شود، بسیاری از مسئولان به فکر برنامه‌ریزی برای بازارهای خارجی هستند در صورتی که توسعه صنایع جانبی می‌تواند در بازارهای داخلی هم گره‌گشای مشکلات نخل‌داران باشد.
«سعید نبهان‌آبادی» عنوان می‌کند: نیمی از نخیلات خوزستان در طول جنگ ایران و عراق از بین رفتند. پس از جنگ طرح بازسازی نخیلات آبادان و خرمشهر آغاز شد و برخی از نخل‌هایی که آسیب زیادی به آنها وارد شده بود، برای همیشه نابود شدند.

وی می‌گوید: این طرح از نهر خین آغاز شد و تا چوئبده ادامه پیدا کرد و تحقیقات آن به‌ صورت کامل انجام شد. پس از انجام مطالعات نیز لایروبی کانال‌های آبرسانی به نخیلات به‌ صورت کامل انجام شد تا نخلستان‌های موجود آماده بهره‌برداری شوند.نبهان‌آبادی می‌افزاید: اما بزرگ‌ترین مشکل در این حوزه پس از جنگ تحمیلی، مهاجرت بسیاری از مردم بومی به استان‌های دیگر و شهادت تعدادی از آنها و نیز اشتغال تعدادی دیگر در ادارات و صنایع بود. دیگر کمتر کسی باقی مانده بود که در نخلستان‌ها کار و کمک کند تا صنایع فرآوری و تبدیلی و... این حوزه تقویت شوند.


کمبود بهره‌بردار خرما در استان نخل‌خیز

این کارشناس کشاورزی اظهار می‌کند: بعد از جنگ تحمیلی نسل جوانی که قبل از جنگ در نخلستان‌ها کار می‌کرد، دیگر رغبتی به کشاورزی و نخل‌داری نداشت و به همین دلیل بزرگ‌ترین مشکل یعنی نبود بهره‌بردار ایجاد شد. به عقیده من، مشکل فعلی در حوزه تولید خرما در خوزستان کمبود بهره‌بردار است.

وی با بیان این‌که اگر دولت اقدامات حمایتی خود را از بازار خرما توسعه دهد، بهره‌برداران به اراضی خود برمی‌گردند، می‌گوید: در شرایط بی‌آبی کنونی هیچ‌کس جرات فعالیت در نخلستان‌ها را ندارد. اما اگر دولت آب مورد نیاز  را تامین کند، بخش خصوصی برای ورود به نخل‌داری آمادگی دارد.

این کارشناس کشاورزی عنوان می‌کند: در صورت حمایت دولت و بخش خصوصی، تولید خرما در خوزستان افزایش پیدا می‌کند و با افزایش تولید خرما می‌توان شاهد توسعه صنایع جانبی در گوشه و کنار نخلستان‌ها بود، همان‌طور که حالا بیشترین واحدهای بسته‌بندی خرما در روستاهای شادگان فعالند.

***

ضرورت توسعه صنایع جانبی و وابسته بخش کشاورزی شرط مهم برای تحرک بخشیدن به اهداف توسعه‌ای در این بخش است. همچنین به علت شرایط تغییرپذیر بین‌المللی و اهمیت حضور در بازارهای بین‌المللی و منطقه‌ای و معرفی استان به ‌عنوان قدرت اقتصادی، تبیین جایگاه صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی اجتناب‌ناپذیر است.

به‌ منظور پیشگیری از ایجاد ضایعات در روند تولید محصولات کشاورزی در مراحل برداشت، حمل ‌و نقل، انبارداری و عرضه باید با برنامه‌ریزی مدون برای توسعه و حمایت از صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی از بروز زیان‌های بیشتر جلوگیری و حداکثر ارزش افزوده را ایجاد کرد.