سد «لاسک» ؛ تهدیدحیات تالاب انزلی

 فرشته رضایی|  رشت- خبرنگار:


انتشار خبری از سوی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان در خصوص احداث سد لاسک کافی بود تا دوباره مخالفت‌های دوستداران محیط‌زیست درباره این سد بالا بگیرد. شهریور امسال قرار بود عملیات اجرایی این سد بتنی با حضور وزیر نیرو ‎آغاز شود اما مخالفت‌ها موجب انصراف وزیر نیرو از آغاز آن شد. اکنون مدیرعامل آب منطقه‌ای گیلان خبر از آغاز عملیات اجرایی پروژه داده است.


اجرایی شدن عملیات ساخت سد لاسک

مدیرعامل سابق شرکت آب منطقه‌ای گیلان در رابطه با احداث سد لاسک که مراسم کلنگ‌زنی آن پیش از این به دلیل اعتراض سازمان‌های مردم‌نهاد لغو شده بود، اظهار کرد: از یک ماه پیش زمین سد لاسک در منطقه شفت تحویل پیمانکار داده شده و تجهیز کارگاه نیز انجام است. ساخت این سد از طریق فاینانس داخلی با میزان اعتبار ۲۳۰ میلیارد تومان عملیاتی شده و تا 4 سال آینده کاملا به بهره‌برداری می‌رسد.
«کاظم لطفی» با اشاره به رونق اشتغال با سد‌سازی گفت: اکنون 3018 کارگاه مرتبط با سد‌سازی گیلان فعال است و با توجه به برنامه ششم توسعه گیلان ۱۶ سد در مدار بهره‌برداری قرار خواهد گرفت. این سد‌ها 3900 میلیارد مترمکعب آب را ذخیره و مدیریت خواهند کرد. همچنین در بخش آب پایدار، گیلان یکی از استان‌های ثروتمند کشور می‌شود.(تا زمان تنظیم این گزارش کاظم لطفی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گیلان  بود اما اکنون وحید خرمی به این سمت منصوب شده است).


منسوخ شدن ساخت سد‌های بتنی 

با این حال به عقیده بسیاری از کارشناسان، ساخت سدهای بتنی سال‌هاست که از دستور کار در دیگر کشورها خارج شده است و اکنون ایجاد سدهای لاستیکی در دستور کار قرار دارد. با این حال علی‌رغم محیط‌زیست شکننده و آسیب‌پذیر گیلان احداث این سد در دستور کار قرار گرفته است. 

 لاسک، دومین سد پر بحث و جدل بعد از سد شفارود در گیلان است؛ سدی که بعد از گذشت یک دهه از دریافت مصوبه هیات دولت و واگذاری آن به بخش خصوصی، عملیات اجرایی آن به دلیل نداشتن ارزیابی‌های زیست‌محیطی هنوز آغاز نشده است. 
در سال‌های گذشته از سوی فعالان زیست‌محیطی عنوان شده بود با ساخت این سد بیش از ۵۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی منطقه نابود می‌شوند، اما آمارهای جدید خبر از نابودی جنگل‌های هیرکانی در وسعت ۱۰۰ هکتار و سردرگمی روستاییان در محدوده اجرای سد می‌دهند.


تیر خلاص به تالاب انزلی 

موضوعات مطرح شده فقط یک طرف ماجراست. اگر این سد بر شریان اصلی تالاب انزلی یعنی رودخانه پسیخان ایجاد شود، بی‌شک از میزان حقابه تالاب خواهد کاست و حیات آن را به خطر خواهد انداخت. در حال حاضر عوامل زیست‌محیطی این پهنه آبی را مورد تهدید قرار داده است. اگر این سد هم روی ورودی رودخانه پسیخان ساخته شود، آن را باید به عنوان تیر خلاص تالاب انزلی عنوان کرد. گفته می‌شود ارتفاع سد لاستیکی لاسک ۶۳ متر، عرض ۷۵۰ متر و طول آن ۳۶۰۰ متر خواهد بود.


سد لاسک؛ خواسته مردم یا مسئولان؟

 عضو کمیسیون عمران مجلس و نماینده فومن و شفت سد لاسک را یکی از مطالبات اهالی روستای لاسک دانست و اظهار کرد: افرادی که می‌خواهند چوب لای چرخ این طرح بگذارند اصلا ساکن این منطقه نیستند و اگر خوش‌بینانه نگاه کنیم و بگوییم که مقاصد سیاسی ندارند، باید بگویم که نگران خرابی محل استراحتشان هستند.

حجت‌الاسلام «مهدی افتخاری» با بیان این‌که برخی افراد در گیلان در ادارات دولتی به عمد به دنبال کارشکنی هستند، گفت: افرادی که خوشحال هستند و می‌گویند جلوی افتتاح سد لاسک را گرفته‌ایم، بدانند که عملیات اجرایی ساخت این سد به زودی آغاز می‌شود.
البته این نماینده مجلس بدون ارائه سند و آمار از طرف مردم مدعی شد که این طرح خواسته آنهاست. باید توجه داشت که اکثریت مخالفان ساخت این سد از فعالان محیط‌زیست گیلانی و تعدادی هم از اهالی استان هستند.


ابعاد خسارت‌بار تخریب جنگل‌های هیرکانی و تالاب انزلی

یکی از فعالان محیط‌زیست انزلی درباره ساخت این سد بتنی گفت: دو رودخانه پسیخان و پیربازار شریان اصلی تالاب انزلی هستند. رودخانه پیربازار از تلاقی دو رودخانه گوهررود و زرجوب رشت تشکیل می‌شود. به علت آلودگی‌ این دو رودخانه از تهدیدات جدی تالاب به شمار می‌آیند، اما رودخانه پسیخان مشکل آلودگی ندارد و اصلی‌ترین تامین‌کننده آب تالاب است. حالا با ساخت سد لاسک، راه اصلی‌ترین تامین‌کننده آب تالاب بسته خواهد شد.
 به گفته «لیلا مسروری» اجرای چنین طرح‌هایی بیش از آن‌که اصرار دولت باشد، به نظر می‌رسد اصرار نمایندگان برای نشان دادن عملکردشان است. 

وی افزود: باید توجه داشت که هر طرحی قابلیت اجرا ندارد و قبل از هرچیز باید امکان‌سنجی شود. همچنین باید بررسی شود چرا از بین اینهمه طرح و برنامه مختلف، عده‌ای تا این حد علاقه‌مند به سدسازی هستند؛ در حالی که سد‌سازی در گیلان اثری جز تخریب محیط‌زیست ندارد.
مسروری ادامه داد: در صورت عملیاتی شدن این طرح، دیگر دفاعی برای حضور تالاب انزلی در کنوانسیون رامسر نداریم و عواقب این کار به ما برمی‌گردد. چون ما نه تنها آب را آلوده کرده‌ایم، بلکه حالا تصمیم داریم آب را به روی تالاب هم ببندیم.


تخریب جنگل‌های هیرکانی 

نایب دبیر شبکه تشکل‌های غیردولتی محیط‌زیست و منابع طبیعی هم با اشاره به ابعاد تخریب جنگل، اکوسیستم‌های تالاب انزلی، ریزگردها و زمین‌های حاشیه روستاهای مجاور سد لاسک گفت: انتظار ما از نمایندگان مجلس در گیلان این است که در خصوص تبعات احداث سد‌هایی همچون شفارود و لاسک و غیره بی‌توجه نباشند، چون خسارت‌هایی که به محیط‌زیست وارد می‌شود به هیچ‌وجه قابل جبران نیست.

«زهرا جنسی» با بیان این‌که ما به طور کلی مخالف احداث سد نیستیم، افزود: حال این سوال مطرح می‌شود که آیا سد که آخرین گزینه است باید به عنوان اولین و تنها گزینه مدنظر قرار گیرد؟
وی با بیان این‌که در پروژه‌های سد‌سازی شعار اشتغال‌زایی مطرح می‌شود، گفت: سوال این است که سد‌سازی چگونه برای بومیان منطقه می‌تواند اشتغال‌زایی داشته باشد؟ سد‌سازی نیاز به تعدادی کارگر در زمان ساخت دارد و با تکمیل کار، باز هم بدون شغل خواهند بود. مهندسانی که در پروژه‌های سد‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند غیربومی بوده و میزان اشتغال‌زایی احداث سد برای مردم روستاهای منطقه مشخص نیست.


احیای آب‌بندان‌ها، اقتصادی‌تر از ساخت سد

موضوع تامین آب استان و مدیریت آن ضروری است؛ این در حالی است که مدیریت ارشد استان طرح دیگری را عنوان کرده که نه تنها می‌توان از طریق آن نسبت به ذخیره‌سازی و مدیریت آب در استان اقدام کرد، بلکه می‌توان جلوی کلی هزینه‌های بیهوده و گزاف و همچنین تخریب محیط‌زیست را هم گرفت.
 بنا به گفته استاندار گیلان برای تامین آب کشاورزی از طریق لایروبی آب‌بندان‌های موجود در استان که بدون استفاده رها شده‌اند، می‌توان به اندازه 3 سد شفارود، پلرود و لاسک به حجم آب مورد نیاز استان دست یافت.


آثار مثبت احیای آب‌بندان‌ها  

احیای آب‌بندان‌ها می‌تواند به ذخیره‌سازی آب‌های سطحی هر منطقه‌ای بینجامد. این آب‌بندان‌ها حتی می‌توانند جلوی بسیاری از سیلاب‌ها را بگیرند و از طرفی ظرفیتی برای پرورش ماهی هم هستند. این پهنه‌های آبی مهم‌ترین عامل در جهت ترمیم آب سفره‌های زیرزمینی محسوب می‌شوند. هر آب‌بندانی در تامین آب کشاورزی و ایجاد نقاط گردشگری و در نهایت اشتغال‌زایی نقش بی‌بدیلی دارد و حفظ و احیای آن می‌تواند به حفظ اراضی ملی و طبیعی بینجامد.