پنجره
وصال دوباره سنگ و سنگ‌تراش
«محمود سنگ‌تراش» هنرمند مهریزی مکان‌های زیادی را در استان با سنگ آراسته است
فاطمه رهبر یزدی| یزد- خبرنگار:
75 سال پیش به عنوان استاد سنگ‌تراشی به درخواست «سید محمد وزیری» متولی مسجد جامع کبیر یزد، از مهریز سنگ‌های سیاه را از دل معدن بیرون کشید و با دقت زیاد زمین خاکی مسجد جامع کبیر یزد را سنگ‌فرش کرد. او که حالا 90 ساله است و پس از 75 سال، دوباره به مسجد جامع آمده تا دست‌مایه خود و 3 شاگردش را دوباره مرمت کند، می‌گوید: سنگ‌تراشی کار دشوار و پرخطری است. با استفاده از باروت، سنگ‌ها را از کوه و معدن جدا میکردیم و به‌سختی آن را بیرون می‌کشیدیم و سپس دست به کار پیکرتراشی، حجاری و حکاکی می‌شدیم.
پیشینه خانوادگی
«محمود زارع بیدکی» معروف به «محمود سنگ‌تراش» با اشاره به این‌که پدر و عمویش نیز از سنگ‌تراشان مشهور، ماهر و حرفه‌ای مهریز بودند می‌افزاید: هنر دستی و پیشه سخت سنگ‌تراشی شغل اصلی ما بود و از همین راه گذران زندگی میکردیم.وی ادامه می‌دهد: این هنر را به دلیل علاقه و برای جلوگیری از حذف و انزوای آن به فرزندانم نیز آموزش داده‌ام، اما فرزندان عمویم ابراهیم، در این هنر نماندند و سنگ‌تراشی را که کار دشوار و تا حدودی کم‌درآمد است، ادامه ندادند.
محمود سنگ‌تراش که این پیشه را میراث گران‌بهایی در یزد می‌داند می‌گوید: جد در جد من همگی سنگ‌تراش بوده‌اند و من هم از 12سالگی تاکنون که 90ساله‌ام به این حرفه مشغول هستم و آن را برای پسر و نوه‌ام به جا گذاشته‌ام.
او در مورد نحوه کارش در این هنر می‌گوید: سنگ‌ها را با باروت از معدن سنگی در مهریز جدا میکردیم. با دست70 سانتی‌متر داخل سنگ را چال می‌زدیم و داخل آن را باروت و حدود 10 سانتی‌متر فتیله می‌گذاشتیم و سپس میله ماشه را پس از آتش زدن می‌کشیدیم و به‌سرعت از آنجا دور می‌شدیم. بعد از آن هم سنگ‌ها را می‌تراشیدیم و جفت و جور میکردیم. این سنگ‌تراش با افتخار از شغل سختش یاد می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر، توان ادامه آن را ندارم و بیشتر فرزند و نوه‌ام را راهنمایی می‌کنم، اما همیشه جای چکش‌ها و تیشه‌های این هنر را بر جای‌جای بدنم به همراه دارم.
او اضافه می‌کند: البته جز مسجد جامع یزد، مکان‌های زیادی در طول این سال‌ها به دست من با سنگ آراسته شده‌اند و حتی سنگ حناسایی‌های مازاری را من تراشیده‌ام.
ادامه راه پدر
باب سخن را با پسر این سنگ‌تراش کهن‌سال مهریزی که پدر را همراهی می‌کند، می‌گشاییم. «علی زارع بیدکی» که 47 بهار از زندگی او می‌گذرد، معتقد است که باید راه پدر را ادامه دهد تا این هنر و میراث ارزنده زنده بماند، ولی با این حال در کنار فعالیت در این پیشه، به علت کافی نبودن درآمد آن برای گذران زندگی، در مهریز یک آتلیه دارد و به کار عکاسی نیز مشغول است.
او که از 7سالگی خودش را با تیشه و کلنگ و معدن و سختی‌های این حرفه وفق داده است، می‌گوید: هرچند این هنر را به عنوان میراث خانوادگی و اجدادی حفظ کرده‌ام و به طور جدی دنبال می‌کنم، درآمد آن برای امرار معاش کافی نیست. این سنگ‌تراش جوان مهریزی با بیان این‌که این هنر بسیار دشوار است تصریح می‌کند: هرچند سنگ‌تراشی برای احیا و زنده ماندن قابل آموزش دادن است، هنر سختی محسوب می‌شود و شاید 20 درصد از هنرجویان علاقه خود را به فعالیت در این حرفه حفظ کنند. وی از پسرش نیز به عنوان یکی از میراث‌داران این هنر یاد می‌کند و می‌گوید: پسرم بیشتر از من به این هنر علاقه دارد و کارهای حکاکی سنگ هم انجام می‌دهد. او 21ساله و جوان‌ترین سنگ‌تراش استان است و در این حرفه 6 سال سابقه فعالیت دارد.
زارع بیدکی از آثار فرزندش به هاونگی هشت‌ضلعی اشاره می‌کند که در هر ضلع آن کتیبه‌ای باستانی نقش بسته است. وی صنعتی شدن این هنر را ضعف می‌داند و می‌گوید: هرگز دستگاه نمی‌تواند در این صنعت جایگزین سازه‌های دست‌ساز شود و سنتی کار کردن در این هنر اهمیت بسیار زیادی دارد.
