گپ
آخرین بازمانده لاک تراش‌ها
گفت‌وگو با پیشکسوت هنر لاکتراشی که در روستای «میرنا» در مازندران، چراغ این هنر را روشن نگه داشته است
راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار
اصل و نسب هنر لاکتراشی یا همان ساخت وسایل و ابزار زندگی با چوب به خطه شمال می‌رسد. در بین استان‌های شمالی هم مازندرانی‌ها طلایه‌دار این هنر کهن هستند. برای پیدا کردن پیشکسوتی که هنوز دست و دلش به لاکتراشی برود، باید روستاهای مازندران را زیرپا بگذاریم و از روستاییان بشنویم که بازار دست چینی‌هاست و هنر لاکتراشی روزگار خاموشی را می‌گذراند. در روستای میرنا از توابع چمستان شهرستان نور صدای لاکتراشی علی توکل‌زاده هنوز شنیده می‌شود؛ هنرمندی که آثارش نشان ملی مرغوبیت صنایع‌دستی و مهر تأیید یونسکو را دریافت‌کرده، اما هیچ شاگردی ندارد و می‌گوید که جوانان تمایلی به این هنر ندارند، اما تا زنده است از این هنر دست‌بردار نیست، شاید بتواند یک نفر را علاقه‌مند کند که این هنر را ادامه بدهد.
ابتکار همسایگان جنگل
علی توکل‌زاده درباره هنر لاکتراشی که عمرش در مازندران به 11هزار سال می‌رسد و حالا اسمش هم برای خیلی‌ها غریبه است، به همشهری می‌گوید: «لاک در مازندران ظرفی بزرگ بوده که برای ساییدن کشک یا تهیه خمیر نان استفاده می‌شده است. ظروف و ابزار دیگر هم با چوب ساخته می‌شده، اما این هنر به لاکتراشی معروف است.» توکل‌زاده درباره علت پا گرفتن این هنر در خطه شمال اینطور می‌گوید: «لاکتراشی، هنر ابتکاری همزیستی با جنگل است.»
توکل‌زاده که حالا 62سالگی را می‌گذراند، از زمانی که به یاد دارد کنار دست پدر بوده و زیر و بم هنر لاکتراشی را تجربه کرده و ظروف لاکتراشی او به کنده‌کاری‌های چشم‌نواز و منحصر‌به‌فردی آراسته است. یک دهه پیش هم نشان ملی مرغوبیت را به‌دلیل اصالت و نوآوری در طرح، قابلیت حضور در بازار و سازگاری با محیط‌زیست دریافت کرده است.
بازار خاموش لاکتراشی
توکل‌زاده سال‌ها لاکتراشی را در کنار کشاورزی ادامه داده، اما چند سالی است که دیگر تمام وقت لاکتراشی می‌کند. او می‌گوید: «عشق و علاقه‌ام همین هنر است، نه اینکه بازاری داشته باشد. تک و توک مشتری سفارش کار می‌دهد. چند سال پیش یک شاگرد داشتم که وقتی سختی کار با چوب را دید، عطای لاکتراشی را به لقایش بخشید.» 2 پسر و یک دختر او هم سررشته‌ای از شغل آبا و اجدادی‌شان ندارند.توکل‌زاده می‌گوید: «بازار را اجناس چینی و پلاستیکی پر کرده و دیگر برای وسایل و ابزاری که با چوب و هنر دست تولید می‌شود، جایی ندارد.در مازندران لاک (تشت)، جوله (پارچ آب) و کلز (ملاقه) که از قدیم بوده، هنوز هم کماکان طرفدار دارد، ولی برای دکور، نه استفاده کاربردی. برخی مشتری‌ها که بیشتر نوعروسان هستند، آجیل‌خوری و میوه‌خوری سفارش می‌دهند.»
احیای لاکتراشی با برگزاری دوره‌های آموزشی در مازندران
برای نجات هنر لاکتراشی در مازندران فعالیت‌هایی از سوی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان انجام شده است. سمانه هوشمندی، کارشناس صنایع‌دستی به همشهری می‌گوید: «علاوه بر برگزاری دوره‌های طراحی و آموزش لاکتراشی برای علاقه‌مندان، پژوهش‌های کاربردی ازجمله بازاریابی و ارائه طرح‌های جدید نیز انجام شده است تا راهی برای اشتغال‌زایی و احیای این هنر کهن مازندران باشد.»
