معامله کیک و تپانچه

محسن تولایی، خبرنگار

فروردین و اردیبهشت: ششمین سال جنگ همچنان با خواسته مقامات برای استقامت روبه‌روست. امام خمینی(ره) در دیدار نوروزی خود با مسئولان نظام می‌گویند: «امروز بر همه واجب است دفاع کنیم و جنگ را تا پیروزی ادامه بدهیم». اعزام هزاران نفری نیروهای مردمی به‌دنبال این پیام امام خمینی(ره) تیتر روز بعد روزنامه‌ها می‌شود. سپاه پاسداران 17فروردین‌ماه فرم اعلام وضعیت نیروهای داوطلب مردمی جهت اعزام به جبهه و خدمات پشتیبانی جنگ در مطبوعات را منتشر می‌کند. در سربرگ این فرم‌ها آمده است؛ «پیش به‌سوی حرم حسینی.» مهران بمباران شیمیایی می‌شود و دوباره به اشغال عراق درمی‌آید. جنگ همچنان نیاز به نیروی داوطلب دارد. لشکر کارگرها و کارمندها نیز پس از دانشجویان و به‌دنبال تبلیغات راهی جبهه‌ها می‌شوند.

   خرداد: هیأتی آمریکایی متشکل از رابرت مک فارلین، الیور نورث، جورج کیو، هوارد تیچر و امیرام نیر و  یک رابط سیا برای مذاکره و معامله تسلیحاتی به‌طور مخفیانه وارد تهران می‌شوند. این مذاکرات از سوی ریگان تلاشی بود برای آزادی گروگان‌هایی که طی 7 حادثه از سال 1362تا 1364در بیروت به گروگان گرفته شده بودند. ریگان می‌دانست که یکی از دلایل پیروزی‌اش بر کارتر در انتخابات ریاست‌جمهوری، عجز جیمی کارتر در حل بحران گروگانگیری سفارت آمریکا در ایران بود. بنابراین کوشید نظر ایران را برای وساطت در آزادی گروگان‌هایش جلب کند. به این ترتیب واسطه‌ها و دلال‌ها در این میان وارد کار می‌شوند تا ارتباطی بین خرید سلاح از آمریکا و آزادی گروگان‌ها در بیروت برقرار کنند. نخستین محموله موشک در واقع سال64 وارد ایران می‌شود اما ورود تیم مذاکراتی مک فارلین به ایران در سال65 رخ می‌دهد. محسن هاشمی در کتاب مک فارلین درباره ورود نخستین محموله موشک‌های هاک به ایران به یادداشت‌های پدرش اشاره کرده و می‌نویسد: «قبل از آفتاب آقازاده اطلاع داد نخستین هواپیمای حامل موشک‌های هاک جدید در مهرآباد نشسته است. مدعی هستند برد موشک‌ها 75هزار پاست. گفتم سریع امتحان کنید. شب،  کنگرلو از اروپا تلفنی می‌خواست که ما در جهت آزادی گروگان‌های آمریکایی اقدام کنیم. گفتم منتظر صحت ادعای آنها در مورد هاک‌های جدید هستیم.» «دکتر روحانی قرار شد از موشک‌های هاک که تازه رسیده و به ادعای نیروی هوایی برخلاف اظهارات فروشنده است، بازدید کند». نکته مهم این بود که هاک‌ها با توجه به اینکه از اسرائیل بارگیری شده بودند مارک این رژیم را روی خود داشتند. در این زمان با توجه به این مسئله و حتی با وجود نیاز شدید ایران به این سلاح‌ها، هاشمی رفسنجانی اجازه نمی‌دهد که این اقلام از فرودگاه ترخیص شوند و ماه‌ها این موشک‌ها در فرودگاه باقی می‌مانند تا اینکه عودت داده می‌شوند.  تلاش جدیدی برای ارسال مستقیم سلاح به ایران انجام می‌شود. نمایندگان آمریکا به سرپرستی مک فارلین وارد ایران می‌شوند و به عنوان هدیه یک کیک به نشانه دوستی ، یک کلید طلایی به نشانه گشایش روابط، یک جلد انجیل و یک قبضه تپانچه به نشانه معامله تسلیحاتی با خود آوده بودند.  هیأت آمریکایی بدون دستیابی به نتیجه مطلوب تهران را ترک می‌کنند اما تازه ماجرا از همین جا شروع می‌شود.  مذاکره هیأت آمریکایی در تهران به‌عنوان رسوایی «ایران کنترا» برای دولت ریگان تمام می‌شود. 8نماینده مجلس ایران خواستار احضار علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه و توضیح وی می‌شوند. امام در یک سخنرانی در 29آبان 65 این نمایندگان را مورد عتاب قرار می‌دهد که «این تذهبون»؟ ایشان می‌گویند این یک رسوایی بسیار مهمی است برای سران کشور آمریکا. در همین‌ماه، مسعود رجوی سرکرده گروهک تروریستی منافقین پس از 3سال اقامت و سازماندهی فعالیت‌های تروریستی منافقین در پاریس، از فرانسه اخراج و به همراه جمعی از اطرافیانش با اسکورت پلیس از یک فرودگاه نظامی به بغداد فرستاده می‌شود. این آغاز ربع قرن حضور آنان در قرارگاه اشرف است و عملا فعالیت‌های آنان از اروپا به عراق منتقل می‌شود. این حضور مقدمه‌ای برای ساماندهی عملیات موسوم به فروغ جاویدان در پایان جنگ و رویای فتح 3روزه تهران بود.

   تیر: پس از عملیات‌های والفجر که تا زمستان سال64 منجر به تصرف فاو عراق شد، سلسله عملیات‌های کربلا از مهران در ایلام تا شلمچه در جنوب خوزستان آغاز می‌شود. هدف، بازپس‌گیری بخش‌های دیگری از تصرفات دشمن و گرفتن بخش‌هایی از خاک دشمن با هدف مجاب‌کردن آنان به پایان جنگ است. مهران در جریان عملیات کربلای یک آزاد می‌شود.

   مرداد و شهریور: عراق حملات هوایی علیه شهرها را از سر می‌گیرد. ایران هم پالایشگاه الدوره بغداد را به موشک می‌بندد. حملات موشکی ایران به شهرهای عراق از سال63 و با مجوزهای مشروط امام خمینی(ره) مبنی بر آسیب‌ندیدن مردم عادی در عراق آغاز شده بود. منافقین یک دستگاه خودروی ژیان بمبگذاری شده در میدان فردوسی را منفجر می‌کنند. حمله کور آنان باعث شهادت 15شهروند می‌شود. وزارت اطلاعات هم 57نفر از جاسوسان آمریکایی، انگلیسی، عراقی و مزدوران عراقی را در سراسر کشور دستگیر می‌کند.

   مهر: سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی با استعفای حسین راستی کاشانی، نماینده امام در این سازمان منحل می‌شود. انحلال سازمان البته به پیشنهاد اعضا و با موافقت امام خمینی(ره) صورت گرفت. خرمشهر که در سال61 آزاد شد جمعیت ایران 36میلیون نفر بود؛ نتایج نخستین سرشماری کشور در سال65 این جمعیت را 50میلیون نفر اعلام می‌کند. قطعنامه 588 سازمان ملل بدون اشاره به‌نام کشور متجاوز خواستار توقف فوری جنگ و حل صلح‌آمیز اختلاف‌ها می‌شود.

   آبان: هاشمی رفسنجانی ماجرای مک‌فارلین را افشا می‌کند. مذاکرات با اجازه امام خمینی(ره) انجام شد و حجت‌الاسلام احمد خمینی و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز از آن اطلاع داشتند. دیدار در سطح 2نفر از معاونان وزارت امور خارجه و در هتل هیلتون(استقلال) انجام می‌شود. امام تأکید دارند که دیدار در رده‌های بالا انجام نشود.

   آذر: اعترافات تلویزیونی سیدمهدی هاشمی برادر داماد آیت‌الله منتظری پخش می‌شود و صحبت از باند مسلح او برای ترور، آدم‌ربایی و عملیات جاسوسی در چند شهر به میان می‌آید. سیدمهدی هاشمی، مهر یک سال بعد به حکم دادگاه ویژه روحانیت اعدام می‌شود.

   دی: عملیات کربلای4شکست سنگینی می‌خورد. تلویزیون عراق فیلم شهدای پرتعداد ایرانی را در کرانه جزایر ام‌الرصاص و دهانه شمالی خلیج‌فارس که نیروهای عراقی بالای سر آنها حاضرند پخش می‌کند. پیکرجمعی از شهدای غواص و دست‌بسته این عملیات، سال 94 به کشور بازمی‌گردد. ایرانی‌ها همان دی‌ماه به‌جبران، مقدمات عملیات کربلای5 را می‌چینند. عملیات کربلای5 در نوزدهم دی‌ماه شروع می‌شود. تعداد زیادی از نیروهای ایرانی شهید می‌شوند و تلفات و زخمی‌های عراق نیز به چندده‌هزار نفر می‌رسد. بخش‌هایی از شلمچه آزاد می‌شود و مناطقی از جنوب عراق نیز به تصرف ایران درمی‌آید. در عملیات کربلای6 نیز نفت‌شهر پس از 6سال اشغال، آزاد می‌شود.

   بهمن: علی‌اکبر ولایتی، وزیر امور خارجه در سفر بی‌سابقه هیأت بلندپایه جمهوری اسلامی ایران به شوروی با ادوارد شواردنادزه همتای خود در این کشور دیدار می‌کند. سفر ولایتی می‌تواند تأثیر بسزایی در قطع کمک‌های نظامی شوروی به عراق و سیاست موازنه بین شرق و غرب ایفا کند.

   اسفند: غلامحسین کرباسچی، استاندار اصفهان تصاویر خانه‌های تخریب‌شده در اثر حملات هوایی دشمن را به خبرنگاران نشان می‌دهد. تمام توان پدافندی کشور برای ساختن پناهگاه‌ها در مراکز استان‌ها تجهیز می‌شود .