از نان تا دمکراسی

 ناآرامی‌های سودان در حالی وارد دومین هفته خود می‌شود که تلاش‌های دولت و دستگاه‌های امنیتی این کشور برای مهار اعتراضات مردمی ناموفق بوده است. نقطه آغاز این اعتراضات گرانی نان بود، اما اکنون به‌تدریج شعارهایی در مخالفت با حاکمیت حزب کنگره ملی به گوش می‌رسد؛ حزبی که با کودتا بر سر کار آمد. در نتیجه اعتراضات یک‌هفته‌ای مردم سودان تاکنون نزدیک به 20نفر کشته شده‌اند با این حال به‌نظر می‌رسد دامنه خشونت خیلی سریع‌تر از آنچه تصور می‌شد تمام نقاط این کشور را فراخواهد گرفت. علت این سرعت علاوه بر خشم عمومی علیه سیاست‌های اقتصادی دولت، شبکه‌های اجتماعی است؛ شبکه‌های اجتماعی که از ساعات پایانی روز چهارشنبه در بسیاری از شهرهای سودان به‌طور کامل فیلتر شده‌اند؛ از توییتر و اینستاگرام گرفته تا واتس‌اپ و ایمو! همچنین دولت در خرطوم و چند شهر دیگر شرایط اضطراری و ممنوعیت رفت‌وآمد را آغاز کرده است؛ تدابیری که البته هنوز هیچ‌یک در مهار ناآرامی‌های سودان موفق نبوده است.
به گفته العربی الجدید، اعتراضات مردمی از افزایش ناگهانی قیمت نان و کمی بعد سوخت شروع شد؛ رخدادی که افزایش قیمت‌ها در کالاهای پرمصرف مردمی از گوشت و سبزیجات گرفته تا برخی خدمات دیگر را به همراه داشت. نکته قابل توجه اما این است که خرطوم، پایتخت سودان نه‌تنها پیشگام اعتراضات نبوده بلکه حتی تا چند روز گذشته شاهد ناآرامی نیز نبوده است؛ اگرچه حالا این شهر مهم سودان هم در پی تجمعات اولیه در دانشگاه‌های خرطوم به موج اعتراضات پیوسته است. وزارت کشور سودان علاوه بر اعمال محدودیت‌های شدید برای هرگونه تجمع یا حتی رفت‌وآمد در پایتخت این کشور، تمام مراکز آموزش عالی خرطوم را تا اطلاع ثانوی تعطیل کرده است، با این هدف که شاید مانع از تشدید اعتراضات دست‌کم در پایتخت سودان شود.
اما همزمان با انتشار ناآرامی‌ها در شهرهای مختلف، اعتراضات و به‌ویژه شعارهای مطرح شده از سوی معترضان نیز رنگ و بوی تازه‌ای پیدا می‌کند. به گفته شبکه الجزیره، بعد از تخریب و آتش‌زدن چندین پایگاه متعلق به حزب کنگره ملی (حزب نظامیان حاکم بر سودان) برای نخستین‌بار بعد از سال‌ها شعارهایی با هدف سقوط دولت شنیده می‌شود، دقیقا شبیه آنچه در ابتدای انقلاب‌های بهار عربی در کشورهایی نظیر تونس یا لیبی دیده می‌شد. البته باید توجه داشت با وجود تمام درگیری‌های رخ داده طی روزهای گذشته در شهرهای مختلف سودان، حجم اعتراضات این کشور هنوز بسیار محدود بوده و به جز چند مورد، تعداد شرکت‌کنندگان در اعتراضات مردمی در سطح چند صد نفر باقی مانده است. با این حال روز گذشته برای نخستین‌بار معترضان به‌رغم تمام تدابیر امنیتی دولت به فاصله یک کیلومتری قصر ریاست‌جمهوری در خرطوم رسیده و مطالبات سیاسی- اقتصادی خود را تکرار کردند.
به گفته روزنامه العربی الجدید، این اعتراضات تا حدودی یادآور ناآرامی‌های سودان در سال 2013 است، زمانی که مردم در پی حذف یارانه حامل‌های انرژی دست به تشکیل تجمعات اعتراضی زده و به‌مدت چند روز به‌طور جدی با نیروهای امنیتی این کشور درگیر شدند.
دولت عمر البشیر اما در پاسخ، همانطور که انتظار می‌رفت رهبری معترضان را به جریاناتی در خارج از کشور نسبت داده است. به گفته وزیر کشور سودان، اعتراضات اولیه برخی شهرها توسط نیروهایی که اخیرا از خارج وارد این کشور شده‌اند شکل گرفته است. البشیر هم در نطقی تلویزیونی با تأکید بر اینکه اعتراضات عملا از مسیر مسالمت‌آمیز خارج شده و زمینه خشونت را فراهم کرده است از معترضین خواست به اقدامات خیابانی خود خاتمه دهند. البته در این میان و علاوه بر عاملان خارجی، یک نام دیگر هم مطرح است؛ صادق المهدی، نخست‌وزیر پیشین سودان و آخرین رهبر در این کشور که از طریق فرایندی دمکراتیک به قدرت رسیده بود. او که اخیرا و بعد از سال‌ها زندگی در تبعید خودخواسته در لندن، به خرطوم بازگشته، از احتمال کاندیداتوری خود در انتخابات سال 2020 سودان سخن گفته است. المهدی سال 1989در نتیجه کودتای مشترک نظامیان و جریانات اسلامگرای سودان از قدرت برکنار شد.