اثربخشی دانشگاه‌ها پشت دیوار بی‌اعتمادی

مجید جباری/خبر‌نگار


دیوارهای دانشگاه در کشور ما بلند است؛ آنقدر بلند که این دیوار ارتباط دانشگاه و دانشگاهیان با جامعه را قطع کرده است. قطع ارتباط جامعه با نهادی که قرار بود در روش و کیفیت زندگی مردم تأثیر‌گذار باشد،  پیامدهای ناگواری را به‌دنبال داشته است که مهم‌ترینش از بین رفتن اثربخشی تحقیق و پژوهش و اساسا آموزش عالی در اصلاح و بهبود کیفیت زندگی شهروندان بوده است. به بیان دیگر علم اگر به عمل منجر نشود،  کاربردی در زندگی شهروندان ندارد. همه هدف انسان از علم آموزی ارتقای کیفیت زندگی و در نهایت احساس رضایت از زندگی است. چنین رویکردی در کشور ما یا وجود ندارد و یا در بهترین حالت،  آرمانی بزرگ به‌حساب می‌آید که شاید قابل دستیابی باشد. چنین نگاهی باعث شده نهاد دانشگاه که باید برای زیست بهتر راهکار بدهد و ایده تولید کند،  تنها هدفش تهیه کالای لوکس مدرک دانشگاهی با استفاده از ابزاری به نام دانشگاه است. رواج مدرک‌گرایی و بی‌اثر شدن نهاد تولید فکر و اندیشه،  آفتی است که برای گذر از آن،  در نخستین گام باید این دیوار بلند بی‌اعتمادی میان مراکز علمی و جامعه برداشته شود و در گام بعدی،  شهروندان و مسئولان باید راهی را طی کنند که توسعه‌یافته‌ها پیش‌تر آن را رفته‌اند و اکنون خروجی دانشگاه‌هایشان در ارتباط مستقیم با جامعه،  برای زیست بهتر و بهبود زندگی مردم،  راهکار می‌دهد.

2نشست تخصصی برای گام نخست 
به مناسبت هفته پژوهش،  مرکز آموزش علمی-کاربردی معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران 2 نشست تخصصی را در 2 روز پیاپی برگزار کرد. نخستین نشست،  « تجلیل از مقالات برگزیده پنجمین دوره مسابقه مقاله‌نویسی شهر و شهروند» بود که با حضورمحمدجواد حق‌شناس،  رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران برگزار شد. در دومین نشست نیز که با عنوان «پژوهش و مسئولیت اجتماعی» برگزار شد،  الهام فخاری، نایب رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران و محمدکریم آسایش نماینده مجمع حق بر شهر باهمستان،  حضور داشتند. همچنین،  اصغر احمدی، سرپرست مؤسسه آموزش عالی علمی- کاربردی شهرداری تهران،  رضا رستمی سرپرست مدیریت آموزش و پژوهش مرکز علمی- کاربردی آموزش‌های شهروندی و دبیر اجرایی هفته‌ پژوهش،  صاحب‌نظران حوزه شهری و مدرسان،  دانشجویان و کارکنان مرکز در هر دو نشست تخصصی که در سالن کنفرانس مرکز علمی -کاربردی آموزش‌های شهروندی امام علی(ع) برگزار شد،  حضور داشتند. سخنان مسئولان و کارشناسان حاضر در این نشست‌ها را در زیر می‌خوانید:

کمترین امکانات؛بیشترین اثربخشی
محمدجوادحق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران

باید به‌دنبال شهر خلاق باشیم؛ یعنی از کمترین امکانات بیشترین اثربخشی را بگیریم. این در حالی است که ما در شهری زندگی می‌کنیم که بسیار پرهزینه اداره می‌شود و مدیریت شهری به‌ویژه در بحث بدهی‌های مالی روزگار سختی را سپری می‌کند. از این‌رو باید مدیریت شهری با تکیه بر کار علمی و پژوهشی بتواند مشکلات شهری را شناسایی کند و این جز با انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی و همچنین برگزاری چنین نشست‌هایی در شهرداری و مراکز علمی-کاربردی شهرداری تهران امکان‌پذیر نیست. ما نیز باید امکانات،  فرصت‌ها و نیروها را شناسایی کنیم تا بتوانیم اثر بخشی بهتری را شاهد باشیم. ضمن اینکه ضرورت دارد برای رفع مشکلات اقدامات لازم را تدارک ببینیم تا بتوانیم حال شهروندان را خوب کنیم. شورا و شهرداری در کنار هم هدفی را دنبال می‌کنند تا بتوانند رضایت شهروندان را جلب کنند؛ این یکی از اهداف مهم شورای اسلامی شهر تهران به شمار می‌آید. از سوی دیگر،  مرکز علمی-کاربردی آموزش‌های شهروندی باید به‌گونه‌ای عمل کند که بتواند متناسببا استعداد شهروندان فضا و فرصتی را فراهم آورد تاشهروندان احساس رضایت کنند.


پژوهش برای حل مسائل روزمره
الهام فخاری،نایب رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران

اگر قرار بود دانشگاه نهاد توسعه و تحول باشد باید تحولی که در نگرش،  دانش افراد و رفتار آنان رخ می‌دهد در میدان شهر و گستره زندگی شهروندی نمود داشته باشد. از این‌رو با نگاهی به سیر تحول نهاد دانشگاه در دنیا در می‌یابیم که دانشگاه‌های ما از سیر تحول دانشگاه‌های دنیا عقب مانده‌اند. براساس این سیر تحول در دانشگاه‌های کشورهای توسعه‌یافته نه‌تنها باید روش‌آموز باشد،  بلکه باید این روش به کارآوری در زندگی روزمره منجر شود. ‌نسل دانشگاه‌های کارآفرین به‌معنای نوآوری برای حل مسئله‌های روزمره مطرح می‌شود که دانشگاه‌های ما در تحول نسل یک به نسل 2 (پژوهش محور) جا مانده‌اند که از آموزش‌محوری عبور کند و پژوهش‌محور شود. دانشگاه‌ها در این کشور‌ها با معرفی نسل چهارم دانشگاهی تحول در این نهاد را وارد عرصه جدیدی کرده‌اند و کارآفرین اجتماعی تربیت می‌کنند،  ولو اینکه متخصص برق یا متخصص آی-‌تی باشد. این دانشگاه‌ها شهروندی تربیت می‌کنند که نوآوری اجتماعی و مهارت‌های اساسی را آموخته باشد. در این روش،  مثلا اداره کل آموزش دانشگاه برایش فرقی نمی‌کند که این فرد مدرک می‌خواهد یا نه. فردی مانند زاکربرگ مدرک دانشگاهی نمی‌گیرد اما تحول شگرفی در فضای اقتصادی اجتماع ایجاد می‌کند.این دانشگاه‌ها با صنعت و نهادهای کارگری آشنا می‌شوند و فاصله‌های خود را در تعامل اجتماعی کم می‌کنند.


برنامه مطلوب با پژوهش شکل می‌گیرد
اصغر احمدی،سرپرست مؤسسه آموزش عالی علمی-کاربردی شهرداری تهران


امروزه کسی نیست که بر ضرورت پژوهش تأکید نکند. فهم ما از واقعیت از فردی به فرد دیگر و از جامعه‌ای به جامعه دیگر کاملا متفاوت است. همه این موضوعات به تحقیق و پژوهش نیاز دارد. ضمن اینکه این مهم،  مستلزم آن است که همیشه در حال مطالعه و پژوهش باشیم. براساس شعار سال گذشته که همواره بر آن تأکید داشته‌ایم باید «اول پژوهش و بعد تصمیم‌گیری» را سرلوحه اقدامات خود قرار دهیم و باید همیشه به آن عمل کنیم. چرا که پژوهش باید براساس نیازهای سازمان انجام گیرد. ایراداتی در سازمان‌ها وجود دارد که پژوهش را مهم تلقی نمی‌کنند. تا زمانی که این نگاه بر پژوهش در سازمان‌ها حاکم باشد نباید انتظار معجزه‌ داشت که یک برنامه مطلوب شکل گیرد. آموزش شهروندی تعلق خاطر ما نسبت به موضوع در حال آموزش است که باید توسط این مرکز انجام شود. همه گروه‌ها و شهروندان نیازمند این هستند که اصول آموزش شهروندی را درونی کنند. باید فضای تعامل را برای شهروندان فراهم کنیم تا بتوانند با هم در ارتباط باشند تا نیازهای آموزشی شهروندان را بهتر شناسایی کنیم. این موضوع باید سرلوحه برنامه‌های این مرکز باشد.


از مشارکت شهروندی تا شراکت شهروندی
رضا رستمی‌خزائی، سرپرست آموزش و پژوهش مرکز علمی-  کاربردی آموزش‌های شهروندی  مرکز امام‌علی(ع)


سازمان شهرداری به‌دلیل گستره‌ فعالیتی خود از مراکز و ادارات متعددی مانند مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران و یا اداره کل مطالعات اجتماعی معاونت اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران بهره می‌برد که در حوزه‌ پژوهشی فعالیت می‌کند. این مرکز، تنها مرکز علمی- کاربردی آموزش‌های شهروندی است که جدا از آموزش‌های دانشگاهی مصوب،  برگزاری دوره‌های پودمانی و تخصصی کوتاه و میان‌مدت و همچنین با بهره‌گیری از ظرفیت‌های پژوهشی و حضور استادان مجرب در حوزه‌های تخصصی شهروندی،  مانند عرصه‌ای عمومی بنا به ‌شأن و جایگاه آکادمیک خود همه ذی‌نفعان یادشده را به گفت وگو و تعامل با یکدیگر ترغیب کند. هدف راهبردی مرکز علمی - کاربردی آموزش‌های شهروندی،  در چشم‌انداز 3ساله پیش رو (1400-1397) آن است که به مثابه ظرفیت دانشگاهی با توجه به ساختارهای آموزشی و پژوهشی استانداردی که از آن برخوردار است، بستر و میدان اجتماعی خود را تا قلب عرصه‌ عمومی شهری بگستراند و با خطاب قرار دادن همه ذی‌نفعان اعم از شهروندان شرکتی،  سازمان‌های مردم‌نهاد،  شورایاران و ارکان سرای محلات و کارشناسان و مدیران حوزه فرهنگی،  اجتماعی شهرداری تهران،  «شراکت شهروندان» در حوزه مدیریت شهری و شعار ارزنده «تهران،  شهری برای همه» را تحقق بخشد. برنامه‌هایی که به مناسبت هفته پژوهش توسط مرکز علمی- کاربردی آموزش‌های شهروندی برگزار شد، نقطه‌ عزیمتی برای طی طریق این راه طولانی و تحقق اهداف یادشده در چشم‌انداز 3ساله مرکز علمی -کاربردی آموزش‌های شهروندی است. همچنین پدیدار شدن شراکت شهروندی در حوزه مدیریت شهری برای نیل به توسعه پایدار شهری و محقق شدن شهری انسانی،  با کیفیت،  سالم و شاد،  آنچنان که شایسته‌ همه شهروندان تهرانی است.