سال جنگ و التهاب

محسن تولایی؛ خبرنگار



  فروردین 58: جرقه‌های یک جنگ نظامی با تحرکات رژیم بعث عراق در مناطق مرزی کرمانشاه شعله‌ور می‌شود. امام خمینی(ره) در پیام نوروزی خود می‌گوید: «ما باید در صدور انقلابمان به جهان کوشش کنیم و تفکر اینکه ما انقلابمان را صادر نمی‌کنیم کنار بگذاریم». نزدیک به 60هزار ایرانی مقیم عراق با پای پیاده و چمدان‌های سنگین آواره مرزهای خسروی شده‌اند. آنها باید به ایران برگردند. استان کردستان به ورطه درگیری‌های تجزیه‌طلبانه افتاده است. با رفتن محمدرضا‌شاه از پاناما به مصر ماجرای آزادی گروگان‌های آمریکا در لانه‌جاسوسی پیچیده‌تر می‌شود. جیمی کارتر، رئیس‌جمهور آمریکا قطع کامل روابط ایالات متحده و ایران را اعلام می‌کند.

   اردیبهشت59: محمود هاشمی شاهرودی، نماینده آیت‌الله محمدباقر صدر شهادت این مرجع بزرگ شیعی و ساکن نجف را در یکی از زندان‌های بغداد تأیید می‌کند. 3روز در کشور عزای عمومی اعلام می‌شود. او 19فروردین‌ماه به شهادت رسیده بود. 10اردیبهشت‌ماه سفارت ایران در لندن به اشغال 6عرب‌تبار طرفدار خودمختاری خوزستان درمی‌آید. دانشگاه‌ها در تب‌وتاب انقلاب فرهنگی و فعالیت‌های پاکسازی دفاتر گروه‌های سیاسی ملتهب هستند؛ یک روز بسته و یک روز باز هستند. جمعه

 5 اردیبهشت‌ماه روزنامه اطلاعات شماره فوق‌العاده منتشر می‌کند و از شکست عملیات نظامی فوق‌محرمانه آمریکا برای آزادسازی گروگان‌های آمریکایی خبر می‌دهد؛ توفان شن ناوگان هوایی آنها را در طبس منهدم کرده است. در کردستان میان نیروهای مسلح و تجزیه‌طلب‌ها آتش‌بس برقرار می‌شود.

  خرداد59: اکبر گودرزی، رهبر گروه فرقان یک سال پس از ترورهای ولی‌الله قرنی، محمد مفتح و شهید مطهری اعدام می‌شود. نخستین مجلس شورای اسلامی با حضور نمایندگان مردم تشکیل می‌شود. جنگ‌های مسلحانه داخلی رو به آرامی گذاشته‌اند ولی مهاجمین عراقی به قصر‌شیرین حمله می‌کنند. با افزایش فعالیت‌های اطلاعاتی عراق از ایران محاکمه جاسوس‌های عراقی در کشور نیز آغاز می‌شود.

  تیر59: محمد محمدی ری‌شهری، حاکم شرع دادگاه انقلاب ارتش از دستگیری شبکه براندازی در ارتش می‌گوید. بازجویی و محاکمه عوامل، آغاز می‌شود. سازمان مجاهدین خلق که هیچ‌کدام از اعضایش موفق به راهیابی به مجلس اول نمی‌شوند، بر طبل اختلافات سیاسی داخلی می‌کوبند. امام خمینی(ره) برای نخستین‌بار در سخنرانی خود آنان را منافق می‌نامد و می‌گوید: «منافق‌ها هستند که بدتر از کفارند... آنکه می‌گوید مسلمان هستم و به ضد‌اسلام عمل می‌کند». به‌دنبال شکست‌های سیاسی منافقین، آنها روابط خود با بنی‌صدر را به‌تدریج مستحکم می‌کنند. اختلافات داخلی تشدید می‌شود.
  مرداد59: عوامل کودتا تیرباران می‌شوند. محمدعلی رجایی به‌عنوان نخست‌وزیر انتخاب می‌شود. نخستین دستور کار جدی مجلس اول، تعیین تکلیف گروگان‌های آمریکایی در ایران است که از سوی امام خمینی(ره) به آنها سپرده شده است. بنی‌صدر در سخنرانی تندوتیزی در مسجد الجواد میدان هفتم تیر گفت: «من کسی نیستم که در برابر خطر جا خالی کنم... جریان زور دارد در کشور ما شکل می‌گیرد... جریان التقاطی متمایل به یکی از انواع استبدادهاست». آیت‌الله منتظری در خطبه‌های نمازجمعه قم خطاب به نخست‌وزیر می‌گوید: «آقای رجایی حدود 3سال است که ملت همه‌اش شعار داشته و تظاهرات و حرف...مردم دیگر حرف و شعار و مصاحبه نمی‌خواهند».

   شهریور59: 2سال پس از ماجرای پرابهام سوختن سینما رکس آبادان در میان شعله‌های آتش، دادگاه متهمان این حادثه به ریاست حسین موسوی تبریزی برگزار شد و 6نفر محکوم به اعدام شدند. تیتر روزنامه اطلاعات از حسین تکبعلی‌زاده این بود: کبریت فاجعه سینما رکس را من کشیدم. انقلابیون و بازمانده‌های رژیم سابق اما عوامل اصلی حادثه را به طرف مقابل منتسب می‌کردند. خبرگزاری پارس اخبار درگیری مرزی نیروهای ارتش و سپاه با عراق را منتشر می‌کند. چند میگ و تانک عراق منهدم می‌شود. 31شهریور صدام حسین رسما وارد جنگ نظامی با ایران می‌شود.

  مهر59: فضای رسانه‌ای و عمومی کشور یکپارچه تحت‌تأثیر حمله نظامی عراق به ایران قرار می‌گیرد. همه پروازهای داخلی و خارجی قطع می‌شود. صادرات نفت از خلیج‌فارس نیز به حالت نامنظم درمی‌آید. پیام امام خمینی(ره) به مناسبت بازگشایی مدارس و حمله رژیم صدام حسین ادغام می‌شود و ایشان می‌نویسند: «من اگر چنانچه خدای نخواسته دامنه پیدا کند این کارهای صدام‌حسین و ارباب‌های صدام‌حسین تکلیف ملت ایران را تعیین خواهم کرد و امیدوارم به آنجا نرسد و اگر برسد دیگر بغدادی نخواهد ماند». عملیات کمان۹۹ یک روز پس از آغاز حمله ارتش بعثی به خاک ایران انجام می‌شود؛ عملیاتی که در آن نیروی هوایی ارتش ایران با ۱۴۰فروند جنگنده به خاک عراق حمله کرد. بنی‌صدر می‌گوید: «خونسرد باشید، آرام باشید، مطمئن باشید». میگ‌های عراق در آسمان ایران شکار می‌شوند و تصاویر لاشه آنها منتشر می‌شود.

  آبان59: نخستین شهدای جنگ تحمیلی در شهرها تشییع عمومی می‌شوند. اینفوگرافی تجهیزات منهدم شده دشمن روزانه در روزنامه‌ها منتشر می‌شود. تمام خبرهای سیاسی داخلی در حاشیه جنگ قرار می‌گیرد و بیرون راندن دشمن متجاوز اولویت نخست است. خرمشهر پس از 34روز مقاومت جانانه در 4آبان‌ماه سقوط می‌کند. این شهر از مهرماه خونین‌شهر نام گرفته است. آبادان هم محاصره می‌شود. محمدجواد تندگویان، وزیر نفت و چند مقام دیگر این وزارتخانه در جریان بازدید از تأسیسات شرکت نفت به اسارت نیروهای عراقی درمی‌آیند. محاکمه محمدرضا سعادتی، عضو سازمان مجاهدین خلق که به دادستانی کل انقلاب نفوذ کرده بود به اتهام جاسوسی برای شوروی هیاهوی منافقین در کشور را در پی دارد.

  آذر59: عملیات مروارید نیروی دریایی ارتش با پشتیبانی نیروی هوایی، اسکله‌های نفتی البکر و الامیه را هدف قرار می‌دهد و پرچم ایران را بر بلندترین دکل این  دو اسکله به اهتزاز درمی‌آورد. ناوچه پیکان در این نبرد دریایی با موشک‌های عراقی غرق می‌شود. 7آذر به‌خاطر این نبرد قهرمانانه روز نیروی دریایی نام می‌گیرد. 

  دی59: عملیات نصر با هدف آزادسازی خرمشهر شکست می‌خورد و حسین علم‌الهدی فرمانده سپاه هویزه در نبرد تن به تن با تانک‌های عراقی به شهادت می‌رسد. قانون انتخابات مجلس خبرگان و آیین‌نامه‌های داخلی آن به تأیید امام خمینی می‌رسد.

  بهمن59: در گردهمایی تشنج‌آمیز گروهک‌ها که به دعوت سازمان فداییان خلق در میدان آزادی برگزار شد، یک نفر کشته و چند نفر زخمی می‌شوند. اختلافات سیاسی بار دیگر در تعارض با ریاست‌جمهوری بنی‌صدر و نحوه مدیریت جنگ او تشدید می‌شود.

  اسفند59: هیأتی از سوی سازمان ملل متحد برای رسیدگی به جنگ وارد تهران می‌شود. 14اسفندماه در حاشیه سخنرانی جنجالی بنی‌صدر در دانشگاه تهران که در سالگرد درگذشت دکتر مصدق انجام گرفت، طرفداران بنی‌صدر و میلیشیای سازمان مجاهدین خلق فضا را متشنج و زمینه درگیری مردم را فراهم کردند. این حادثه که تا شب ادامه یافت سرآغازی بود برای علنی‌شدن اختلافات بنی‌صدر و طرفدارانش با انقلاب اسلامی که منشأ درگیری‌های بعدی گروهک‌ها با نظام شد.