همزاد بشر

محمد عزیزی /نویسنده

پیش از تاریخ و از دوره غارنشینی، قبل از آنکه خط و کتابتی بوده باشد، امکانات داستان فراهم بوده است. ترس و وحشت از ناشناخته‌ها، نامهربانی‌های طبیعت، هیجان شکار، لذت خوردن و دور هم نشستن، همه و همه عرصه را برای روایت آنچه بر بشر اولیه رفته بود، هموار می‌کرد.
در این میان، شاخ و برگ دادن به وقایع و ورود تخیل به دنیای روایت جنبه‌ای هنری به داستان داد. از آن روز تاکنون بشر همواره نیازمند لذت و بهره بردن از آرامش شنیدن یا نقل روایت و داستان بوده است.
به این ترتیب باید نشانه‌های اولیه تمدن را در پیوند با داستان دانست. داستان، انسان را از توحش و خشونت دور کرد. چنانکه پادشاه در قصه هزار و یک شب دست از کشتن کشید تا شنونده داستان‌های شهرزاد باشد. پس از آن نیز رمان‌هایی مانند «خرمگس» یا «مادر» تأثیرات مثبت خود را بر تحولات اجتماعی نشان دادند. کارکردهای گسترده و قوی داستان در کشور ما نیز چشمگیر و قابل توجه بوده است. در قصبات و دهات دورافتاده پای چراغ‌های موشی و بعدها زنبوری صفحه‌های کتاب‌ها ورق می‌خورد تا تنها باسواد روستا، دل و جان روستاییان را با داستان‌های امیرارسلان و حسین‌کرد شبستری و کلیله و دمنه و... روشن کند. در میان عوامل مهم تحولات انسانی حتما باید نقش و نام داستان‌ها را در نظر گرفت. مبارزه با برده‌داری از جهاتی  وامدار «کلبه عمو تم» است. از همه اینها بالاتر اینکه عالی‌ترین و والاترین مفاهیم انسانی با داستان بیان شده‌اند. قصص قرآن و مثنوی معنوی روشن‌ترین نمونه دراین‌باره‌اند. نقش داستان در آموزش بسیار پررنگ است و چیزی که با داستان آموخته شود از یاد نمی‌رود؛ از این رو هر جامعه‌ای نیازمند داستان است و هر انسانی با این پدیده ادبی به آرامش و لذت می‌رسد.