ارشاد طبقات محتاج به مسکن

مائده امینی

هنوز جنگ ایران و عراق آغاز نشده بود اما روزنامه‌های ماه‌های ابتدایی سال 58خبرهای مربوط به بازار مسکن را در رده موضوعات مهم خود جای دادند. انقلاب مردم ایران به بار نشسته و به‌دنبال آن بازار مسکن در التهاب و نوسان فرو‌رفته بود. زمین و ملک فراوان بود. بعضی از املاکی که معامله می‌شد، سند نداشت و قیمت پایین این زمین‌ها مردم را به خریدن وسوسه می‌کرد؛ زمین‌هایی که بعد از مدتی سر و کله صاحبان اصلی آنها پیدا می‌شد یا حتی چندین مال‌باخته روی آن مدعی بودند.
در سال 58، بازار مسکن دچار صعود و سقوط‌های پی‌درپی می‌شد تا جایی که حتی در تیرماه58 با وجود وعده اعطای وام به افراد، هنوز مردم انگیزه‌ای به خرید خانه از خود نشان نمی‌دادند اما 39سال پیش بازار مسکن دقیقا با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم‌می‌کرد؟ آیا امروز آن مصایب محلی از اعراب دارند؟ 

همه‌‌چیز دست دلال‌ها بود 

اوایل سال آشفتگی‌ها سر به فلک گذاشته بود. بازار مسکن به‌دست دلال‌ها و بساز‌بفروش‌ها افتاده بود. محمدتوسلی شهردار وقت تهران در اردیبهشت سال58 برای نخستین بار در این‌باره اظهارنظر رسمی کرد؛ «باید طبقات محتاج به مسکن را ارشاد کنیم که گول مشتی صاحب ملک و بساز‌بفروش را نخورند و سرمایه‌شان را با خرید این قبیل املاک از کف ندهند.» اظهارنظری که نشان می‌داد مسئولان وقت کشور هم پذیرفته‌اند که مهار بازار مسکن همان ابتدای کار سخت شده است. توسلی هشدار داده بود: گروهی از صاحبان زمین بدون آنکه این زمین‌ها را تفکیک کنند به قیمت نازل به مردم می‌فروشند و سرشان را کلاه می‌گذارند! 

راه‌حل توسلی هم در نوع خود جالب بود: مردم باید تحمل و فعلا از خریدن خانه و زمین خودداری کنند. دولت مطالعاتی را آغاز کرده که با پایان یافتن آن، به‌زودی برای مشکل تامین مسکن مردم فکری اساسی خواهد شد.

شناسایی خانه‌های خالی آغاز شد 

خانه‌های خالی نکته‌ دیگر جراید آن زمان است. کشور بیش از 40سال است که با مشکل خانه‌های خالی دست‌و‌پنجه نرم‌می‌کند. بهار 58 بنا شد که بنگاه مسکن مستضعفان فهرستی از خانه‌های خالی تهیه کرده و ارائه دهد! وزارت مسکن و شهرسازی وقت بر این باور بوده که چنانچه از خانه‌های خالی تهران به درستی استفاده شود، مشکل مسکن حل‌و‌فصل می‌شود.

فهرستی که از آن صحبت شد به‌نظر می‌رسد در اواخر سال58 تکمیل شده باشد؛ چرا که سیدهادی خسروشاهی رئیس هیأت امنای بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه اطلاعات اعلام کرده بود: درصورت عدم‌تمایل صاحبان خانه‌های خالی در واگذاری آنها به بنیاد مسکن، بنیاد با حکم دادستانی، خانه‌های خالی را برای واگذاری به متقاضیان تصرف خواهد کرد. اگرچه ما دوست داریم که صاحبان با تمایل خود خانه‌ها را در اختیار ما بگذارند اما اگر در این فرایند تأخیر رخ دهد مردم خود به سراغ این خانه‌ها رفته و آنها را تصرف می‌کنند. ماجرای ساماندهی حاشیه‌نشینان هم از همان سال‌ها شروع شد. فقط در سال58 برای توصیف وضعیت آنها از ترکیب دیگری استفاده می‌شده: گودنشینان. مسئولانی مانند توسلی در سال58 به مردم وعده داده بودند محلی برای اسکان بی‌خانمان‌های حومه‌های تهران تعبیه کنند و از مطالعات پیرامون این طرح با جراید صحبت کرده بودند.

آغاز رکود و بی‌رونقی و اختلافات نهادها 

قیمت مسکن اگرچه بعد از انقلاب بارها و بارها صعود و سقوط‌های مقطعی را تجربه کرده بود اما در میانه‌های سال58 یک‌بار دیگر سقوط کرد؛ سقوطی که این بازار را در رکود تازه‌ای فرو‌برد؛ جراید وقت نوشتند که معاملات آپارتمانی تقریبا متوقف شده است. اختلاف وزارت مسکن و شهرداری را روزنامه اطلاعات وقت، علت سردرگمی بازار مسکن دانسته بود. به‌نظر می‌رسد اختلافات این دو نهاد، ریشه در تاریخ دارد! شهرداری وقت به مردم هشدار می‌داد که فعلا سراغ خرید ملک و خانه نروند و از سوی دیگر وزارت مسکن تابستان 58 را بهترین زمان ممکن برای خرید خانه اعلام کرده بود.

اولین وام‌های مسکن چه شرایطی داشت؟ 

همان ابتدای سال58 خبرهایی جسته وگریخته به اعطای وام مسکن اشاره می‌کردند. تیر‌ماه سال58، مصطفی کتیرایی وزیر مسکن و شهرسازی وقت درباره وام‌های مسکن احتمالی گفت:«وام‌گیرندگان نباید مجتمع‌های مسکونی بیشتر از 100واحدی بسازند و موظف به پرداخت 30درصد هزینه ساخت خانه هستند». سقف این وام 3میلیون ریال و مدت بازپرداخت آن 12تا 15سال با بهره 5/6درصد درنظر گرفته شده بود.

یوسف آباد، 2خوابه، 4هزار تومان! 

قیمت آپارتمان در آن سال‌ها هم ماجرای خودش را دارد. براساس آگهی‌های جراید وقت در سال 58 یک واحد آپارتمان دو‌خوابه در یوسف آباد، 4هزار تومان رهن داده می‌شده است. خرید یک واحد 190متری 3خوابه با استخر و سونا، 840هزار تومان ارزشگذاری شده و رهن یک واحد آپارتمان در قلهک با باغ، گلخانه و... تنها 3هزار و 500تومان بوده است! در تپه‌های عباس آباد تهران می‌توانستید در آن سال‌ها با 500تومان(!) یک واحد 3خوابه رهن کنید.

گوهردشت کرج هم قیمت‌های باورنکردنی‌ای در تاریخ خود ثبت کرده؛ خانه ویلایی 440متری در گوهردشت، 430هزار تومان قیمت‌گذاری شده بود. در آن سال‌ها قیمت‌گذاری خانه‌ها براساس ارزش هر متر، محلی از اعراب نداشت.