اهمیت پیشگیری از وقوع جرم

مهدی جوهری |  معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری  البرز: 


جامعه متشکل از افراد و انسان موجودی اجتماعی یا به تعبیر برخی مدنی‌الفطره است و تولد، رشد، بقا و تکامل او در بستر اجتماع صورت می‌گیرد. جامعه نیز دارای ابعاد متفاوت علمی- فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، زیست‌محیطی و دفاعی و امنیتی است. به این سبب، مردم جامعه زنجیروار به هم متصلند و رشد و تعالی انسان و سقوط او، (فضایل و رذایل) در این زنجیره شکل می‌گیرد؛ بنابراین نمی‌توان به صورت تک‌بعدی به رشد فضایل و رواج رذایل نگریست. جرم پدیده‌ای نابهنجار در حوزه‌های زیستی، روانی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی است که در عرصه‌های اجتماع نمایان می‌شود. برخورد با مجرمان یا مظاهر جرم لازم است اما کافی نیست. 

پیش از مبارزه با معلول، پیشگیری و مقابله با ریشه‌ها، علت‌ها و زمینه‌های جرم امری وجدانی، عقلایی و بدیهی است. تخلفات یا جرائم در یک بستر زیستی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... به وقوع می‌پیوندد؛ بنابراین پیشگیری از آن هم باید در همان بسترها صورت پذیرد. در یک تعریف عام، می‌توان پیشگیری از وقوع جرم را «پیش‌بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدامات لازم (کیفری و غیرکیفری) برای از میان بردن یا کاهش آن» دانست. 

پیشگیری و پاکسازی محیط زندگی بشر از اهداف اولیه پیامبران و اولیای الهی بوده است. دین مبین اسلام به پیشگیری بیش از اصلاح اهتمام دارد؛ به همین دلیل قبل از هر چیز به عوامل به‌‌وجود‌آورنده و زمینه‌های گناه و جرم توجه و برای مقابله با آن چاره‌‌اندیشی کرده است. شاید بهترین و پربارترین بخش از تأکیدهای اسلام روی همین بعد باشد.  حوزۀ معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم البرز به منظور نهادینه کردن امر پیشگیری، ایجاد تعامل و هماهنگی میان نهادهای دولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد و تثبیت مدیریت قوه قضاییه در امر پیشگیری اهدافی راهبردی تدوین کرده است. 

این نهاد در البرز سعی کرده بیش از پیش به راهکارهایی برای پیشگیری از وقوع جرم دست یابد. به نظر می‌رسد برای ارتکاب جرم 3‌پیش‌شرط لازم باشد: میل و انگیزه مجرم و مهارت و ابزار لازم برای ارتکاب جرم و وجود موقعیت مناسب. برای پیشگیری از وقوع جرم، ابتدا باید عوامل وقوع آن مانند خلأهای قانونی، ناهماهنگی دستگاه‌های مرتبط، ناآگاهی و اطلاع مردم و گاه دستگاه‌های دولتی و غیردولتی از قوانین، غیرمنصفانه بودن توزیع منابع و امکانات و فرصت‌ها در جامعه، غرور و خودخواهی و کنجکاوی افراد را شناسایی کرد. به طور کلی، پیشگیری از وقوع جرم با افزایش امنیت در جامعه ارتباط مستقیم دارد؛ به این منظور باید بر تولید و حفظ امنیت، مبارزه با عناصر ضد امنیت تأکید و اصرار کرد. 


 وقتی اقدامی در جهت پیشگیری از وقوع جرم و افزایش امنیت جامعه با برنامه‌ریزی، سازماندهی و هماهنگی در میان متولیان امنیت و مردم از دیدگاه کارشناسانه، علمی و تخصصی صورت پذیرد و هدایت، نظارت و کنترل بر این اقدامات از مسیر تخصصی باشد و از نظر کارشناسان بهره گرفته شود، به یقین، نظم اجتماعی، کاهش جرائم، آرامش جامعه، افزایش خلاقیت و نوآوری، پیشرفت و توسعه جامعه، دسترسی به امکانات و تجهیزات مدرن و پیشرفته و امنیت عمومی بالایی پدید می‌آید.