بازار گران

سیدعلیرضا شریفی|  اهواز- خبرنگار:

تا وقتی قیمت دلار بالا می‌رفت، فروشندگان به بهانه آن بر قیمت‌ها می‌افزودند و این گرانی‌ها به ناچار برای مردم طبیعی بود. اما کاهش قیمت دلار در ماه‌های اخیر هم سبب نشد که فروشندگان از قیمت‌های خود بکاهند و نرخ‌ها بر همان حالت استوار ماند.

مردم خوزستان این روزها منتظر کاهش قیمت‌ کالاهای اساسی هستند اما نرخ این کالاها روز به روز افزایش می‌یابد و براساس آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار، نرخ تورم در خوزستان در آبان امسال 9/1 درصد بیشتر از میانگین نرخ تورم در کشور بود.

این آمارها در حالی منتشر می‌شود که برخی از فروشندگان اقلام خوراکی معتقدند قیمت برخی اجناس آنها با 3 تا 4 برابر افزایش قیمت، مواجه شده‌اند. پس از گرانی‌های اخیر آب معدنی 5 برابر، رب گوجه‌فرنگی 4 برابر و شوینده‌های بهداشتی 3 برابر افزایش قیمت پیدا کرده‌اند.

فروشندگان میوه هم اوضاع بهتری نسبت به سایر فروشندگان ندارند و می‌گویند قیمت میوه‌هایی مانند موز و انار 4 برابر و آناناس 3 برابر افزایش یافته است.


رشد نرخ تورم در خوزستان 

یک استاد دانشگاه شهید چمران اهواز در این زمینه می‌گوید: باید بدانیم که در محاسبه نرخ تورم، سطح عمومی قیمت‌ها در یک دوره زمانی 24 ماهه مورد محاسبه قرار می‌گیرد. مثلا برای محاسبه نرخ تورم در آبان‌ماه 1397 متوسط سطح عمومی قیمت‌ها (شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری) در 12 ماه منتهی به آبان 1397 بر متوسط سطح عمومی قیمت‌ها در 12ماه منتهی به آبان سال قبل یعنی سال 1396 تقسیم می‌شود و عدد به‌ دست‌ آمده بیانگر نرخ تورم در آبان 1397 خواهد بود.

«مرتضی افقه» می‌افزاید: مرکز آمار اخیرا شاخص قیمت مصرف‌کننده را در آبان 97 منتشر کرده که بر اساس آن درصد تغییر شاخص کل نسبت به آبان سال قبل در خوزستان 8/36 است. یعنی خانوارهای خوزستانی در آبان امسال به ‌طور میانگین 8/36 درصد بیشتر از آبان 1396 برای خرید یک «مجموعه کالا و خدمات یکسان» هزینه کردند.

وی بیان می‌کند: بر اساس آمار اعلام شده، نرخ تورم 12 ماه منتهی به آبان در خوزستان 6/15 درصد بوده که برابر با نرخ تورم در کشور است. بر اساس این آمار، نرخ تورم نقطه ‌به‌ نقطه در خوزستان طی آبان امسال 8/36 درصد و 9/1 درصد از میانگین کشوری بیشتر بود و خوزستان از نظر میزان رشد نرخ تورم یازدهمین استان کشور به شمار می‌آید.
به این ترتیب خانوارهای خوزستانی آبان امسال به طور متوسط 9/1 درصد بیشتر از میانگین کل کشور نسبت به آبان سال گذشته برای خرید یک«مجموعه کالا و خدمات یکسان» هزینه کردند.


نرخ تورم بین خانوارهای شهری و روستایی

این اقتصاددان خوزستانی عنوان می‌کند: نرخ تورم نقطه‌ای  بین خانوارهای شهری خوزستانی در آبان امسال 36 درصد بود که 5/1 درصد بیشتر از میانگین کشوری است و بین خانوارهای روستایی 9/40 درصد که نشان می‌دهد نرخ تورم بین خانوارهای روستایی خوزستان 6/3 درصد بیش از میانگین کشوری بوده است. افقه معتقد است که علت رشد 6/3 درصدی نرخ تورم در آبان امسال نسبت به سال گذشته بین خانوارهای روستایی خوزستان متاثر از پدیده‌های ملی، استانی و همچنین عوامل جوی (مثل ریزگردها و سیل) است که سبب افزایش قیمت تمام‌شده محصولات کشاورزی می‌شوند.


ریشه تورم آبان‌ماه در خوزستان

استاد دانشگاه شهید چمران اهواز دلیل گرانی‌های فعلی را در کشور و خوزستان افزایش ناگهانی و مستمر نرخ ارز و طلا عنوان می‌کند و می‌گوید: ریشه این موضوع به مسائل خارجی برمی‌گردد. همین شرایط سبب شده که مردم نگرانی‌هایی درباره آینده داشته باشند و همین عامل در افزایش قیمت‌ها موثر است.

افقه با بیان این‌که در خوزستان بنا به دلایلی همیشه نرخ تورم بیشتر از میانگین کشوری است، اضافه می‌کند: واحدها و شرکت‌‌های بزرگ و ثروتمند زیادی در خوزستان فعالند و کارگران و کارمندان زیادی در آنها کار می‌کنند و چون سطح درآمدی این افراد بیشتر از سایر شهروندان است، نقدینگی زیادی وارد بازار می‌شود و قیمت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی بیان می‌کند: مشکلی که برای مردم خوزستان به وجود آمده، این است که تعداد زیادی از آنها از درآمدهای متوسط و پایینی برخوردارند و تورم فعلی فشار زیادی به این قشر وارد می‌کند.این استاد دانشگاه می‌افزاید: تورم واقعی است و دولت علی‌رغم انجام اقدامات حمایتی نتوانسته انتظارات مردم را برآورده کند و تعداد زیادی از شهروندان خوزستانی زیر خط فقر رفته‌اند.


تاثیرات منفی شرکت‌های بزرگ بر خوزستان

افقه ادامه می‌دهد: مسئولان خوزستانی در مهار نرخ تورم و فعال‌سازی واحدهای تولیدی ناتوان هستند. مدیریت شرکت‌های بزرگ و ملی به دست مرکز است در حالی که سیاست‌های آنها - چه منفی و چه مثبت - می‌تواند بر خوزستان تاثیر مستقیم بگذارد. معمولا هم این شرکت‌ها تاثیرات منفی بر خوزستان گذاشته‌اند چون مسئولان استانی نتوانسته‌اند آنها را با سیاست‌های استانی همراه کنند.

وی با بیان این‌که گستردگی تورم سبب ناکارآمدی نظارت می‌شود، بیان می‌کند: اگر به دنبال تشدید نظارت برویم، هزینه‌های استان افزایش پیدا می‌کند و حتی می‌تواند فسادپرور باشد. شاید در کوتاه‌مدت این سیاست‌های نظارتی موثر باشد اما در بلندمدت نتیجه‌بخش نخواهد بود.


لزوم انتخاب مدیران توانمند

استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز می‌گوید: تنها کاری که دولت در وضعیت فعلی می‌تواند انجام دهد، این است که با کمک‌های یارانه‌ای به حمایت از اقشار ضعیف بپردازد و دهک‌های پنجم به بعد را از فشارهای اقتصادی فعلی نجات دهند.افقه با بیان این‌که سرمایه اجتماعی دولت و کارگزاران در سال‌های گذشته از دست رفته است، می‌افزاید: رفتارهای مردم در وضعیت گرانی و تورم طبیعی است و در واقع واکنش آنها به کنش‌های موجود است و معتقدند مسئولان نمی‌‌تواند گرانی را مهار کند.
وی تاکید می‌کند: با انتخاب مدیران توانمند می‌توان تا حدودی مشکلات تورم و گرانی‌ها را حل کرد.


2 شوک تورمی در سال 97

با توجه به بالا بودن برخی شاخص‌های تورمی آبان‌ماه در استان خوزستان، در مقایسه با میانگین کشوری، به سراغ قائم‌مقام معاونت امور هماهنگی اقتصادی استانداری خوزستان نیز رفتیم و دلایل آن را جویا شدیم. 
«یدالله مهرعلیزاده» در این زمینه به همشهری می‌گوید: وضعیت اقتصادی و مدیریتی کشور و استان خوزستان امسال - هم در نیمه اول و هم در نیمه دوم - به دلیل تاثیرپذیری از عوامل مختلف سیاسی‌، اقتصادی و تحریم‌ها با 2 شوک تورمی مواجه شده است.
وی می‌افزاید: شوک نیمه اول سال که به دنبال خروج آمریکا از برجام رخ داد و متاسفانه در خردادماه به دلیل بی‌ثباتی و عدم آمادگی نظام پولی و مالی و سیاست‌گذاری دولت تشدید شد، تاثیرات چشمگیری بر قیمت کالاهای مصرفی خانوارهای شهری و روستایی گذاشت.مهرعلیزاده می‌گوید: الان هم علی‌رغم این‌که نرخ ارز بسیار پایین‌تر از نرخ آن در نیمه اول امسال است، قیمت‌ها در بازار به دلیل چسبندگی قیمت و تورم انتظاری ایجاد شده و سردرگمی دولت هنوز به‌ اندازه کاهش قیمت ارز کاهش نیافته است.
این مسئول اضافه می‌کند: اما شوک دوم که 13 آبان امسال رخ داد، از شوک نیمه اول تاثیر کمتری داشت.


دلایل ادامه روند افزایش قیمت‌

بررسی اطلاعات ارائه ‌شده از سوی مرکز آمار ایران گویای این است که در آبان سال جاری، هم در سطح کشور و هم در سطح استان خوزستان، عمده بخش‌های زیرمجموعه شاخص کل با افزایش قیمت همراه بوده‌اند. در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل به ترتیب مربوط به گروه‌های «گوشت»، «میوه و خشکبار» و «شیر، پنیر و تخم‌مرغ» بود.

مهرعلیزاده درباره دلایل افزایش قیمت‌ها در خوزستان می‌گوید: مطالعات و شواهد تجربی عوامل مختلفی را برای بروز تورم مطرح می‌کنند. تورم در اقتصاد ایران یک پدیده پولی است و بخش عمده‌ای از تغییرات قیمت توسط حجم پول قابل‌ توضیح است. یعنی متغیر حجم نقدینگی بعد از متغیرهای شاخص بهای کالاهای وارداتی و تولید ناخالص داخلی بیشترین اثر را بر شاخص قیمت کالاهای مصرفی دارد.

قائم‌مقام معاونت امور هماهنگی اقتصادی استانداری می‌افزاید: تاثیر تنگناهای ساختاری، نرخ تورم وارداتی، رشد نقدینگی، بهره‌وری نیروی کار و نرخ بهره بانکی انتظارات تورمی هستند که به دلیل افزایش حجم نقدینگی و بسیاری از سیاست‌های اقتصادی دیگر ایجاد و باعث تورم در اقتصاد می‌شوند و متغیر نرخ ارز که به‌ کرات در تحلیل‌ها به آن اشاره شده است.


وضعیت درآمد و هزینه مردم خوزستان

قائم‌مقام معاونت امور هماهنگی اقتصادی استانداری می‌گوید: شاید یکی از دلایل افزایش تورم در خوزستان وجود گسترده شرکت‌های دولتی در آن با دستمزدهای فراتر از میانگین دستمزد استان است. چنین دستمزدهایی قدرت خریدی برای قشر خاصی از مردم استان ایجاد می‌کند که می‌تواند بر افزایش قیمت کالاها و خدمات مورد نیاز خانوارهای استان تاثیر بگذارد.

مهرعلیزاده عنوان می‌کند: در خوزستان چون ادارات و دستگاه‌های دولتی زیادند و دولت هم حقوق نسبتا خوبی به کارکنانش می‌پردازد، میزان تورم بالا می‌رود. اما این پول بین همه مردم تقسیم نشده و در دست یک قشر خاص است. آنها بیش از نیاز خود خرید می‌کنند و همین نرخ تورم را افزایش می‌دهد.وی تاکید می‌کند: می‌توان گفت طی این مدت  ایجاد جوّ روانی و افزایش انتظارات روانی و تورمی باعث افزایش قیمت‌ها و در نتیجه تورم در کشور و نیز استان خوزستان شده‌ است.


مهرعلیزاده با بیان این‌که افزایش شاخص قیمت تولید‌کننده به ‌واسطه افزایش نرخ ارز و افزایش قیمت کالاهای واسطه‌ای وارداتی بر افزایش نرخ تورم تاثیر داشته است، می‌گوید: سیاست‌های بودجه‌ای و کسری بودجه در سال‌های 1396 و 1397 هم بر افزایش تورم تاثیر داشته است چراکه نرخ تورم می‌تواند به‌ طور فزاینده‌ای از سیاست‌های بودجه‌ای دولت تاثیر بپذیرد.
این مسئول معتقد است که روند افزایشی نقدینگی، پدیده رکود و کاهش سرعت گردش پول و عدم قطعیت در شاخص‌های کلان اقتصادی و فشار ناشی از تحریم‌ها از دیگر عوامل موثر بر افزایش نرخ تورم در خوزستان هستند.

قائم‌مقام معاونت امور هماهنگی اقتصادی استانداری درباره راهکارهای کاهش روند تورم که بتواند در کوتاه‌مدت و میان‌مدت بر تثبیت یا کاهش نرخ تورم موثر باشد، می‌گوید: برای کاهش تورم راهکارهای متعددی بیان شده است که عمدتا در حوزه سیاست‌های پولی، مالی و درآمدی قرار دارند.


راهی برای کاهش تورم هست؟

استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز درباره راه‌های کاهش نرخ تورم در خوزستان اظهار می‌کند: برای این منظور باید به سمت فعال کردن بخش تولید در استان برویم. بنا بر آمارهای منتشر شده، 50 درصد بنگاه‌های اقتصادی متوسط و کوچک در خوزستان نیمه‌تعطیل هستند و همین عامل به گران شدن قیمت تمام‌شده محصولات و کالاها دامن می‌زند.«مرتضی افقه» در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری، با اشاره به تناسب بیکاری و نرخ تورم در خوزستان، می‌گوید: اگر میزان بیکاری بالاست، یعنی مصرف‌کننده کمتری داریم.

اما آنچه درباره خوزستان مطرح است، این‌که نرخ تورم در این استان بیشتر از متوسط کشوری است و چون آمار بیکاری بالایی داریم، تورم فشار بیشتری به مردم وارد می‌کند.وی تاکید می‌کند: نخستین تاثیر نرخ تورم بر اقلام خوراکی و مواد غذایی است چراکه کاهش درآمدها و افزایش تورم سبب می‌شود مردم از خرید کالاهای سرمایه‌ای و لوکس خودداری کنند و بیشتر به سمت خرید مواد غذایی بروند.این اقتصاددان ادامه می‌دهد: دولت محلی، یعنی استانداری و مدیریت‌های زیرمجموعه آن در زمینه حمایت از بازار و کسب و کار ناکارآمد هستند و اگر واحدهای تولید و فراوری مواد غذایی هم در این استان راه‌اندازی شود، باز هم شاهد کاهش قیمت محصولات غذایی و خوراکی نخواهیم بود.افقه بیان می‌کند: این موضوع سبب می‌شود کارمندان بنگاه‌های اقتصادی بزرگ که متوسط درآمد بیشتری نسبت به اغلب مردم دارند، بر قیمت محصولات در خوزستان تاثیر بگذارند و درنتیجه مردم خوزستان باید فشار بیشتری را تحمل کنند.