وقتی نسل‌کشی به عدالت جنسیتی می‌انجامد

سمیرا مصطفی‌نژاد

زنان نسبت به مردان، مشارکت کمتری در بازار کار جهانی دارند و  احتمال بیکاری در میان آنها در بیشتر نقاط جهان بیش از مردان است»؛ این نتیجه پژوهش سازمان جهانی کار،(ILO ) است که در آستانه روز جهانی زن در مارس 2018 منتشر شد. براساس این گزارش (چشم‌انداز اجتماعی و استخدامی زنان در سال 2018) میزان مشارکت جهانی زنان در بازار کار در سال 2018به 48/5درصد رسیده‌است و زنان هنوز 26/5درصد از مردان عقب‌تر هستند. همچنین میزان بیکاری زنان در سال2018 حدود 6درصد اعلام شده‌است که 0/8درصد بیشتر از میزان بیکاری مردان در سراسر جهان است. این آمار و ارقام در کنار یکدیگر به این معنی هستند که در ازای هر 10 نیروی کار مرد، 6نیروی زن مشغول به‌کارند. براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، کشور‌های موزامبیک، روآندا، لائو، بروندی، مالاوی، غنا، بنین، فنلاند، گینه و ایسلند از نظر برابری مشارکت زنان و مردان در جهان برترین کشورهای جهان هستند و کشورهای روآندا، بروندی، آلبانی، سنگاپور، نروژ، فنلاند، فیلیپین، امارات، قطر و مالزی از نظر برابری جنسیتی در پرداخت برترین کشورهای جهان به‌شمار می‌روند. جالب این است که کشور فرانسه، پیش از آنگولا در این دسته‌بندی بدترین کشور جهان از نظر برابری جنسیتی در پرداخت است. دلیل این شکاف جنسیتی در بازار کار متنوع است. به گفته دبورا گرینفیلد- معاون دبیرکل سازمان جهانی کار- در زمینه سیاستگذاری، نبود دسترسی به شغل، نابرابری حقوق یا دیگر انواع تبعیض‌های جنسیتی، از عوامل ایجاد این اختلاف هستند؛ روندی که باید با اجرای سیاست‌های طراحی‌شده ویژه زنان وارونه شود. این شکاف جنسیتی را در سطوح مدیریتی نیز می‌توان آشکارا مشاهده کرد، زیرا زنان برای رسیدن به سمت‌های مدیریتی همچنان با محدودیت‌های بازار کار مواجهند. براساس گزارش سازمان جهانی کار، در صورتی که شکاف جنسیتی در بازار کار و استخدام در جهان ترمیم شود، 5/8تریلیارد دلار به ارزش اقتصاد جهانی افزوده خواهد شد. در ادامه به وضعیت و مشکلات زنان در زمینه استخدام و تبعیض‌های جنسیتی که در بازار کار 4 کشور جهان وجود دارد، اشاره می‌شود.


روسیه: 456 شغل ممنوع


اگرچه نام زنان روس در بسیاری از حوزه‌های کاری در جهان به‌عنوان اولین‌ها به چشم می‌خورد (نخستین سفیر زن و نخستین فضانورد زن در جهان روس بوده‌اند) این کشور در سال1974 فهرستی شامل 456 شغل از 39 صنعت مختلف تدوین کرد که استخدام زنان در آنها ممنوع اعلام شد. این مشاغل با این عنوان که انجامشان برای زنان دشوار است یا شرایط کاری دشواری دارند، برای زنان ممنوع هستند، اما درصورتی که کارفرما شرایط ایمنی را برای کار فراهم کند، استثناهایی برای اشتغال زنان در این حرفه‌ها وجود دارد. شغل‌هایی مانند نجاری، کار در معدن، آتش‌نشانی، راهبری قطار یا کشتی، آهنگری، رانندگی(رانندگی اتوبوس‌هایی با بیش از 14صندلی) و کار با مواد شیمیایی یا ماشین‌آلات پیچیده صنعتی برای زنان در روسیه ممنوع است. همچنین در پرداخت حقوق نیز زنان در روسیه عقب‌تر از مردان هستند و حقوق زنان به‌صورت متوسط  25 درصد کمتر از حقوق مردان است. روسیه در رتبه‌بندی شکاف جنسیتی مجمع جهانی اقتصاد در میان 144 کشور رتبه 75 را دارد.

آمریکا:کاهش مشارکت زنان در قرن 21


میزان مشارکت زنان در بازار کار آمریکا اگرچه در نیمه دوم قرن بیستم روندی افزایشی داشت، اما این روند از سال 2000 به بعد وارونه شد و تا سال 2016 از 60/7درصد به 57/2درصد رسید. امروز شکاف جنسیتی بزرگی در وضعیت استخدام نیروی کار، نوع مشاغل، میزان حقوق و به‌طور کلی امنیت اقتصادی در آمریکا وجود دارد. اگرچه میزان دستاورد‌های تحصیلی زنان در این کشور بیشتر از مردان است اما شکاف جنسیتی در پرداخت حقوق همچنان زنان را در فشار نگه‌داشته‌است و عواملی مانند تفکیک مشاغل، تفاوت در تخصص‌های آکادمیک و دشواری در حفظ توازن مسئولیت‌های محل کار و خانه به این تبعیض دامن می‌زند. نزدیک به 60درصد از زنان در آمریکا کمتر از همکاران مردی که در سطح تخصص و حرفه‌ای مشابهی با آنها مشغول به‌کارند، حقوق دریافت می‌کنند. این درحالی است که با احتساب مالیات پرداختی، این اختلاف درآمد برای زنان بیشتر نیز می‌شود زیرا زنان پس از ازدواج، علاوه براینکه درآمد کمتری دارند، مالیات بردرآمد بیشتری نیز پرداخت می‌کنند.


ویتنام: بیکاران بیشتر، حقوق کمتر

 
اگرچه کشور ویتنام در گزارش شکاف جنسیتی جهانی، در بخش مشارکت در کار، با سهم 72درصدی زنان رتبه‌22 برابری‌ جنسیتی در جهان را به‌دست آورده‌است اما زنان در این کشور هنوز تا رسیدن به برابری استخدامی راهی طولانی در پیش دارند. براساس گزارشی که توسط شرکت M.net نگاشته شده‌است، زنان، اکثریت بیکاران جامعه را تشکیل می‌دهند، بیش از 57درصد از بزرگسالان تحصیل‌نکرده و غیرمتخصص در ویتنام را زنان تشکیل می‌دهند. همچنین بررسی آگهی‌های چندین وب‌سایت رسمی کاریابی در ویتنام توسط سازمان جهانی کار نشان می‌دهد که یک‌پنجم از این آگهی‌ها دارای الزامات جنسیتی هستند که در میان آنها 70درصدشان به‌دنبال کارمند مرد بوده‌اند. اکثر مشاغل حرفه‌ای و فنی یا مشاغلی که نیازمند سفرهای فراوان هستند، در این کشور بیشتر به مردان تعلق می‌گیرد و مشاغلی مانند کارهای دفتری از قبیل منشی‌گری، حسابداری یا پذیرش هتل‌ها برای زنان درنظر گرفته می‌شود. شکاف جنسیتی در پرداخت حقوق نیز به مشکلات زنان در ویتنام دامن می‌زند. زنان در این کشور نسبت به همکاران مردی که در یک سطح تحصیلی و تخصصی فعالیت دارند 11درصد حقوق کمتری می‌گیرند و این اختلاف پرداخت در مشاغلی که به تحصیلات بالاتر نیاز دارد، افزایش پیدا می‌کند.

روآندا: حقوق برابر زنان و مردان

 برخلاف باورهای عمومی‌ای که از کشورهای آفریقایی در مقایسه با کشورهای اروپایی و آمریکایی وجود دارد، کشور روآندا در زمینه برابری جنسیتی در مشارکت بازار کار و دریافت حقوق برترین رتبه در میان کشورهای جهان را دارد. میزان اشتغال زنان در این کشور از سال 2005 تا 2015 تقریبا 18درصد افزایش داشته‌است و این کشور درحال حاضر رتبه دوم برابری جنسیتی مشارکت در بازار کار را دارد. همچنین میزان اشتغال زنان روآندایی به مشاغل تخصصی نیز در همین بازه زمانی 126درصد افزایش داشته‌است. این به آن معنی است که زنان بیشتری در حرفه‌هایی مانند مهندسی، آموزش، پزشکی و تولید مشغول به‌کار شده‌اند. این کشور همچنین از نظر برابری جنسیتی در پرداخت حقوق نیز رتبه اول جهان را دارد و در‌عین حال تنها کشور در جهان است که بیشترین جمعیت سیاستمداران زن در آن مشغول فعالیت هستند و بیش از نیمی از کرسی‌های مجلس این کشور در اختیار زنان است. نسل‌کشی سال 1994در این کشور تأثیر فراوانی بر برابری جنسیتی امروز روآندا داشته‌است، پس از قتل‌عام 800هزار تا یک میلیون نفر از شهروندان روآندایی، 60 تا 70درصد از جمعیت این کشور را زنان تشکیل می‌دادند که بیشتر آنها نه تحصیلاتی داشتند و نه تخصصی. در دوران پیش از قتل‌عام، اشتغال زن در خارج از خانه امری ناشناخته و بعید بود. اما نسل‌کشی روآندا همانطور که جنگ‌جهانی دوم فضا را برای کار زنان آمریکایی باز کرد، فرصت اشتغال و تحصیل را برای زنان روآندایی فراهم کرد. پل کاگامه -رئیس‌جمهور روآندا- که دستور پایان نسل‌کشی را داد، دریافت که تنها با اتکا به نیروی کار مرد نمی‌تواند کشور را نجات دهد؛ از این‌رو زمینه مشارکت بیشتر زنان را در سیاست و اقتصاد این کشور را فراهم آورد.

* روآندا  از نظر برابری جنسیتی در پرداخت حقوق نیز رتبه اول جهان را دارد و در‌عین حال تنها کشور در جهان است که بیشترین جمعیت سیاستمداران زن در آن مشغول فعالیت هستند و بیش از نیمی از کرسی‌های مجلس این کشور در اختیار زنان است