محصولات تراریخته بدون نظارت وارد می‌شود

 برچسب تراریخته‌ روی محصولاتی که به این روش تولید می‌شوند حق مصرف‌کنندگان است؛ موضوعی که در میان بحث مخالفان و موافقان استفاده و کاشت محصولات تراریخته نادیده گرفته می‌شود. چندی پیش وزیر بهداشت درباره محصولات تراریخته گفت که به راحتی نمی‌توان در مورد سلامت این محصولات اظهارنظر کرد و باید آنها را در محیط‌های علمی و کارشناسی بررسی کرد؛ حال مرکز پژوهش‌های مجلس با بررسی قوانین بین‌المللی و قوانین کشورهای واردکننده و تولید‌کننده رویکرد دیگر کشورها در مورد آنها را مورد بررسی قرار داده است.

چندی پیش سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت در اظهارنظری در مورد موافقت یا مخالفت با محصولات تراریخته به ایسنا گفت: «تراریخته نوعی تکنولوژی و علم است و موافقان و مخالفانی دارد اما بحث تراریخته باید در محیط‌های علمی، کارشناسی و تخصصی مطرح شود. محصولات تراریخته مضرات و فوایدی دارد و باید مراقب باشیم در جایی که به ذخیره ژنتیک کشور آسیب می‌زند ورود نکنیم،از آن دوری کرده و در مواردی که بشر راهی ندارد، از آن استفاده کنیم.

محصولات تراریخته توسط آزمایشگاه‌های وزارت بهداشت و سازمان ملی استاندارد بررسی می‌شود اما اصل محصولات تراریخته چیزی نیست که یک وزیر مانند وزیر جهادکشاورزی یا بهداشت یا سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در مورد شان اظهارنظر کنند بلکه تراریخته یک بحث علمی است و باید اجازه دهیم این موضوعات در محیط‌های علمی، کارشناسی و تخصصی بررسی شود.» محصولات تراریخته که دستکاری ژنتیک شده هستند، دوستان جانی و دشمنان خونی دارند و حدوسطی نمی‌توان برای آنها درنظر گرفت. مخالفان به تحقیقات بین‌المللی اشاره می‌کنند که بر سرطان‌زا بودن آنها تأکید دارد و موافقان، این محصولات ‌را سالم و آینده گریز ناپذیر در زندگی بشر می‌دانند. مرکز پژوهش‌های مجلس قوانین تعدادی از کشورهای منتخب را در حوزه تولید محصولات تراریخته مورد مطالعه قرار داده است.  

مخاطرات احتمالی ناشی از این محصولات بر سلامت انسان، محیط‌زیست و ... سبب شده تا سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای مختلف قوانین و مقررات خاصی برای استفاده ایمن از فناوری زیستی نوین و محصولات آنها اتخاذ کنند. مطالعه قوانین و مقررات کشورهای منتخب در این گزارش نشان می‌دهد که اکثر کشورهای جهان در زمینه ایمنی‌زیستی و مدیریت ریسک تولید، واردات، صادرات، برچسب‌گذاری و آگاهی‌رسانی محصولات تراریخته به مصرف‌کنندگان دارای سیاست‌ها، ‌قوانین و مقررات خاص خود هستند. تولید گیاهان تراریخته، تنها در 28کشور جهان صورت می‌گیرد. از طرف دیگر برای واردات محصولات تراریخته در کشورهای مختلف، ‌ارزیابی ایمنی و اخذ مجوز الزامی است. رعایت حقوق مصرف‌کنندگان از طریق برچسب‌گذاری محصولات تراریخته بوده است.

بررسی وضعیت محصولات تراریخته در کشور نیز نشان می‌دهد که با وجود قوانین مرتبط تا‌کنون تنها از تولید تجاری گیاهان تراریخته در کشور جلوگیری به عمل آمده، ولی درخصوص واردات این محصولات‌، ‌کنترل و نظارتی صورت نگرفته است. بر این اساس با توجه به نتایج حاصل از مطالعه تطبیقی قوانین و مقررات کشورهای منتخب و مقایسه آنها با قوانین و مقررات کشور، ‌به‌نظر می‌رسد رفع ایرادات قانون ایمنی زیستی ایران، ‌تأمین الزامات تولید، ‌مصرف، واردات و صادرات محصولات تراریخته ازجمله کنترل و نظارت بر واردات، ‌برچسب‌گذاری و رعایت حقوق مصرف‌کنندگان و تأمین زیرساخت‌های لازم برای تحقیقات و تولید محصولات تراریخته ضروری است.

 مخالفان چه می‌گویند؟

استدلال مخالفان محیط‌زیستی این است که کشت محصولات تراریخته موجب آلودگی ژنی دیگر گیاهان و محصولات می‌شود چون تراریخته‌ها اساسا طبیعی نیستند و می‌توانند ذخایر ژنتیک کشور را دستکاری کنند و تغییر دهند.

از سوی دیگر برخی ایمونولوژیست‌ها معتقدند که محصولات تراریخته باعث ایجاد حساسیت آلرژیک در انسان‌ها می‌شود. اما تا آن زمان براساس قانون برنامه ششم توسعه واردات، رهاسازی، تولید و مصرف محصولات تراریخته بدون رعایت قوانین و مقررات ممنوع است؛ بنابراین اگر قرار است محصولات تراریخته وارد کشور شوند، باید کنترل‌های لازم ازجمله ارزیابی خطر، نمونه‌برداری و انجام آزمایش‌های لازم به‌منظور اطمینان از بی‌خطر بودن محصولات تراریخته توسط آزمایشگاه‌های مرجع و مجهز صورت بگیرد و از همه مهم‌تر مصرف‌کنندگان از تراریخته بودن آن مطلع باشند.

رسول خضری، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در این زمینه می‌گوید: فروش محصولات تراریخته‌ای در بازار تنها معطوف به مجوز وزارت بهداشت نیست بلکه باید پس از دریافت مجوز برای آگاهی داشتن مصرف‌کننده از نوع تولید برچسب تراریخته روی محصول ثبت شود. اصل و ریشه بیماری سرطان بر اثر جهش ژنی شکل می‌گیرد، بنابراین چون محصولات تراریخته نیز براساس دستکاری ژنی تولید می‌شوند، به نوعی ترس و نگرانی در زمینه محصولات تراریخته برای مصرف‌کننده وجود دارد.

خشکسالی و دستکاری ژنتیک

سردمدار موافقان محصولات تراریخته بهزاد قره‌یاضی، رئیس انجمن علمی ایمنی زیستی است. او با اشاره به چالش‌های امنیت غذایی کشور به‌دلیل تغییرات اقلیمی، کمبود آب، روند جهانی خشکسالی و افزایش فزاینده جمعیت به خبرگزاری‌مهر گفت: اگر دسترسی به غذای کافی و مغذی را امنیت غذایی بدانیم هم‌اکنون در ایران امنیت غذایی داریم ولی این امنیت به‌طور فزاینده‌ای وابسته به بیگانگان است و پایدار نیست. سالانه ۱۲میلیارد دلار محصولات غذایی به کشور وارد می‌شود؛ درحالی‌که سال۸۴ وابستگی غذایی کشور ۲.۴میلیارد دلار بوده است. بیش از نیمی از کالری مصرفی کشور از محل واردات تأمین می‌شود و ۸۵درصد علوفه و خوراک دام کشور وارداتی است.

بخشی از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس

یونجه، کتان، رز، سیب، ذرت، سویا، کلزای آرژانتین، خربزه، کدو، لوبیا، چغندرقند، نیشکر، پنبه، گوجه‌فرنگی، بادمجان، سیب‌زمینی، گندم نان و برنج ازجمله محصولاتی هستند که تا سال2016 به‌صورت تراریخته تولید شده‌اند.

نیمی از سویا، ۱۲درصد پنبه، 32درصد ذرت و ۵درصد کانولای جهان با دستکاری ژنتیک تولید می‌شود.

آمریکا، برزیل، آرژانتین، کانادا، پاراگوئه، اروگوئه، شیلی، کاستاریکا، اسپانیا، پرتغال، رومانی، چین، هند، استرالیا، ویتنام، آفریقای جنوبی، سودان و بورکینافاسو ازجمله کشورهای تولیدکننده گیاهان تراریخته هستند.

از بین 196کشور جهان، 28کشور به کشت گیاهان تراریخته مبادرت می‌کنند که 5 کشور عمده تولیدکننده عبارتند از: آمریکا، برزیل، آرژانتین، هند و کانادا. کشورهای آلمان، سوئد، لهستان و مصر که در سال2011، جزو کشورهای تولیدکننده محسوب می‌شدند، در سال2016 از لیست خارج و به‌جای آنها، کشورهای بنگلادش، ویتنام و سودان به جمع کشورهای تولیدکننده گیاهان تراریخته اضافه شدند.