پرواز غیراستاندارد نداریم

مریم سمائی

«ایمنی پرواز» مهم‌ترین دغدغه در صنعت هواپیمایی است. تمامی طراحان و سازندگان هواپیما، مسئولان ایرلاین‌ها و فرودگاه‌ها و... می‌کوشند تا با رعایت استانداردهای لازم، ایمنی هواپیما، خدمه و مسافران را حفظ کنند و پروازی امن داشته باشند. در همین راستا سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی (ایکائو) به‌عنوان نهادی تخصصی در سازمان ملل متحد با هدف هماهنگ‌سازی استانداردهای بین‌المللی پروازی و مدیریت خطوط هوایی در سطح جهان شکل گرفته و ایمنی پروازها در 192کشور را مورد بررسی، ارزیابی و پایش قرار می‌دهد. ایکائو در سال ۱۹۴۴ ضمن تنظیم و امضای پیمان حمل‌ونقل هوایی موسوم به پیمان شیکاگو تشکیل شد، اما موجودیت آن به‌طور رسمی از سال ۱۹۴۷ اتفاق افتاد. ایران هم از سال 1948عضو این سازمان شده و براساس استانداردهایی که ایکائو برای ایمنی، امنیت و بازرگانی صنعت هوانوردی تعریف کرده عمل می‌کند.

جواد محمدپور -مدیرکل دفتر ارزیابی عملکرد و تضمین کیفیت سازمان هواپیمایی کشوری- در این‌باره به همشهری می‌گوید: سازمان ایکائو در 19انکس مقررات بین‌المللی هواپیمایی را تنظیم کرده که تمامی مقررات در زمینه آموزش، صدور گواهینامه خلبانی، مهندسی پرواز، تعمیر و نگهداری، مراقبت پرواز، هواشناسی، نقشه‌هوایی، بررسی و پیشگیری سوانح، نجات و تجسس و... را شامل می‌شود. تمامی کشورهای عضو ملزم هستند که مقررات هوایی خود را طبق این انکس‌ها تنظیم و همه آنها را رعایت کنند. سازمان ایکائو از سال 1994برای اطمینان‌یافتن از رعایت این انکس‌ها در کشورها برنامه‌ای را با هدف نظارت بر ایمنی صنعت هوانوردی آغاز کرد و ممیزی انجام داد.

او با اشاره به اینکه سازمان هواپیمایی کشوری به‌عنوان نماینده صنعت هوانوردی کشور به ایکائو معرفی شده است، می‌گوید: تمامی قوانین و مقررات ملی ما براساس استانداردهای بین‌المللی تعریف شده و همه ذی‌نفعان و ارائه‌دهندگان خدمات هوایی ازجمله ایرلاین‌ها، مراکز تعمیر و نگهداری، مراکز آموزش هوانوردی در بخش فنی و عملیاتی، فرودگاه‌ها، مراکز طراحی و ساخت و مراکز ارائه‌دهنده خدمات پرواز باید طبق این مقررات که برگرفته از استانداردهای ایکائو است عمل کنند. دفاتر تخصصی و نظارتی ما هم هرساله به‌صورت دوره‌ای روی فعالیت آنها نظارت دارد و آنها را مورد ممیزی و بازرسی قرار می‌دهد. محمد‌پور تصریح می‌کند: وظیفه ما این است که بر کار ارائه‌دهندگان خدمات هوانوردی نظارت کنیم و به آنها گواهینامه بدهیم. براساس این گواهینامه، آنها می‌توانند خدماتی  از قبیل جابه‌جایی مسافر، بار و پست گرفته تا تعمیرات، نگهداری، آموزش خلبان، فرودگاه‌داری و خدمات ناوبری را انجام دهند. او با اشاره به شیوه نظارت ایکائو بر ایمنی هوانوردی در کشورها می‌گوید: ایکائو سامانه‌ای را با رویکرد ممیزی پیوسته و پایش مستمر در اختیار کشورها قرار داده که وضعیت همه کشورها را در آن مشخص کرده است و براساس 8حوزه تخصصی هواپیمایی، ممیزی‌هایی را به‌صورت مستمر از کشورها انجام می‌دهد. صلاحیت پرواز، عملیات پرواز، گواهینامه پرسنل هوانوردی، بررسی سانحه و حوادث هوایی، فرودگاهی و خدمات ناوبری، حوزه مقررات هوانوردی و ساختار، وظایف و مسئولیت‌های سازمان هوانوری، 8حوزه‌ای است که به‌صورت مستمر مورد پایش قرار می‌گیرد.

هیچ هواپیمای از رده خارجی پرواز نمی‌کند

نگاه عامه مردم به صنعت هوانوردی خوش‌بینانه نیست و آنها به‌دلیل قدیمی‌بودن ناوگان هوایی نسبت به امنیت پروازها مطمئن نیستند. در این‌باره محمد‌پور می‌گوید: این تصور غلطی است که هواپیماهای کشور از رده خارج‌ هستند، چرا که ما اجازه نمی‌دهیم هیچ هواپیمای از رده خارجی وارد سیستم هوانوردی ما شود و به پرواز درآید. من این اطمینان را می‌دهم که تمام هواپیماهای ما از طرف ایکائو مورد تأیید بوده و به‌روز هستند؛ البته سن ناوگان هوایی ما بالاست اما ایمنی صنعت هوانوردی مشکلی ندارد و همه تلاش ما بر این است که ایمنی را حفظ کنیم. محمدپور اضافه می‌کند: سن هواپیما توسط طراح هواپیما تعیین می‌شود، بنابراین هواپیما یک سن تقویمی و یک سن پروازی دارد. براساس استانداردهایی که طراح تعریف می‌کند هواپیماها می‌توانند با انجام یک‌سری تعمیرات اساسی به پرواز خود ادامه دهند. هم‌اکنون در ایران تمام هواپیماها براساس سن استاندارد طراح پرواز می‌کنند و اگر سن آنها از سنی که سازنده تعریف کرده بیشتر باشد اجازه پرواز ندارند؛ به‌عنوان مثال هواپیماهای بوئینگ 747و 724 قدیمی هستند که دیگر اجازه پرواز ندارند. او با تأکید بر اینکه سن بالای ناوگان هوایی موجب سخت‌تر و هزینه‌بر شدن تعمیر و نگهداری هواپیماها می‌شود تصریح می‌کند: برخی تأخیرات پروازی ناشی از همین تعمیرات فنی است که برای خدشه وارد نشدن به ایمنی انجام می‌شود. در واقع هرچه سن هواپیما بالاتر برود تعداد دفعاتی که هواپیما نیاز به قطعات و تعمیرات پیدا می‌کند بیشتر می‌شود.

کسب رتبه دوم ایمنی در خاورمیانه 

مدیرکل دفتر ارزیابی عملکرد و تضمین کیفیت سازمان هواپیمایی کشوری در ادامه به رتبه بالای ایران در کسب ایمنی، اشاره و اظهار می‌کند: طبق ارزیابی ایکائو ایران در سال 2010 با 66/90درصد رتبه 20دنیا را بین 192کشور کسب کرد و به این ترتیب از نظر نظارت بر ایمنی جزو کشورهای برتر به شمار می‌رود. ایران همچنین رتبه دوم را در بحث ایمنی در خاورمیانه دارد. این در حالی است که کشور امارات با 98درصد، رتبه اول جهان و رتبه اول خاورمیانه را از آن خود کرده است.

او می‌گوید: در ممیزی اخیری هم که انجام شد رتبه ایران رتبه بسیار خوبی است، به‌طوری که مورد تحسین ایکائو قرار گرفت؛ البته نتایج آن به‌صورت رسمی منتشر نشده است. به‌طور کلی وضعیت ایمنی و صنعت هواپیمایی ما نه‌تنها پایین نیست بلکه در منطقه جایگاه بسیار خوبی داریم و امیدواریم دقیق‌تر و کامل‌تر هم بشود.

سانحه جزیی از صنعت هوانوردی 

محمدپور درباره سقوط هواپیماها هم توضیح می‌دهد: بررسی سانحه یک بحث تخصصی در صنعت هوایی است که ایکائو هم آن را مورد پایش قرار می‌دهد. کشور ما در سال 2017 هیچ سانحه هوایی نداشت اما در سال 2018 به‌دلیل شرایط خاصی که وجود داشت یکی‌دو سانحه داشتیم. به هر حال سانحه جزیی از صنعت هوانوردی است که باید تحت کنترل قرار گیرد. ما با توصیه‌های ایمنی که تیم بررسی سانحه ارائه می‌کند به‌دنبال پیشگیری وقوع این سوانح هستیم. عوامل محیطی، ماشینی، انسانی و سازمانی 4عاملی هستند که منجر به وقوع یک حادثه می‌شوند؛ البته در سوانح همیشه مجموعه‌ای از عوامل منجر به رخ‌دادن حادثه می‌شود.

حفظ ایمنی حتی در شرایط تحریم 

او درباره تحریم‌ها و نقش آن بر ایمنی صنعت هواپیمایی می‌گوید: صنعت هواپیمایی کشور از ابتدای انقلاب با تحریم مواجه بوده است و تحریم‌های اخیر چیز جدیدی نیست. با امضای برجام قرار بر این بود که تحریم‌های هوایی برداشته شود و ما بتوانیم با دنیا ارتباط برقرار کنیم و در زمینه خرید هواپیما، تعمیرات، دریافت کتاب‌های تخصصی و... ورود پیدا کنیم، اما بار دیگر تحریم‌های ظالمانه‌ای علیه کشور ما اتخاذ شد و ما مجددا مورد تحریم شدید هواپیمایی قرار گرفتیم. با این حال نگرانی نداریم، چرا که تا‌کنون این صنعت روی پای خود ایستاده و با کسب رتبه برتر در زمینه ایمنی به فعالیت‌هایش ادامه داده است و از این به بعد هم با همین روند ادامه خواهد داد.

محمدپور خاطرنشان می‌کند: با وجود تحریم‌ها کار ما سخت‌تر می‌شود، اما از ایمنی هوانوردی در کشور کم نخواهد شد. اگرچه ممکن است برخی توقف‌ها و تأخیرهای ناخواسته در صنعت هوانورردی به‌وجود بیاید، با این حال هیچ وقت از سطح استانداردی که طراح و سازنده تعریف کرده عدول نخواهیم کرد و اجازه پرواز به هواپیماهای ناایمن و غیراستاندارد نمی‌دهیم.