سی130 نباید می‌پرید

لیلا شریف

نام هواپیمای نظامی سی130 با خاطره تلخی از سقوط گره خورده و بردن نامش کافی است تا حادثه 15آذر سال 84 مرور شود. ساعت از 2 گذشته بود که هواپیما به بلوک 52 شهرک توحید برخورد کرد و پرونده‌ای پرحادثه را گشود. از آن روزها و مسافران هواپیما که عازم رزمایش عاشقان ولایت بودند و تبرئه‌شدن متهمانش حرف‌های زیادی زده شده، اما کمتر کسی به جایگاه نظارتی مجلس در این پرونده پرداخته است. 13سال پس از این واقعه، به بازخوانی جزئیات آن و نتایج پیگیری‌های مجلس هفتم در این پرونده پرداخته‌ایم و سعی کرده‌ایم در گفت‌وگو با اکبر اعلمی از ناگفته‌های جلسه‌های غیرعلنی و کمیسیون امنیت مجلس در آن سال مطلع شویم. اعلمی در آن زمان عضو کمیسیون امنیت ملی بود و به‌عنوان یک چهره اصلاح‌طلب، استیضاح مصطفی محمدنجار - وزیر وقت دفاع کشور- را پیگیری می‌کرد. از او در رابطه با جلسات کمیسیون و گفته‌های مسئولان دفاعی و نظامی در مورد دلیل وقوع حادثه پرسیده‌ایم.


آقای اعلمی! شما به‌عنوان عضو فراکسیون اقلیت مجلس هفتم(اصلاح‌طلبان) پیگیر ماجرای سقوط هواپیما بودید، از آن روزها و اطلاعاتی که در کمیسیون امنیت به‌دست شما رسید، برایمان بگویید.

آن روز در مجلس بودیم که خبر آمد این هواپیما سقوط کرد و منجر به کشته‌شدن94 از سرنشینان هواپیما و 34نفر از ساکنین محل شد. براساس گزارش‌هایی که به‌دست ما در کمیسیون امنیت و سیاست خارجی رسیده بود، حدود 8دقیقه بعد از پرواز، خلبان با پی‌بردن به نقص فنی هواپیما آن را گزارش  و از برج مراقبت مهرآباد درخواست بازگشت و فرود اضطراری می‌کند، اما به‌دلیل ترافیک سنگین فرودگاه با این تقاضا موافقت نمی‌شود. ظاهرا این خلبان 2بار هم تقاضای فرود در فرودگاه امام‌خمینی و پایگاه قلعه‌مرغی را داشته اما باز هم بنابر آنچه در آن زمان ترافیک هوایی اعلام شد، ‌اجازه فرود داده نشده. هواپیما حین بازگشت دچار آتش‌سوزی می‌شود و به یک ساختمان مسکونی در شهرک توحید برخورد می‌کند.

مهم‌ترین ابهامات این سقوط که در آن زمان هم در جلسات کمیسیون امنیت ملی و در رایزنی با مقامات دفاعی در مجلس مطرح می‌شد، چه مواردی بودند؟

این حادثه ابهامات و انتقادات بسیاری برای ارگان‌های نظامی درپی داشت. به‌عنوان مثال در آن جلسات مطرح شد که هواپیما دچار نقص‌فنی در سیستم VOR (جهت‌یابی رادیویی) بوده. نکته مهم این بود که خلبان اول، پرواز خودش را به رفع نقص‌فنی موکول کرده بود، اما مقامات بالادستی خلبان دیگری را جایگزین خلبان اول کردند تا به هر طریق ممکن این پرواز به سمت رزمایش عاشقان ولایت انجام شود.

در آن زمان چه شد که استیضاح محمد نجار-وزیر دفاع- کلید خورد و البته به نتیجه‌ای هم نرسید؟

در آن زمان 50نفر از نمایندگان با گرایش‌های مختلف سیاسی که بیشتر شامل اصلاح‌طلبان بودند، ‌با هدف روشن‌شدن ابعاد مبهم حادثه طرح استیضاح را در 19‌آذر تقدیم هیأت رئیسه کردند، اما هیأت رئیسه مجلس که در اختیار آقایان حداد عادل و باهنر بود، تلاش می‌کرد تا گزندی به دولت احمدی‌نژاد وارد نشود و لذا به شیوه‌های مختلف در مقام کارشکنی برآمدند. ابتدا برای آنکه استیضاح از دور خارج شود با امضا‌کنندگان استیضاح تماس گرفتند تا آنها را از این کار منصرف کنند، اما خب به نتیجه نرسیدند. در گام بعدی هیأت رئیسه عمدا زمان استیضاح را روز یکشنبه هفته‌ای تعیین کردند که مصادف با روز سرکشی نمایندگان به حوزه انتخابیه‌شان بود. هیأت رئیسه از این طریق می‌خواست نمایندگانی که خواهان رفتن به حوزه انتخابیه‌شان هستند را در مقابل نمایندگان طرفدار استیضاح قرار دهد. سرانجام استیضاح‌کنندگان برای آنکه در این تله هیأت نیفتند، از هیأت‌رئیسه مهلت یک‌ماهه خواستند، اما براساس قانون این درخواست به معنی خروج استیضاح از دستور کار مجلس بود. به هر حال هیأت رئیسه به مقصود خود رسید و استیضاح وزیر دفاع احمدی‌نژاد به حاشیه رفت تا هیأت رئیسه مجلس هفتم در خدمتگزاری به دولت احمدی‌نژاد سنگ‌تمام بگذارد و از سوی دیگر هم ابهامات این حادثه چندان شفاف نشود و در پرده‌ای از ابهام بماند.

شما فکر می‌کنید اگر آن استیضاح عملی می‌شد، تغییری در حکم نهایی پرونده رخ می‌داد؟

من در مقام دستگاه قضایی نیستم. اما به‌نظرم حداقل نتیجه این اتفاق این بود که اگر اسناد کافی داشتند، افکار عمومی و نمایندگان را قانع می‌کردند و بخشی از ابهامات رفع می‌شد. متأسفانه هنوز بعد از گذشت سال‌ها این ابهامات در جای خودشان باقی هستند.

یکی از مهم‌ترین سؤال‌هااین است که چرا با وجود نقص‌فنی، باید دستور پرواز این هواپیما صادر می‌شد؟

این سؤال مهمی است که ما به‌دنبال پاسخش بودیم، اما متأسفانه هیچ وقت جواب درستی نگرفتیم. بارها در کمیسیون امنیت ملی از نیروهای وزارت دفاع و ارتش آمدند و توضیح دادند اما هیچ‌کدام جواب قانع‌کننده‌ای در این رابطه ندادند.

آقای نجار هم دلیل قانع‌کننده‌ای نداشت؟

آنها هم روی همین بحث نقص‌فنی تأکید می‌کردند و حتی از ایشان در جلسه سؤال شد که چرا وقتی خلبان اول به‌خاطر نقص‌فنی حاضر به پرواز نشد، خلبان دیگری را جایشان گذاشتند و دستور پرواز دادند و در پاسخ به این سؤال به این جمله بسنده کردند که این روند مرسومی است و بارها اتفاق افتاده. پاسخ‌هایی که آن زمان می‌دادند خیلی قانع‌کننده نبود و بهتر است بگویم من به‌عنوان نماینده مجلس و با توجه به اینکه در دوران قبل انقلاب دانشجوی خلبانی بودم، اصلا از این پاسخ‌ها قانع نشدم و سؤال‌هایمان همچنان بی‌پاسخ ماند. بررسی این پرونده در مجلس هفتم، فدای رابطه دوستانه مجلس با دولت اول احمدی‌نژاد شد و اصولگرایان در آن دوران برای حمایت از احمدی‌نژاد، سنگ‌تمام گذاشتند و این پرونده هم فدای این اتفاق شد.