گزارش
شهردار دوچرخه‌سوار
دیروز دوشادوش آنها که هر سه‌شنبه بدون خودرو در تهران تردد می‌کنند، برخی چهره‌های شهری پا به رکاب شدند
سیدمحمد فخار | خبر‌نگار
آسمان خاکستری شهر، امروز از شدت دود به تیرگی می‌گراید. سرفه‌ها مثل خط نامنظم ترافیک، یک به یک صف می‌بندند پشت راه نفس. کلاغ‌ها؛ آخرین نسل پرنده‌های شهری، مجبورند برای جرعه‌ای اکسیژن، آنقدر ارتفاع بگیرند که خانه را گم کنند. در میان سقفی از ذرات معلق و گازهای سمی اما هستند افرادی که به سه‌شنبه‌های بدون خودرو معتقدند؛ ایدهای که از 3 سال پیش برای باز شدن راه نفس مردمان شهر کلید خورده و به‌تازگی جانی دوباره بر آن دمیده شده است.
رکاب‌زنان تا بهشت
دیروز صبح علی‌الطلوع، مردی میانسال با کلاه قرمز و کاپشن اسپرت 5 دکمه، مسیر 6 کیلومتری ستارخان تا خیابان بهشت را پیمود و در خیابان میان تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها رکاب زد. در روزهای عادی، از خروجی اگزوز خودروی یورو 4 او در هر کیلومتر پیمایش، 2.4 گرم آلودگی هوا بیرون می‌آید. او که مسیر خانه تا محل کار و بالعکس را با دوچرخه طی کرد، حدود 30 گرم از آلودگی هوای تهران کاست. او البته 16روز است بر کرسی شهرداری تهران تکیه زده اما در همین 2هفته‌ای که با سه‌شنبه‌های بدون‌خودرو همراه شده، توانسته مدیرانی را با خود همراه کند. او هم همراه تعداد اندکی از طرفداران دوچرخه در تهران پا به رکاب شده تا چراغ سه‌شنبه‌های بدون خودرو این هفته با دوچرخه روشن بماند.
مرد کاپشن مشکی‌پوش، در مسیر رسیدن به خیابان بهشت، از میان بسیاری وسایل نقلیه آلاینده عبور کرد و کمتر مسیرهای دوچرخه‌سواری عمومی در معابر عمومی دید تا به فکر بیفتد که ایده دوچرخه‌سواری در تهران با تهدیداتی روبه‌روست و باید خطرات را از میان برداشت. برای آنها که هفته پیش، او را در اتوبوس و میان جمعیت ندیده بودند، هم این نسخه بدیع و شگفت بود. دیروز اما از جای‌جای شهر، بودند افرادی که لباس رسمی و خودروی شخصی‌شان را کنار گذاشتند تا در میان جمعیت فشرده مترو و اتوبوس به هوای مردم فکر کنند. محمد درویش از فعالان محیط‌زیست با دیدن تصویر دوچرخه‌سواری شهردار تهران نوشت: «این تصویری است که پس از 110سال برای نخستین‌بار شهروندان تهرانی می‌بینند.»
تجربه عدم‌همراهی مدیران
از سال 86 تا 96، بار‌ها مدیران شهری برای ترافیک و آلودگی هوای تهران، نسخه دوچرخه پیچیدند و بودجه‌های کلانی در این مسیر خرج شد که طرح مسیر 190 کیلومترمربعی منطقه 8 ، از جمله آن راه‌حل‌ها بود اما هیچ‌یک نتوانست همه‌گیر شود و تردد با دوچرخه برای تهران همواره با شکست روبه‌رو بود. مهم‌ترین علت این شکست، عدم‌همراهی مسئولان با نسخه‌ای بود که برای مردم می‌پیچیدند. بررسی‌های کارشناسی نشان داد موانع 15گانه برای اجرای طرح دوچرخه‌سواری تهران وجود دارد که مهم‌ترین آنها، سرعت بالای خودروها و موتورها در برابر دوچرخه‌ها و عدم‌بررسی جامع مسیرهای دوچرخه توسط اجراکنندگان بود.
بدین‌ترتیب مسیرهای دوچرخه با موانع زیادی مواجه بودند و صرف بودجه‌های کلان نیز نتوانست این موانع را از جلوی چرخ‌های آن بردارد.
جای خوشبختی است
شهردار سابق یزد و اصفهان ازجمله مسئولان همراه دوچرخه است. مهدی جمالی‌نژاد که حالا معاون وزیر کشور است، درباره استفاده مدیران شهری از دوچرخه به همشهری می‌گوید: این اقدام شهردار تهران درصورتی که موقتی نباشد و تداوم و تسری پیدا کند مؤثر خواهد بود. باید ببینیم در هفته‌های آینده هم مدیران شهری با دوچرخه به سرکار خود می‌روند که اگر این اتفاق بیفتد کار بسیار زیبا و ارزشمندی است.
نباید زود قضاوت کنیم و به انتظار ادامه آن باشیم. خوشبختانه فرهنگ دوچرخه‌سواری دوباره در حال احیاست و در برخی از مناطق تهران کاملا قابل استفاده است. به‌گفته جمالی‌نژاد، حدود 4سال قبل پویش «هوای اصفهان را داریم» را در این شهر آغاز کردم که بعد به سه‌شنبه‌های بدون‌خودرو منتهی شد. آرزو داشتم که شهرداران کلانشهرها و مراکز استان‌ها و حتی شهرداران شهرهای کوچک‌تر هم به آن بپیوندند. بعضی از شهرها این کار را کردند اما متأسفانه کلانشهرها و مخصوصا پایتخت توجه چندانی نشان ندادند.
دوچرخه یک ابزار حمل‌ونقل است و امیدوارم به‌روزی برسیم که در سه‌شنبه‌ها، معدود همشهریانمان از وسایل شخصی حمل‌ونقل استفاده کنند. امروز خوشبختانه شاهد هستیم که شهرداران کلانشهرها و دیگر مدیران شهرداری‌ها هم به این پویش پیوسته‌اند و امیدوار هستیم که به دیگر مدیران و حتی دولتمردان هم تسری پیدا کند. 26 آذر-روز حمل‌ونقل عمومی- در پیش است و باید ببینیم که مردم و مسئولانمان در این روز چقدر از وسایل عمومی و دوچرخه استفاده می‌کنند.
زیرساخت لازم است
سه‌شنبه‌های بدون خودرو ایدهای عمومی برای همه اقشار جامعه است. آلن پطروسیان از مجریان ایده سه‌شنبه‌های بدون خودرو در کشور به همشهری می‌گوید: سال‌ها برنامه‌های توسعه شهری به سمت افزایش حمل‌ونقل پاک میل پیدا کرده است، اما هنوز تنها وسیله‌ای که توانسته قریب به اتفاق معابر شهری را در شهرهای بزرگ اشغال کند، خودروهای شخصی است که باعث پیدایش و افزایش انواع مشکلات شامل چاقی، دیابت، انواع سرطان، ناهنجاری‌های ریوی و عصبی شده و این نبوده جز با سیاستگذاری‌های غلطی که شهرداران گذشته تا بودجه‌ای در اختیار می‌گرفتند، به پل‌سازی و خیابان‌سازی می‌پرداختند.
با این روش غلط، محیط را بیش از پیش برای حضور بیشتر خودروها آماده می‌کردند. تصور کنید اگر این هزینه‌ها برای توسعه دوچرخه‌سواری و حمل‌ونقل پاک صرف شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ کمترین اثر آن افزایش سلامت مردم و فاصله گرفتن از مشکلات مذکور بود. در این راه باید زیرساخت‌های لازم برای تردد امن دوچرخه‌ها فراهم شود تا فرهنگ عمومی به سمت ترددهای پاک سوق پیدا کند.
فرهنگ تردد پاک را گسترش دهیم
تردد مسئولان با دوچرخه ایدهای دیرپا در شهرهای بزرگ دنیاست. سیامک مقدم، رئیس دفتر اسکان بشر سازمان ملل در تهران در این‌باره به همشهری می‌گوید: ایده تردد مدیران شهری با دوچرخه یا وسایل نقلیه عمومی بی‌شک الگویی شایسته و قابل‌تقدیر است اما بعضی از این رفتارها باید با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی و جغرافیایی باشد.
از نظر شرایط زمین، در همه نقاط تهران استفاده از دوچرخه برای همه اقشار جامعه عملی نیست و پستی و بلندی‌های زیادی داریم. در این شرایط بهره‌گیری از مترو و بی‌آرتی که شرایط استفاده آسان‌تری دارند شاید راهکاری باشد که هم باعث ترددهای عمومی شهری می‌شود و هم از دامنه آلودگی هوا می‌کاهد. وقتی از سه‌شنبه بدون خودرو سخن می‌گوییم، از نظر فرهنگ عمومی ممکن است برخی افراد جامعه بازتاب‌های مناسبی نداشته باشند. بنابراین باید شرایط ذهنی بسط این فرهنگ عمومی را گسترش دهیم.
