پیروزی دوباره تونس بر دیکتاتورها

تونس نماد پیشروی و روشنگری در جهان عرب به‌شمار می‌آید؛ کشوری که نخستین شراره انقلاب‌های بزرگ عربی در سال 2011 در آن روشن شد. اکنون 8 سال از آن روزها می‌گذرد. لیبی، بحرین، سوریه، مصر و یمن، هر یک به‌گونه‌ای با بحران‌های ناشی از انقلاب‌ها و ضد‌انقلاب‌های بعد از سال 2011 دست‌وپنجه نرم می‌کنند، درحالی‌که تونس به آرامی همچنان در مسیر دمکراسی قدم برمی‌دارد. حاکمیت این کشور اکنون براساس انتخابات‌های ریاست‌جمهوری و پارلمانی تعیین می‌شود و تنها چند ‌ماه از انتخاب نخستین شهردار زن در آن می‌گذرد؛ شهرداری که گزینه حزب النهضه (اسلامگرایان تونسی) بوده است.
حالا تونس بار دیگر به صدر اخبار رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برگشته است، این بار اما نه برای قیام علیه زین‌العابدین بن‌علی، دیکتاتور سابق تونسی، بلکه برای شورش علیه سفر ولیعهد عربستان به پایتخت تونس.
محمد بن‌سلمان که این روزها بیش از هر زمان دیگری تحت فشارهای همه‌جانبه سیاسی و رسانه‌ای قرار گرفته، پیش از خروج از منطقه و سفر به آرژانتین به‌منظور شرکت در نشست سالانه گروه 20تصمیم گرفت از چند کشور عربی بازدید کند. برخی منابع غیررسمی عربی، ازجمله حساب توییتری افشاگر به نام مجتهد بر این باورند که سفرهای منطقه‌ای بن‌سلمان با هدف تقویت روحیه این رهبر جوان تنظیم شده بود، آن هم در شرایطی که هر روز، دست‌کم یک بحران جدید برای او از دل رسانه‌های آمریکایی و قطری بیرون می‌آید. به این ترتیب ولیعهد سعودی ابتدا راهی ابوظبی و سپس منامه و قاهره شد. بن‌سلمان در تمامی این سفرها مورد استقبال گرم حکام عربی قرار گرفت تا جایی که مدت زمان اقامت خود در مصر و امارات را یک روز تمدید کرد. با این حال همچنان یک ایستگاه مهم در انتظار او بود؛ تونس. کشوری که از زمان آغاز زمزمه سفر ولیعهد عربستان شاهد اعتراضات مختلف صنفی و مجازی علیه سیاست‌های عربستان سعودی شد.
با این حال حلقه مشاوران محمد بن‌سلمان تصمیم گرفتند با نادیده گرفتن این کمپین‌ها و تأکید بر اجرای سفر ولیعهد به تونس، پیام مهمی را مبنی بر موقعیت مستحکم این رهبر جوان در سطح تمام کشورهای جهان عرب به مخالفان وی ارسال کنند؛ اگرچه اوضاع مطابق محاسبات آنها پیش نرفت و کمپین‌های اعتراضی در تونس طی مدت کوتاهی به اعتراضات گسترده خیابانی تبدیل شد تا جایی که ساعاتی قبل از ورود محمد بن‌سلمان به تونس، تظاهراتی چشمگیر در بزرگ‌ترین خیابان در مرکز پایتخت این کشور علیه وی برگزار شد. در چنین شرایطی ولیعهد عربستان در دقایق اولیه بامداد روز گذشته وارد تونس شد و به‌طور ناباورانه‌ای، تنها 4ساعت بعد، بدون برگزاری نشست خبری یا هیچ‌گونه دیدار عمومی این کشور را ترک کرد. تنها تصاویر منتشر شده از بن‌سلمان در جریان سفر به تونس علاوه بر ورود و خروجش از فرودگاه این کشور، فیلم کوتاهی بود که در آن به طرزی عجیب و درحالی‌که کنار رئیس‌جمهور تونس ایستاده بود لحظاتی درباره روابط دوجانبه عربستان و تونس سخن گفت.
محمد الشنقیطی، از نویسندگان و متفکران اخوانی در این‌باره نوشت: تونس تنها پایگاه انقلاب‌های عربی به‌شمار می‌آید که از امواج ضد‌انقلاب‌های اماراتی- عربستانی مصون مانده است. مردم این کشور روز گذشته پاسخی تاریخی به سیاست‌های دیکتاتور سعودی دادند. کارن عطیه، ویراستار مشهور روزنامه واشنگتن‌پست هم با به اشتراک گذاشتن تصاویر راهپیمایی اعتراضی در تونس با کنایه به رفتارهای دولت ترامپ نوشت: تونسی‌ها به ما یاد می‌دهند چگونه باید با قاتل خاشقجی برخورد کرد.
درهرحال محمد بن‌سلمان روز گذشته و با چنین شرایطی برای شرکت در نشست سران گروه 20 وارد آرژانتین شد. به گفته جان بولتون، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا، ولیعهد سعودی در لیست دیدارهای دوجانبه دونالد ترامپ در بوینس آیرس قرار ندارد. از سوی دیگر ایندیپندنت مدعی شده دولت آمریکا حتی با تقاضای ولیعهد عربستان برای گرفتن عکس یادگاری با ترامپ هم مخالفت کرده است؛ اگرچه به گفته کرملین، برنامه دیدار پوتین با بن‌سلمان قطعی است. چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه نیز گفته، دولت این کشور در حال بررسی درخواست ملاقات بن‌سلمان با اردوغان است.

فرار سرمایه‌داران از عربستان
تمام اینها در حالی است که اخبار بد برای محمد بن‌سلمان در حوزه‌های اقتصادی نیز همچنان ادامه دارد. روز گذشته بلومبرگ در گزارش مفصلی خبر داد سرمایه‌داران بزرگ سعودی از ماه‌ها قبل از حادثه قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول روند خروج سرمایه‌های خود از عربستان را آغاز کرده‌اند و گروه‌های باقیمانده نیز اکثرا در فکر خروج از این کشور هستند. در این گزارش که با استناد به تحقیقات میدانی و مصاحبه با ده‌ها سرمایه‌دار سعودی گردآوری شده، اصلی‌ترین علت برای فرار سرمایه‌ها از عربستان عدم‌امنیت سرمایه‌گذاری ارزیابی شده است؛ مسئله‌ای که به‌طور مستقیم ریشه در بازداشت گسترده سرمایه‌داران و تجار سعودی طی سال گذشته در هتل ریتزکارلتون ریاض و مصادره بخش قابل توجهی از اموال آنان دارد. این در حالی است که با توجه به پیش‌بینی‌ها، درصورتی که کنگره آمریکا در عزم خود برای اعمال تحریم‌هایی ولو اندک علیه عربستان سعودی جدی باشد، این کشور با بحران جدی در زمینه جذب سرمایه‌گذاری خارجی و در نتیجه، تامین بودجه سال آینده خود مواجه خواهد شد. از سوی دیگر نیویورک تایمز نیز پیش‌بینی کرده با ادامه فشارهای ترامپ بر دولت عربستان برای کاهش نفت، این کشور با شدیدترین بحران اقتصادی تاریخ خود مواجه خواهد شد.