پاکسازی دره‌ فرحزاد فرصتی برای تنفس تهران

عباس محمدی/مدیر گروه دیده‌بان کوهستان انجمن کوهنوردان ایران

از چند ‌ماه پیش، گروهی از کوهنوردان عضو انجمن کوهنوردان ایران، خانه‌ کوهنوردان تهران، باشگاه آرش، انجمن فرهنگی ورزشی توچال، گروه «ترانه‌ تهران» (که در زمینه‌ مسائل تهران کار می‌کند) و... در تماس با شورای شهر و شهرداری تهران، درصدد هستند که توده‌ کوهستانی توچال را به‌عنوان «چشم‌انداز حفاظت‌شده» به ثبت ملی برسانند. این علاقه‌مندان به میراث‌های طبیعی و فرهنگی کشور در راستای دستیابی به این هدف با سازمان‌های حفاظت محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی نیز ارتباط‌هایی برقرار کرده‌اند. در یکی از بازدیدهای اخیری که گروه از دره و محله‌ فرحزاد داشت، به این نتیجه رسیدیم که اگر چند اقدام ساده صورت گیرد، می‌توان مسیر باززنده‌سازی کلیت طبیعی دره و بازگردانی ارزش فرهنگی خدشه‌دارشده‌ منطقه را راحت‌تر پیمود.
یکی از این اقدام‌های ساده و قابل اجرا، پاکسازی منطقه از زباله‌های رها شده است. در آن بازدید، چیزی که چونان خراشی بر چهره زیبای درخت‌زارهای رنگارنگ دره در هوای بارانی پاییز، چشم را آزار می‌داد، ریخت‌وپاش زباله‌های بسیار بود. به‌نظر می‌رسد که طبق «اصل پنجره‌ شکسته» از آنجا که گویا هیچ‌کس در اندیشه‌ حفظ این مسیر ارزشمند نیست و در همه‌جا زباله‌ بسیار ریخته شده، همه پسماند خود را بی‌پروا رها می‌کنند. رودخانه‌ کوچک فرحزاد، در پی بارش‌‌های خوب پاییزی، تجسم عینی شعر «سایه» بود که: رود رونده سینه و سر می‌زند به سنگ / یعنی بیا که ره بگشاییم و بگذریم.... اما دل انسان می‌گرفت که چقدر بی‌ذوقی می‌خواهد که بر این بستر الماس‌گون، زباله پرتاب کنیم! می‌دانستیم که جمع‌آوری چند کیسه زباله از آنجا، در برابر انبوه زباله‌هایی که در مسیر وجود دارد، همچون کاه است در برابر کوه. اما کنشگران راستین محیط‌زیست فقط به انتقاد نمی‌پردازند و در حد توان خود آستین بالا می‌زنند و اعتقاد دارند که هر کار مهم یا بزرگ با گام‌های کوچک آغاز می‌شود.
پس از جمع‌کردن چند کیسه زباله، یک وانت با راننده‌ محلی سر رسید و به‌خاطر این کار تشکر کرد و گفت که زباله‌های جمع‌آوری‌شده را به پایین می‌برد. در نزدیکی محله، به‌ خودروی «حریم‌بانان» شهرداری برخوردیم. با آنان گفت‌وگو کردیم و آنان گفتند که با مسئولان شهرداری درباره‌ لزوم پاکسازی دره صحبت خواهند کرد. هنگامی که به فرحزاد رسیدیم، به‌صورت تصادفی با یکی از اعضای شورایاری محله برخورد کردیم و ضمن گفت‌وگو با او و چند ساکن دیگر فرحزاد در یک دفتر املاک، دریافتیم که تمایلی شدید در محله، هم برای پاکسازی منطقه از زباله و هم برای جلوگیری از بدل شدن دره به پایگاه معتادان و دیگر آسیب‌دیدگان وجود دارد. در مجموع، می‌توان گفت که زمینه‌ خوبی برای اقدام به پاکسازی کامل دره‌ فرحزاد و معرفی دوباره‌ آن به‌عنوان یک مسیر پیاده‌روی ، کوهنوردی و طبیعت‌پیمایی وجود دارد. تجربه‌ کوهنوردان تهرانی در پاکسازی مسیرهای صعود به قله‌ توچال که به‌شکلی خودجوش در چند سال انجام و موجب شده که امروزه آن کوه بسیار پاکیزه‌ به‌نظر‌ آید، می‌تواند الگویی برای فرحزاد باشد.