خروج از محاصره

محمد بن‌سلمان برای نخستین‌بار از زمان آغاز بحران خاشقجی روزنامه‌نگار مخالف سعودی از عربستان سعودی خارج شد؛ بحرانی که به‌نظر می‌رسد این کشور یا دست‌کم حاکمان فعلی آن را با تبعات تهدیدآمیز بی‌سابقه‌ای روبه‌رو کرده است. نخستین مقصد سفر ولیعهد سعودی امارات بود و بعد از آن، به گفته سخنگوی دیوان پادشاهی راهی بحرین و مصر می‌شود؛ 3 کشوری که به همراه عربستان، طی یک سال گذشته قطر را محاصره و تحریم کرده‌اند. این در حالی است که محمد بن‌سلمان روز سه‌شنبه نیز خاورمیانه را به مقصد آرژانتین برای شرکت در نشست سالانه گروه20 ترک می‌کند.

به گفته شبکه سی‌ان‌ان عربی، نخستین هدف از سفرهای خارجی ولیعهد، ارسال این پیام به مخالفان است که شرایط داخلی عربستان کاملا باثبات بوده و هیچ نگرانی از وقوع کودتا یا حادثه‌ای از این قبیل وجود ندارد؛ آن هم در شرایطی که صدای مخالفان محمد بن‌سلمان در واشنگتن، بیش از هر زمان دیگری بلند شده است، تا جایی که ترامپ در دفاع از وی، پای رژیم اسرائیل را به میان کشید و گفت: اسرائیل بدون عربستان دچار دردسر بزرگی خواهد شد، آیا می‌خواهید اسرائیل منطقه را ترک کند؟

به‌گفته شبکه الجزیره، محمد بن‌سلمان در نخستین ایستگاه سفرهای منطقه‌ای خود با استقبال بسیار گرمی در امارات روبه‌رو شد؛ به‌گونه‌ای در لحظه ورود او به فرودگاه ابوظبی، 21توپ شلیک شد و محمد بن‌زاید، ولیعهد این امارت نیز شخصا به استقبال او رفت. این دو شاهزاده عربی که گزارش‌ها و همچنین شایعات فراوانی از روابط مرید و مرادی میان آنها در رسانه‌های بین‌المللی وجود دارد، از زمان آغاز بحران خاشقجی دیدار رسمی با یکدیگر نداشته‌اند و حتی در جریان سفر 2 هفته قبل محمد بن‌زاید به ریاض، تصویری از او در کنار ولیعهد عربستان منتشر نشد. این در حالی است که در نتیجه تحقیقات پلیس ترکیه، دست‌کم در 2 نقطه از پرونده قتل خاشقجی، نام امارات و نیروهای امنیتی وابسته به این کشور نیز به‌عنوان متهم به میان آمده است.

اگرچه جزئیاتی از ملاقات این دو رهبر عربی منتشر نشده اما به گفته سخنگوی دیوان پادشاهی عربستان، جنگ یمن، مبارزه با تروریسم و مقابله با ایران، 3محور اصلی دیدارهای ولیعهد سعودی در پایتخت‌های امارات، بحرین و مصر خواهد بود.

از سوی دیگر و درحالی‌که خبری از وضعیت محاکمه متهمان قتل خاشقجی در عربستان توسط دادستانی این کشور به چشم نمی‌خورد، گزارش‌های غیررسمی منتشر شده از داخل سعودی نشان می‌دهد سعود القحطانی، مشاور دیوان پادشاهی و مدیر ارتش سایبری ولیعهد در شبکه‌های اجتماعی به‌رغم ادعای دادستانی سعودی آزاد بوده و حتی در مناطق خاصی از ریاض رفت‌وآمد دارد. به گفته پایگاه عربی پست، القحطانی بعد از مدت محدودی بازداشت، مجددا فعالیت‌های خود را از سر گرفته و به‌طور روزانه با معاونین خود در حوزه فعالیت‌های مجازی برای فشار بر مخالفان و منتقدان محمد بن‌سلمان دیدار دارد. در شرایطی که بسیاری از منابع امنیتی و رسانه‌ای در غرب تأکید دارند فرمان قتل جمال خاشقجی توسط ولیعهد سعودی صادر شده، روایت رسمی عربستان، سعود القحطانی و ژنرال احمد العسیری، سخنگوی پیشین ائتلاف عربی و معاون سازمان اطلاعات را عالی‌ترین مسئولان درگیر در قتل خاشقجی معرفی می‌کند. این روایت از سوی برخی رسانه‌های بین‌المللی، ازجمله رویترز مورد تأیید قرار گرفته است.

تمام اینها در حالی است که فشارهای بین‌المللی بر حاکمیت عربستان برای توقف سیاست‌های ضد‌حقوق بشری این کشور ادامه دارد. در این زمینه روزنامه نیویورک‌تایمز، در مقاله‌ای با عنوان «سعودی‌ها به‌دنبال توافق هسته‌ای هستند، آیا می‌توان به آنها اعتماد کرد که بمب نمی‌سازند؟» نوشت: عربستان سعودی به طرز عجیبی اصرار دارد غنی‌سازی‌ اورانیوم توسط این کشور انجام شود، آن هم درحالی‌که واردات این مواد برایش ارزان‌تر تمام خواهد شد. این اصرار، نگرانی را در واشنگتن مبنی بر تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای از سوی این کشور به‌وجود آورده است؛ دقیقا همان نگرانی‌ای که در مورد ایران پیش از حصول توافق هسته‌ای وجود داشت.

از سوی دیگر، روز گذشته فنلاند اعلام کرد فروش سلاح به عربستان و امارات را به‌دلیل جنایت‌های جنگی صورت گرفته از سوی ائتلاف عربی در یمن متوقف کرده است. پیش از این، دانمارک و آلمان نیز فروش سلاح به عربستان را متوقف کردند.

مکث

حواشی احتمالی سفر ولیعهد به آرژانتین

به‌گفته وزیر انرژی عربستان، قرار است محمد بن‌سلمان روز سه‌شنبه برای شرکت در نشست سالانه گروه20 راهی آرژانتین شود. این‌بار اما برخلاف سفرهای خارجی پیشین ولیعهد، به‌نظر می‌رسد جو مثبتی در انتظار او نباشد به‌گونه‌ای که از یک سو نمایندگان رسانه‌ها با پرسش‌های سختی به استقبال او خواهند رفت و از سوی دیگر احتمال دارد برخی رهبران بین‌المللی به‌دلیل فضای ایجاد شده بعد از قتل خاشقجی، حاضر به ملاقات با بن‌سلمان نباشند. با این حال تا‌کنون دست‌کم 2 ملاقات مهم ولیعهد سعودی در بوینس آیرس قطعی است؛ ملاقات با پوتین و ترامپ. همچنین روز گذشته برخی رسانه‌ها از دیدار بن‌سلمان با اردوغان در حاشیه نشست گروه20 خبر دادند؛ اگرچه دفتر رئیس‌جمهور ترکیه این خبر را تکذیب کرده است. درهرحال از هم‌اکنون می‌توان انتظار داشت حواشی قابل‌توجهی در سفر ولیعهد عربستان به آرژانتین رخ دهد.