نقشه راه برای فرار از خشونت

مریم سمائی

بسیاری از زنانی که مورد خشونت قرار می‌گیرند راهی برای فرار از وضع موجود پیدا نمی‌کنند و به زندگی همراه با خشونت ادامه می‌دهند. حتی در بعضی از جوامع کمتر توسعه‌یافته خشونت خانگی را امری عادی تلقی می‌کنند. امروزه در بسیاری از کشورها آموزش و آگاه‌سازی‌ زنان، نخستین قدم برای مهار خشونت است؛ به‌عبارتی وقتی زنی مورد خشونت قرار می‌گیرد، می‌داند که چه قوانینی از او حمایت می‌کند و چگونه می‌تواند فرد خشونت گر را تنبیه کند. بنابراین در صورت بروز خشونت به‌راحتی تصمیم می‌گیرد و عمل می‌کند اما متأسفانه این آگاهی در ایران کم است و بسیاری از زنان از حق و حقوق خود آگاهی ندارند و نمی‌دانند که وقتی مورد خشونت قرار می‌گیرند باید با کجا تماس بگیرند و چه کاری انجام دهند. آنها اغلب سکوت می‌کنند و این در حالی است که سکوت یکی از مخرب‌ترین روش‌های مقابله با خشونت است و به فرد آزارگر اجازه تکرار رفتار خود را می‌دهد.

به 123زنگ بزن

هم‌اکنون در تمامی شهرهای بالای 50هزار نفر ایران، اورژانس اجتماعی فعال شده و زنان آسیب‌دیده می‌توانند با شماره تلفن 123تماس بگیرند و از خدمات این اورژانس که شامل خدمات مشاوره، خدمات روانی، حقوقی، اجتماعی و... است استفاده کنند. همچنین حدود 22خانه امن وجود دارد که زنان آسیب‌دیده در آنجا از خطرات خشونت در امان می‌مانند. طبق آمار منتشر شده حدود 65درصد تماس‌ها با شماره 123توسط زنان انجام می‌شود که اغلب در سنین بین 25تا 34سال هستند و مورد اذیت و آزار توسط همسر یا خشونت‌های خانگی قرار گرفته‌اند. حسن موسوی‌چلک- رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران- به درنگ می‌گوید: وقتی بانویی مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرد و نمی‌تواند شرایط را تحمل کند باید با اورژانس اجتماعی تماس بگیرد تا از راهنمایی‌های کارشناسان و مشاوران این مرکز بهره‌مند شود. مراکز اورژانس اجتماعی در 346شهر به‌طور شبانه‌روزی فعال هستند و در زمان‌های بحران به فرد آزاردیده خدمات می‌دهند. این خدمات می‌تواند شامل حضور در محل و مشاوره دادن در خانه باشد یا اسکان دادن فرد آسیب‌دیده در مراکز نگهداری موقت. فردی که مورد خشونت قرار می‌گیرد و احساس می‌کند که خطراتی جدی او را تهدید می‌کند، می‌تواند 21تا 40روز در مراکز نگهداری موقت بماند و در آنجا از حمایت‌های روانی، اجتماعی و... استفاده کند. اگر شرایط او به‌گونه‌ای باشد که امکان بازگشت به خانه را نداشته باشد به مراکزی که در مدت طولانی‌تری میزبان اینگونه افراد است، سپرده می‌شود.

در آغوش خانه‌های امن 

اگر این امکان برای زن وجود نداشته باشد که خودش را به خانه‌های امن برساند کارشناسان سامانه اورژانس اجتماعی با مراجعه به منزل فرد و ارائه مشاوره او را تا رسیدن به خانه‌های امن هدایت می‌کنند. زنان می‌توانند معمولا تا 4‌ماه و اگر لازم باشد یک دوره هشت ماهه در خانه‌های امن سکونت کنند و از خدمات روانشناختی، مددکاری اجتماعی، خدمات حقوقی و در صورت نیاز حتی از خدمات بهداشتی و پزشکی بهره‌مند شوند. موسوی چلک با اشاره به خانه‌های امن سازمان بهزیستی می‌گوید: خانه امن یکی از مکان‌هایی است که اورژانس اجتماعی برحسب صلاحدید، فرد آسیب‌دیده را به آنجا ارجاع می‌دهد.

نگران کودکتان نباشید

نگرانی بعضی از زنانی که مورد خشونت قرار می‌گیرند این است که در صورت رفتن از خانه، کودکشان مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرد. خانه‌های امن این امکان را فراهم کرده است که مادران به همراه کودک خود در مرکز نگهداری شوند. اگر فرزند پسر آنها به سن بلوغ رسیده باشد به مراکز شبانه‌روزی فرستاده می‌شود تا مشکلی برای مادر و دیگر زنان ایجاد نشود اما امکان دیدار هر روزه آنها فراهم خواهد بود. علاوه بر شماره 123شماره 1480بهزیستی شماره صدای مشاور است و همه افراد می‌توانند برای دریافت مشاوره رایگان با مشاوران این مرکز صحبت کنند و راهکار بگیرند.

خشونت پنهان

رئیس انجمن مددکاری ایران در ادامه خشونت در ایران را پنهان می‌داند و می‌گوید: اغلب افراد خشونت را فقط خشونت جسمی می‌دانند درحالی‌که خشونت جنسی، خشونت کلامی، خشونت‌های عاطفی هم وجود دارد و بسیار آزار‌دهنده است. آشکار کردن خشونت، شکایت به قانون و مراجعه به مشاور و روانشناس از جمله رفتارهایی است که پس از بروز خشونت باید انجام بگیرد.

موسوی‌چلک در این‌باره ضمن تأکید بر آموزش و پیشگیری از خشونت توضیح می‌دهد: هم‌اکنون محوری‌ترین برنامه ایران برای مقابله با خشونت، ایجاد سامانه اورژانس اجتماعی است در حالی‌که باید روی مسئله آموزش به‌طور جدی سرمایه‌گذاری شود. افراد باید مهارت تاب‌آوری، حل مسئله، تصمیم‌گیری و جلوگیری از تبدیل خشم به خشونت و... را یاد بگیرند تا بتوانند در لحظات بحرانی بهترین رفتار را داشته باشند.