خانه‌ای با ساکنان رنجورش

زهرا رستگار مقدم

 می‌گویم از خانه‌هایتان بگویید که بعضی‌هایشان بغض می‌کنند و بعضی‌ها حتی بغض هم نمی‌کنند. آنها بدون حرف  به‌جایی خیره شده‌اند. بعضی‌ها هم می‌گویند کدام خانه؟ کدام سقف؟ هر کدام به نوعی زجر کشیده‌اند. بعضی‌ها کارتن سقف‌شان بوده و بعضی بی‌آنکه بدانند چرا، سر از این خانه درآورده‌اند؛ زنانی که ساکنان خانه‌های امن تهران هستند؛ خانه‌هایی که ساکنان رنجورش مدتی است در آسایش و آرامش روزگار می‌گذرانند. آدم‌های این خانه به ساکنان تازه وارد، زندگی جدید و بی‌دغدغه می‌آموزند و به یکدیگر امید ‌می‌دهند.

خانه‌های امن زنان مثبت ۱۸ 

روی در هیچ نشانی از اینکه اینجا کجاست، نیست. وسط حیاط چند ماشین اورژانس اجتماعی پارک شده و زنان این خانه خوب می‌دانند چطور به دیوارهای بی‌جان روح زندگی ببخشند. بعضی‌ها در آشپزخانه غذا درست می‌کنند و بعضی در حال تمیز‌کردن خانه هستند. کسانی  هم هستند که حال و رمق تکان‌خوردن ندارند. چند مددکار در راهرو درباره یکی از این زنان صحبت می‌کنند. شیوا که روزی مصرف‌کننده بوده، چند سالی است که در این خانه زندگی می‌کند. مددکار خانه می‌گوید که هنوز آمادگی بیرون رفتن ندارد، هر‌چند هیچ ممنوعیتی برای خروج از خانه نیست. عروجی، مددکار خانه، می‌گوید: «افرادی که خودشان به خانه‌های امن مراجعه می‌کنند، بدون هیچ مشکل یا محدودیتی پذیرش می‌شوند. درصورت لزوم و تشخیص برای ماندن در مرکز، نیاز به دستور قضایی است. در خانه‌های امن، زنان بالای ۱۸سال، اجازه ورود و خروج اختیاری برای انجام هر کاری دارند؛ مگر موارد خاص که دارو مصرف می‌کنند و وضع‌شان برای حضور در جامعه چندان مساعد نیست».

خانه سلامت و دختران منفی ۱۸

تا همین چند وقت پیش، مواد مصرف می‌کرد؛ هروئین، کراک، شیشه و هر چه گیرش می‌آمد. شب‌‌‌‌‌‌ها آتش روشن می‌کردند و روزها پلاس خیابان‌های تهران بودند. اما از وقتی به خانه آمده همه‌‌چیز فرق کرده است. می‌گوید که پس از مدتی که از ترک‌کردنش گذشت به خانه آمد و در نظافت و خدمات به مرکز کمک می‌کند. شیوا روی تخت می‌نشیند و لباس‌های تازه‌اش را آماده می‌کند تا پس از حمام بپوشد. مهین ۴۰ساله است و بریده بریده حرف می‌زند. داروهای ضد‌افسردگی کرختش کرده و با وجود اینکه همسرش هم معتاد است، بیشتر به فکر سلامت او هستند. می‌گویند حال او که خوب شود شوهرش هم راحت‌تر ترک می‌کند. زری اما معتاد نیست. او به‌علت خشونت همسرش به این خانه پناه آورده. کتک‌ها و آزارهای روحی شوهرش باعث شده به این خانه پناه بیاورد. 2‌هفته با فرزندانش در خانه امن بود که شوهرش با عجز، التماس و تعهد، دنبالش آمد. البته به استثنای این خانه‌ها، خانه سلامت دختران زیر ۱۸سال بدسرپرست یا بی‌سرپرست هم وجود دارد؛ خانه‌های دخترانی که یا از جایی معرفی شده‌اند و یا با تماس اورژانس اجتماعی ، به آنجا آورده می‌شوند. عروجی می‌گوید: «اطلاع‌رسانی درباره خانه‌های امن بسیار ضعیف است و خیلی از زنان آسیب‌دیده وقتی با مشکل جدی روبه‌رو می‌شوند، نمی‌دانند باید به کجا بروند و چه‌کار کنند. مردم می‌توانند با کوچک‌ترین مشکلی با خط ۱۲۳ تماس بگیرند. زمانی که اورژانس اجتماعی تازه راه‌اندازی شده بود، ماشین‌ها در میادین می‌ایستادند. بیشتر مردم تصور می‌کنند خدمات این ماشین‌ها امدادی است و کمتر می‌دانند می‌توان از خدمات اجتماعی استفاده کرد».

آمار بالای خشونت فیزیکی در همسر آزاری

طبق آمار منتشر‌شده در سال گذشته7 درصد از مواردی که با 123تماس گرفته می‌شود شامل همسرآزاری است و بیشتر آن مربوط به خشونت فیزیکی است. اما برای ورود به خانه امن باید فرد گزارش نیروی انتظامی را با خود داشته باشد تا به خانه امن فرستاده شود. اولویت اورژانس‌ها نیز با خودکشی است که دقایقی پس از تماس، نیرو اعزام می‌شود. پس از آن کودک آزاری و... قرار می‌گیرد که طی 24تا 48ساعت آینده اورژانس مراجعه خواهد کرد. اما 22خانه امن در کشور وجود دارد که از این تعداد 15مرکز در اختیار بخش خصوصی و7مرکز در اختیار بخش دولتی است. خانه‌های امن شامل کسانی می‌شود که مورد همسرآزاری  قرار می‌گیرند و  افراد متاهل با فرزندشان در آنجا اسکان داده می‌شوند. خانه‌های سلامت مخصوص، دختران مجردی است که از خانه فرار کرده‌اند و در این خانه‌ها اسکان  داده ‌می‌شوند. مشکلی که درباره آنها وجود دارد این است که خانواده این زنان و دختران آنها را نمی‌پذیرند و درباره آسیب‌های زنان نسبت به مردان، خانواده‌ها پذیرش کمتری دارند. هم‌اکنون 31خانه سلامت برای دختران وجود دارد و سالانه حدود 1000نفر را پذیرش می‌کند.