زیر ذره‌بین
کلاس‌های خالی از آوای معلم
معاون آموزش و پرورش استان: سالانه هزار نفر ظرفیت جذب معلم به خوزستان داده می‌شود اما نیاز استان خیلی بیشتر است
فاطمه طاهری| اهواز- خبرنگار:
حدود یک میلیون دانش‌آموز خوزستانی امسال به مدرسه رفته‌اند. 30 درصد این دانشآموزان در کلاس‌هایی درس می‌خوانند که سقف آنها هر لحظه امکان ریزش دارد. اما کمبود فضای آموزشی بزرگ‌ترین مشکل مدرسه‌های این استان نیست بلکه کلاس‌هایی است که هر روز بدون معلم یا با حضور سربازمعلم‌ها و نیروهای حق‌التدریس برگزار می‌شوند.
کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش حالا به یک چالش جدی برای مسئولان خوزستان تبدیل شده است؛ چالشی که شاید خود مدیران آموزشی کشور هم ندانند چگونه باید از آن عبور کرد. عده‌ای از مدیران درباره ردیف استخدام رسمی از طریق سازمان برنامه و بودجه، دانشگاه فرهنگیان یا برگزاری آزمون آزاد حرف می‌زنند و گروهی دیگر هم از خرید خدمات آموزشی می‌گویند. برخی هم بر این باورند که از طریق به کار گماردن حق‌التدریسی‌ها و سربازمعلم‌ها می‌توان کمبود نیرو را جبران کرد. با این همه، هیچ‌کدام از این راه‌حل‌ها تاکنون نتوانسته است مشکل کمبود معلم را در خوزستان حل کند.
مدیرکل آموزش و پرورش خوزستان از روز نخست انتصابش در این سمت تاکنون مدام می‌گوید که «حدود ۱۰ هزار معلم در استان کم داریم». مسئولان تا امروز سعی کرده-اند این کمبود را از طریق اضافه‌کار، نیروهای حق‌التدریس و سربازمعلم تا حدی رفع کنند اما صددرصدی نبوده است.
کمبود معلم و افت تحصیلی دانشآموزان
مدیرکل آموزش و پرورش خوزستان در این زمینه به خبرنگار همشهری می‌گوید: یکی از عوامل افت آموزشی در استان ما، کمبود نیروی انسانی است.
«محمد تقی‌زاده» تاکید می‌کند: شاید با تامین نیرو از سایر دستگاه‌ها مشکل آموزش و پرورش از نظر کمیت رفع شود اما از لحاظ کیفیت مشکلات آن پابرجا می‌ماند.
تقی‌زاده با بیان این‌که 7 هزار معلم به دلایل مختلف ازجمله گرمای هوا، گرد و غبار و کمبود آب تقاضای انتقال از خوزستان را دارند، می‌گوید: این مساله مشکلات آموزش و پرورش استان را دوچندان کرده است چون به تعداد کافی برای این تعداد جایگزین نداریم و همین باعث می‌شود خیلی از کلاس‌ها بدون معلم بمانند.
کیفیت آموزشی فدا می‌شود
یک کارشناس مسائل تعلیم و تربیت به همشهری می‌گوید: به دلیل کمبود معلم در خوزستان، اولویت نخست آموزش و پرورش استان پر کردن و برگزاری کلاس‌هاست و طبیعی است که در این شرایط کیفیت فدای کمیت می‌شود.
«غدیر ضیایی» با بیان این‌که سالانه 175 هزار ساعت حق‌التدریس به معلمان رسمی و فعال در خوزستان پرداخت می‌شود، می‌گوید: این موضوع نشان‌دهنده کمبود نیروی انسانی در استان است.
وی تاکید می‌کند: این کمبودها به ویژه در رشته‌های ریاضی و فیزیک و فنی آسیب-های جبران‌ناپذیری به خوزستان وارد می‌کند چون از پرورش فارغ‌التحصیلان فنی باز می‌مانیم و نتیجه آن بیکاری این دانشآموزان در آینده نزدیک خواهد بود.
ضیایی می‌گوید: مشکل کمبود نیروی انسانی هر سال بیشتر می‌شود چون تقریبا سالانه 50 هزار نفر وارد چرخه دانش‌آموزی آموزش و پرورش خوزستان می‌شوند و این افراد به معلم و فضای آموزشی بیشتری نیاز دارند.
این کارشناس مسائل تعلیم و تربیت اظهار می‌کند: بخشی از کمبود معلم در خوزستان هر سال با اضافه‌کاری و نیز به‌کارگیری معلمان حق‌التدریس جبران می‌شود اما نگرانی ما این است که به دلیل فشارهایی که به معلمان به دلیل اضافه‌کاری وارد می‌شود، کیفیت فدای کمیت شود.
استفاده از نیروهای غیرمتخصص
این کارشناس مسائل آموزشی در ادامه با بیان این‌که تعلیم و تربیت یک کار اساسی است و باید از نیروهای متخصص برای آن استفاده شود، می‌گوید: استفاده از نیروهای غیرمتخصص و افرادی که معلم نیستند و برای این کار آموزش ندیده‌اند، کیفیت تحصیل را پایین می‌آورد. این موضوع به جامعه دانشآموزان و در نهایت جامعه آسیب‌های جدی وارد می‌کند.
ضیایی تاکید می‌کند: معلم دوره ابتدایی در شکل گرفتن شخصیت دانشآموزان موثر است و اگر این معلم با آگاهی عمل نکند و اطلاعات لازم را در مورد تدریس و برخورد با کودکان نداشته باشد، آسیب‌های زیادی به روند تحصیل و تربیت دانشآموزان وارد می‌شود.
تأثیر معلم خسته و بی‌مطالعه بر دانش‌آموز
ضیایی با بیان این‌که کمبود نیروی انسانی سبب افزایش تعداد دانشآموزان در کلاس‌های درس و کاهش کیفیت آموزش می‌شود، می‌افزاید: وقتی تعداد دانشآموزان در کلاس بیش از ظرفیت باشد، نظارت معلم بر دانشآموزان و رسیدگی به آنها هم کمتر می‌شود و همین، پایین آمدن کیفیت آموزش را در پی دارد. این کارشناس مسائل آموزشی می‌گوید: برخی مواقع یک معلم به دلیل کمبود نیروی انسانی در چند مدرسه مختلف تدریس می‌کند. خستگی‌های مکرر و دور شدن او از مطالعه و به‌روز نشدنش از دیگر عواملی است که باعث کاهش کیفیت آموزش می‌شود.
وی می‌گوید: مشکل کمبود نیرو در کوتاه‌‌مدت قابل رفع نیست اما دست روی دست گذاشتن و تنها اعلام کردن آمار کمبودها هم دردی را دوا نمی‌کند و قربانی کمبود نیرو درنهایت تنها دانش‌آموز هستند.
حق‌التدریسی‌های خوزستان در انتظار تصمیم دولت
معاون پژوهش اداره‌کل آموزش و پرورش خوزستان نیز در گفت‌وگویی با خبرنگار ما، با بیان این‌که تعداد کل معلمان حق‌التدریس در خوزستان 7200 نفر است، می‌گوید: 80 درصد این معلم‌ها را خانم‌ها تشکیل می‌دهند و بیشتر آنها در اهواز، آبادان، مسجدسلیمان، ایذه، دشت‌آزادگان، خرمشهر و شادگان فعالند.
«حرج چلداوی» می‌افزاید: تاکنون هیچ دستورالعملی مبنی بر جذب معلمان حق‌التدریس از سوی وزارتخانه به دست ما نرسیده است. اما درصورت ابلاغ بخشنامه، نیروهای حق‌التدریس به مدت یک سال دوره می‌بینند و سپس از طریق برگزاری آزمون به صورت پیمانی جذب می‌شوند.
چلداوی بیان می‌کند: اگر مصوبه مجلس درخصوص جذب نیروهای حق‌التدریس به مرحله اجرا برسد، کمک زیادی به استان خوزستان می‌شود چون وزارتخانه سالانه معمولا حدود هزار نفر به خوزستان ظرفیت جذب می‌دهد در حالی که نیاز استان خیلی بیشتر است. ما فقط 7 هزار نفر خارج از ضابطه به صورت حق‌التدریس جذب کرده‌ایم.
معاون آموزش و پرورش خوزستان می‌گوید: معلمان حق‌التدریس کمک بزرگی برای استان خوزستان هستند و در صورت نبود این نیروها، به دلیل کمبود نیروی انسانی، یک فاجعه رخ می‌دهد. بنابراین اجرای مصوبه جذب نیروهای حق‌التدریس از نظر اشتغالزایی هم برای استان بسیار مفید است چون نیروهای جوان و تازه‌نفس بیشتری جذب می‌شوند.
***
افزایش سالانه آمار دانشآموزان خوزستانی، میل به مهاجرت معلم‌ها از خوزستان و بازنشسته شدن تعداد زیادی از آنها هر سال بر مشکلات آموزش و پرورش خوزستان در حوزه نیروی انسانی می‌افزاید. این مشکلات به صورت مستقیم بر کیفیت آموزش در خوزستان تاثیر می‌گذارد و در سال‌های آینده می‌تواند در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی بر اوضاع خوزستان تاثیر‌گذار باشد.
شاید این مشکلات به صورت موقت با حضور معلم‌های حق‌التدریس و سرباز معلم‌ها رفع شود، اما باید برای آن راه‌حلی دائمی پیدا کرد.
