ظهور نشانه‌های کاهش رشد در اقتصاد

با وجود رشد قیمت دلار که فرصت کمیابی را برای صادرات فراهم کرده تازه‌ترین آمار‌ها از کاهش تولیدات صنعتی و بروز نخستین نشانه‌های کاهش رشد، در اقتصاد ایران حکایت دارد.
به گزارش همشهری، اقتصاد ایران در ابتدای دهه90 درگیر پدیده‌ای به نام رکود تورمی شد که به زعم اقتصاددانان بدترین نوع بیماری اقتصادی است و تا سال‌ها اثرات خود را بر اقتصاد و بدنه اجتماعی ایران برجای خواهد گذاشت. رکود تورمی به بروز همزمان تورم و رکود در فضای کسب و کار اشاره دارد و ازجمله پدیده‌هایی است که حل کردن آن پیچیدگی‌های اقتصادی فراوانی دارد؛ چراکه تورم اصالتا باید به رشد اقتصادی و افزایش اشتغال منجر شود. با این حال اقتصاد ایران چندسالی است که از رکود خارج و با رشد مواجه شده اما مطابق برخی برآورد‌های داخلی و خارجی به‌نظر می‌رسد این رشد اقتصادی ناپایدار و ممکن است در طول 2سال آینده بار دیگر با کاهش مواجه شود. در چنین شرایطی درصورت کاهش رشد اقتصادی ایران با درنظر گرفتن چشم‌انداز تورمی ماه‌های آینده به‌نظر می‌رسد عرصه تصمیم‌گیری در حوزه اقتصادی با توجه به اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران دشوار‌تر شود.
در این شرایط تازه‌ترین اطلاعات از وضع تولیدات صنعتی در ایران نشان می‌دهد مقدار تولید در واحد‌های صنعتی ایران به غیرموادمعدنی که شامل خام‌فروشی می‌شود کاهش یافته است. از ابتدای امسال تا‌کنون ارزش ریال در برابر دلار دست‌کم 240درصد کاهش یافته و این کاهش ارزش ریال یک فرصت صادراتی کمیاب را در مقابل اقتصاد ایران برای صادرات محصولات ارزان‌قیمت‌تر و رقابتی‌تر (از نظر قیمت) قرار داده، اما بی‌توجهی به سیاست‌های صادراتی و احاطه دیدگاه‌های تعزیراتی در اقتصاد ایران به از دست رفتن فرصت‌های ناشی از کاهش ارزش ریال منجر شده است.
در یکصدسال گذشته اغلب کشور‌های دنیا در 3جنگ بزرگ ارزی تلاش کرده‌اند از طریق کاهش ارزش پول ملی‌شان صادراتشان را تقویت و از اقتصاد دیگر کشورها به نفع خود استفاده کنند. در واضح‌ترین مثال کشور چین از 3دهه پیش تاکنون تلاش کرده است از طریق کاهش ارزش یوان در برابر دلار و سایر ارز‌ها قیمت کالاهای چینی را در سراسر دنیا ارزان نگاه دارد تا توان صادراتی‌اش را افزایش دهد و به توسعه صنایع داخلی منجر شود. با این حال در ایران هنوز به کاهش ارزش ریال صرفا به دید یک تهدید نگاه می‌شود.

کاهش تولید
مشکلات تامین مواداولیه و قطعات، افزایش نرخ ارز و رشد هزینه تمام‌شده تولید موجب شده روزگار تولید‌کنندگان کالاهای صنعتی و معدنی چندان خوش نباشد؛ به‌نحوی که تولید اکثریت قریب به اتفاق کالاهای تولیدی در نیمه نخست امسال با رشد منفی همراه بوده است.
تازه‌ترین اطلاعات ارائه‌شده از سوی وزارت صنعت نشان می‌دهد به غیراز تولید محصولات خام شامل مواد معدنی که در حال افزایش است تولید محصولات صنعتی در نیمه نخست امسال نسبت به‌مدت مشابه سال قبل کاهش قابل‌توجهی داشته است. براساس آمار موجود در نیمه نخست سال‌جاری تولید محصولاتی ازجمله تجهیزات سنگین کشاورزی، لوازم خانگی، سموم کشاورزی، محصولات چوبی و خودرو بین 15 تا 62درصد کاهش یافته است، اما در مقابل فروش مواد خام معدنی شامل کاتد مس، سنگ آهن، فولاد خام، کنسانتره زغال سنگ و شمش آلومینیوم بین 10تا 70درصد افزایش یافته؛ یعنی برخلاف سیاستگذاری‌های انجام‌شده اقتصاد ایران همچنان بیش از آنکه به تولید محصولات صنعتی توجه داشته باشد به خام‌فروشی توجه دارد. این احتمال وجود دارد که در ماه‌های آینده حجم فروش‌های صادراتی مواد خام ازجمله نفت، مواد معدنی و فرآورده‌های نفتی تحت‌تأثیر تحریم‌های آمریکا علیه ایران با کاهش مواجه شود و اقتصاد ایران را با دشواری‌های جدیدتری مواجه کند، زیرا تحریم‌های آمریکا عمدتا فروش و صادرات مواد خام ایران را نشانه گرفته و فروش محصولات صنعتی نهایی می‌تواند جایگزینی برای بهبود تراز تجاری ایران باشد.
برخی برآورد‌های اولیه از دلایل مقدار کاهش تولید محصولات صنعتی در بخش‌های مختلف نشان می‌دهد کاهش تقاضای داخلی و افزایش هزینه تمام‌شده تولید منجر به کاهش تقاضا در بازار‌های داخلی شده و همین موضوع توان تولید شرکت‌های ایرانی را کاهش داده؛ در نتیجه صادرات منطقه‌ای در نتیجه کاهش نرخ برابری ریال در برابر دلار می‌تواند بخشی از مشکلات این صنایع را کاهش دهد.



   خودرو؛ پیشتاز رشد منفی صنعت

بررسی آمارها نشان می‌دهد رشد منفی تولید انواع خودرو بیشترین تأثیر را در سیر نزولی تولید محصولات منتخب صنعتی داشته است. مشکلات تامین مواداولیه و قطعات خودرو و خروج شرکای خودروساز خارجی به همراه مشکلات ساختاری صنایع خودروسازی موجب شده پس از اعمال تحریم‌ها شیب نزولی تولید خودرو تندتر شود؛ به‌نحوی که طبق اعلام وزارت صنعت، تولید انواع خودرو در مهرماه به ۸۳هزار و ۲۷دستگاه رسید که نسبت به پارسال 40درصد کاهش داشته است. در نیمه نخست امسال 540هزار و 900دستگاه خودروی سواری تولید شده که نسبت به‌مدت مشابه پارسال، 16درصد کاهش یافته است.
در نیمه نخست امسال 27هزار و 600دستگاه وانت تولید شد که در مقایسه با مدت مشابه پارسال، 15.8درصد کاهش داشته است. در 6‌ماه نخست امسال 6هزار و 185دستگاه کامیون کشنده، 146دستگاه کمباین و 7هزار و 294دستگاه تراکتور تولید شد که در مقایسه با پارسال به‌ترتیب 10.7، 62.4 و 9.5درصد کاهش داشته اما تولید اتوبوس، مینی‌بوس و ون نیز در این مدت رشد داشته و با افزایشی 24.7درصدی نسبت به‌مدت مشابه پارسال، تولید این خودروها به 2هزار و 193دستگاه رسیده است. بررسی آمارهای وزارت صنعت نشان می‌دهد رشد منفی تولید انواع خودرو در 7ماه امسال نیز تداوم یافته و ۱۹.۵درصد کاهش یافته؛ به‌گونه‌ای که تولید انواع خودرو از ۸۲۴هزار و ۶۰۱دستگاه در 7‌ماه پارسال به ۶۶۳هزار و ۴۵۱دستگاه در 7‌ماه امسال رسیده است.