ظهور نشانه‌های رشد اقتصاد و تولید صنعتی

رئیس‌کل بانک مرکزی از مثبت شدن نرخ رشد اقتصاد خبر داد. به‌گفته عبدالناصر همتی اقتصاد ایران در نیمه نخست سال 1.4درصد رشد کرده است. داده‌های آماری تکمیلی پژوهشکده پولی و بانکی، وابسته به بانک مرکزی، هم نشان می‌دهد شاخص تولیدات صنعتی شرکت‌های فعال در بورس، که شاخص مهمی برای برآورد میزان رشد سایر بخش‌ها هم هست، در آبان‌ماه 6.9درصد رشد کرده است. در عین حال آمارها نشان می‌دهد مجموع سود شرکت‌های بورس در نیمه نخست امسال 65درصد افزایش یافته است. البته این میزان رشد هنوز به قدری نیست که کاهش تولید صنعتی در سال۹۷ را جبران کند.
به‌گزارش همشهری، 3سال از آغاز روند رکود اقتصادی می‌گذرد؛ دولتمردان انتظار داشتند اقتصاد ایران در سال‌جاری با رشد مواجه شود اما برعکس شیوع کرونا رکود اقتصادی را تشدید کرد. حالا اما آمارهای رسمی می‌گویند؛ نشانه‌هایی از پایان رکود ظهور کرده است. از یک طرف رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید اقتصاد، بدون احتساب نفت، 1.4درصد رشد کرده؛ از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد میزان تولید و فروش شرکت‌ها هم در حال افزایش است. محاسبات پژوهشکده پولی و بانکی براساس شاخص تولیدات صنعتی نشان می‌دهد روند سودآوری شرکت‌های بورس، رو به افزایش است.

نشانه‌های امید از رشد تولید صنعتی
مطابق این گزارش روند صعودی نرخ رشد تولید صنعتی در بین شرکت‌های بورس، که از ابتدای سال آغاز شده، در آبان‌ماه نیز ادامه پیدا کرده و شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورس در آبان ماه، مانند مهرماه، رشد قابل توجه ۶٫۹درصد را ثبت کرده است. افزایش نرخ رشد تولید محصولات شیمیایی به 5.8درصد، یکی از دلایل ادامه این روند صعودی است. همچنین صنعت خودروسازی و ساخت قطعات هم در آبان‌ماه توانسته رشد تولید بالای ۱۸درصد خود را نسبت به‌مدت مشابه سال قبل ثابت نگه دارد که نقش مهمی در رشد تولید صنعتی داشته است. در بین صنایع بزرگ رشد صنعت فلزات اساسی به محدوده صفر درصد رسیده و متوسط نرخ رشد فروش در این صنعت به اندکی پایین‌تر از صفر رسیده است. شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورس که در پایان سال۱۳۹۶ به رقم ۱۱۰واحد رسیده بود، در آبان۱۳۹۹ به رقم ۱۰۳٫۷واحد رسیده است. به‌عبارت دیگر باوجود رشد تولید در سال۹۸ و 8ماهه سال۱۳۹۹ هنوز کاهش تولید صنعتی در سال۹۷ جبران نشده است. تولید صنعتی به‌عنوان موتور رشد اقتصادی و محرک تولید در سایر بخش‌ها درنظر گرفته می‌شود. از این‌رو در بررسی وضعیت اقتصاد کشورهای مختلف، شاخص تولید صنعتی اهمیت بالایی دارد. در بیشتر کشورها برای آگاهی از روند تغییرات بخش حقیقی و اعمال سیاست‌های متناسب با شرایط، رصد کردن به روز تغییرات بخش صنعت و معدن در اولویت تهیه آمار قرار دارد.

افزایش 65درصدی سود شرکت‌های بورس
براساس گزارش پژوهشکده پولی و بانکی، مجموع سود ۴۳۹شرکت بورس که در سال۹۸ معادل 56.8درصد رشد کرده بود از ابتدای امسال به‌دلیل شیوع کرونا کند شد و میزان رشد سود اسمی شرکت‌ها در بهار امسال به 21درصد رسید. با این حال روند کاهش سود با گذشت چند‌ماه از شیوع کرونا جبران شده زیرا مطابق آمار‌های موجود کاهش نرخ رشد در 6ماه سال‌جاری جبران شده و مجموع سود اسمی ۴۱۹شرکت در 6ماه۱۳۹۹ حدود 65درصد رشد کرده است. همچنین در سال۹۸ از 439شرکت بورس ۵۱شرکت زیان‌ده بودند، این تعداد نسبت به سال۹۷ معادل 12درصد کاهش نشان می‌دهد. در 3‌ماه۹۹ از ۴۲۶شرکت بورس ۷۷شرکت زیان‌ده بوده‌اند که نسبت به‌مدت مشابه سال قبل ۱۹شرکت از تعداد شرکت‌های زیان‌ده کم شده است. همچنین در 6ماه ۱۳۹۹ از ۴۱۹ شرکت بورس ۵۱شرکت زیان‌ده وجود داشته که نشان می‌دهد تعداد شرکت‌های زیان‌ده ۲۰شرکت کاهش پیدا کرده است.

صنایع رو به رشد
آنطور گزارش بازوی تحقیقاتی بانک مرکزی گزارش کرده در بین صنایع مهم بورس شرکت‌های خودروسازی و ساخت قطعات، بدترین وضعیت را از نظر سودآوری دارند؛ به‌طوری که در دوره‌های زمانی مختلف از سال98 تاکنون همواره بین 10 تا 15شرکت زیان‌ده بوده‌اند و مجموع سود خالص کل شرکت‌های این صنعت در دوره‌های اخیر، منفی بوده است. اگرچه زیان شرکت‌های این صنعت در سال۹۸ نسبت به سال۹۷ کاهش ۵۴درصدی داشته ولی هنوز میزان رشد مثبت نشده و حتی زیان این شرکت‌ها در 3‌ماه و 6ماه سال۱۳۹۹ نسبت به‌مدت مشابه سال قبل بیشتر شده است.
در بین صنایع، رشد سود اسمی صنایع دارویی و محصولات غذایی به‌طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر از صنایع دیگر بوده است به‌گونه‌ای که در 6ماه ۱۳۹۹ رشد سود خالص اسمی صنایع دارویی و محصولات غذایی نسبت به‌مدت مشابه به‌ترتیب ۸۳٫۵ و ۱۹۵درصد بوده است. صنایع محصولات شیمیایی و فلزات اساسی که عمدتا صادراتی هستند نیز در 6ماه ۱۳۹۹ رشد سود خالص اسمی به‌ترتیب ۴۸٫۳ و ۶۴٫۷ درصدی داشته‌اند. این نرخ‌های رشد نسبت به نرخ‌های رشد سود این صنایع در سال۹۸ افزایش داشته است.

رشد دوباره تولید کالاهای نهایی
گزارش پژوهشکده پولی و بانکی نشان می‌دهد تولید کالاهای نهایی شامل کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای دوباره رشد کرده است درحالی‌که میزان تولید این کالاها به‌دلیل وابستگی‌های ارزی وارداتی در طول سال‌های 97 و 98 به‌شدت کاهش یافته بود. در طول این سال‌ها بیشترین کاهش تولید مربوط به کالاهای نهایی (مصرفی و سرمایه‌ای) بوده است و تولید کالاهای واسطه‌ای در این دوره کاهش به‌مراتب کمتری را تجربه کرده بود. 2دلیل برای افت بیشتر تولید کالاهای نهایی وجود دارد. اول اینکه این محصولات عموما واردات‌محور بوده و وابستگی به واردات در بین این محصولات بیشتر از محصولات واسطه‌ای است. دوما بازار هدف محصولات واسطه‌ای عمدتا صادراتی هستند. با وجود کاهش تولید کالاهای مصرفی تازه‌ترین اطلاعات نشان می‌دهد رشد تولید محصولات مصرفی در نیمه دوم سال۹۸ تقریبا با یک روند با ثباتی افزایش پیدا کرد و از منفی ۱۹درصد به منفی ۲٫۸درصد در بهمن‌ماه رسیده است. نکته قابل توجه مثبت شدن نرخ رشد تولید کالای مصرفی از اردیبهشت۹۹ به بعد بوده است. در ماه‌های تابستان رشد تولید این محصولات حدود ۱۰درصد ثابت بوده است ولی در مهر‌ماه این نرخ به بالای ۱۲درصد و در آبان به بالای ۱۵درصد افزایش داشته است.
می‌توان گفت که بخش قابل‌توجهی از رشد تولید صنعتی در بین محصولات مصرفی اتفاق افتاده است. رشد کالاهای سرمایه‌ای در ماه‌های اخیر نوسانات زیادی داشته است و در بهمن و اسفند۹۸ جهش یکباره‌ای در رشد این محصولات مشاهده می‌شود. در فروردین۹۹ با وارد شدن شوک شیوع کرونا، شاهد کاهش قابل ملاحظه تولید محصولات کالاهای سرمایه‌ای بودیم اما کاهش شدید تولید در فروردین‌ماه برای کالاهای سرمایه‌ای جبران شد و رشد شاخص تولید این محصولات از خرداد‌ماه به بعد مثبت شد. روند رشد مثبت تولید کالاهای سرمایه‌ای در ماه‌های اخیر نزولی بوده است. رشد تولید کالاهای واسطه‌ای بعد از یکسال رشد مثبت در فروردین۹۹ به منفی ۸٫۷۷درصد رسید که طول سال‌های97 و 98 بی‌سابقه بود اما در خرداد‌ماه امسال روند کاهش تولید در این گروه متوقف شده و در شهریور بعد از ۶‌ماه رشد این گروه مثبت شده و در آبان به ۲٫۶درصد رسید.

تطبیق با تحریم‌ها
در ماه‌های گذشته تفاوت رشد شرکت‌های واردات محور با سایر شرکت‌ها قابل ملاحظه بوده و کاهش رشد تولید صنعتی در ماه‌های قبل عمدتا ناشی از کاهش رشد تولید شرکت‌های واردات محور بوده است. به‌طوری‌که در شهریور‌ماه شرکت‌های واردات‌محور رشد منفی ۱۲٫۴درصدی داشته و رشد شرکت‌های غیرواردات‌محور فقط منفی ۱٫۵درصد بوده است. اما در مهرماه این شکاف رشد کاهش یافته و رشد شرکت‌های واردات‌محور در این ‌ماه به‌طور متوسط فقط ۵٫۵درصد کمتر از سایر شرکت‌ها بوده است و این اختلاف در بهمن‌ماه بعد از بیش از یک سال و نیم رشد تولید شرکت‌های واردات‌محور از رشد تولید شرکت‌های دیگر بیشتر شده است. از این‌رو می‌توان گفت شرکت‌ها توانسته‌اند خود را با محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها وفق دهند و تولیدات بر پایه واردات روند مثبتی داشته باشد. از این‌رو می‌توان گفت که در ماه‌های اخیر محدودیت‌های وارداتی مانع اصلی برای رشد تولید صنعتی نبوده است و متوسط رشد دو گروه شرکت با وابستگی شدید به واردات و سایر شرکت‌ها در زمستان۹۸ کمتر از ۲درصد بوده است. شوک به تولید ناشی از شیوع کرونا در شرکت‌های واردات محور اثر کمتری نسبت به سایر شرکت‌ها داشته است. به‌طوری‌که در فروردین‌ماه۹۹ تولید در شرکت‌هایی که واردات محورتر بوده‌اند کمتر کاهش داشته است.

نرخ رشد اقتصاد ایران مثبت شد
رئیس‌کل بانک مرکزی از آغاز رشد اقتصادی کشور پس از چندین فصل نزول خبر داد. بالاخره پس از 3سال رکود اقتصادی ناشی از کاهش تولید ناخالص داخلی بانک مرکزی از آغاز رشد اقتصادی خبر داد. به‌گفته عبدالناصر همتی، اقتصاد ایران در نیمه نخست سال بدون درنظر گرفتن فروش نفت ۱.۴درصد رشد کرده است. اگرچه این میزان رشد هنوز با ارقام مطلوب که بتواند به بهبود معیشت منجر شود فاصله دارد اما شاید بتوان از آن به‌عنوان نشانه‌های آغاز دوباره رشد اقتصادی تعبیر کرد. عبدالناصر همتی در یادداشت اینستاگرامی خود اعلام کرد: همانگونه که قبلاً براساس روند شاخص‌های تولیدات صنعتی و کشاورزی و نیز رشد تسهیلات سرمایه در گردش بانک‌ها اعلام کرده بودم رشد اقتصادی مثبت شد. او افزود: گزارش اداره حساب‌های اقتصادی بانک مرکزی حاکی است رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه (۱۰۰=۱۳۹۰) در 6 ماه اول سال۹۹ با نفت و بدون نفت، مثبت شد. همتی تأکید کرد: رشد اقتصادی بدون نفت در 6ماه اول سال‌جاری، نسبت به دوره مشابه سال قبل، مثبت ۱.۴درصد و رشد اقتصادی با نفت در 6ماه اول سال، نسبت به دوره مشابه سال قبل، مثبت ۱.۳درصد است. به‌گفته رئیس‌کل بانک مرکزی رشد اقتصادی با نفت فصل اول و دوم سال۱۳۹۹ به‌ترتیب منفی ۲.۹درصد و مثبت ۵.۱درصد و رشد اقتصادی بدون نفت، به‌ترتیب، منفی ۰.۶درصد و مثبت ۳.۲درصد بوده است.