نهادهای مدنی و مسئولیت اعضا

محمود برآبادی/ نویسنده کتاب‌های کودکان
نهاد‌های مدنی، تشکل‌هایی هستند که افراد جامعه در آنها جمع می‌شوند و خواسته‌های خود را در هم‌صدایی دیگر اعضا بیان می‌کنند و حقوق اجتماعی خود را خواستار می‌شوند؛ چراکه افراد جامعه در برابر دولت‌ها بسیار کوچکند و به‌تنهایی نمی‌توانند نظر و عقیده خود را به گوش دولت‌ها برسانند اما وقتی تعدادی افراد هم‌رأی و همراه شدند، آن وقت هم دیده می‌شوند و هم صدایشان شنیده می‌شود؛ بنابراین در ضرورت آنها تردیدی نیست.

فعالیت در نهادهای مدنی - جز در مواردی خاص - داوطلبانه است و بابت آن دستمزدی پرداخت نمی‌شود. افراد باتوجه به مسئولیتی که در قبال جامعه و افراد همفکر خود احساس می‌‌کنند، در اینگونه نهادها فعالیت می‌کنند.

درست به همین‌خاطر که این فعالیت‌ها داوطلبانه است، برخی آن ‌را با کار دلبخواه اشتباه می‌گیرند. مسئولیتی را می‌پذیرند و پس از مدتی آن ‌را رها می‌کنند و پی کارهای دیگر خود می‌روند و اگر از آنها سؤال شود که چرا ول کردی و رفتی؟ خواهند گفت: مگر به من چیزی پرداخت می‌کنید که طلبکارید.

این یکی از ضعف‌های نهادهای مدنی در ایران است و همه انجمن‌ها و نهادهای مدنی کم و بیش با این مشکل درگیرند؛ هم در کمیته‌ها و کارگروه‌ها و هم در هیأت‌مدیره آنها، افراد بی‌مسئولیت وجود دارد. در نتیجه بی‌نظمی بیداد می‌کند، جلسات در ساعت مقرر تشکیل نمی‌شود و گاه به‌خاطر غیبت کسانی که از قبل اطلاع نداده‌اند، به حدنصاب نمی‌رسد و نمی‌توانند تصمیم بگیرند و کارشان پیش نمی‌رود وگرنه با این همه تشکل مردم‌نهاد و نهادهای مدنی باید وضع بهتری داشتیم.

تأثیری که چنین رفتاری بر دیگر اعضا می‌گذارد، بسیار زیاد است، کمترین اثر منفی آن این است که افراد متعهد و مسئولیت‌پذیر را نسبت به‌ انضباط سازمانی دلسرد می‌کند و اینگونه است که نهادهای مدنی در ایران با وجود رشد کمی، از لحاظ کیفی درموقعیت مناسبی نیستند، بسیارشان نیمه‌تعطیل‌اند، اختلاف و درگیری دارند، اعضایشان حق عضویت نمی‌پردازند و نتیجتا تشکل‌های مدنی به‌زحمت می‌توانند روی پای خود بایستند و خیلی مواقع بود و نبودشان چندان تفاوتی ندارد.

علت این است که ما مسئولیت مدنی را درک نمی‌کنیم، انضباط سازمانی نداریم و نسبت به تعهداتی که هنگام پذیرش مسئولیت برعهده می‌گیریم، احساس تکلیف نمی‌کنیم و نفع شخصی را بر منافع عمومی ترجیح می‌دهیم. با این همه نباید ناامید بود. این راهی است که باید طی شود. برای فعالیت‌ مدنی تنها علاقه کافی نیست، باید مسئولیت احساس کرد، باید وقت گذاشت و مجدانه برای انجام تمام و کمال وظایفی که برعهده می‌گیریم، بکوشیم.