گفت و گو
هوش مصنوعی جای دانشمندان را می‌گیرد؟
نیو صدر|خبرنگار:
چندی پیش ناسا در یک نشست خبری ویژه از کشف هشتمین سیاره یک منظومه خورشیدی خبر داد؛ کشفی که برای نخستین‌بار در جهان با استفاده از هوش مصنوعی گوگل صورت گرفته و نهتنها نشان می‌دهد که منظومه شمسی ما تنها نیست، بلکه شیوه انجام آن شاید شروع مسیر تازه‌ای در علم باشد. برای کشف این سیاره اندرو واندربورگ و کریستوفر شالو، 2محقق ناسا و گوگل با کمک هوش مصنوعی سیستمی ساختند که می‌تواند با دریافت امواج، سیارات مختلف را تشخیص دهد. استفاده از فناوری هوش مصنوعی گوگل در این کشف برای بسیاری هیجان‌انگیز بوده و این موضوع باعث شده تا سؤالات زیادی درباره آینده مسیر علم و تأثیرات هوش مصنوعی روی این موضوع مطرح شود. برای پیدا کردن جواب این سؤالات، اندرو واندربورگ، محقق ناسا و دانشجوی مقطع پسادکترای دانشگاه تگزاس، گفت‌وگویی اختصاصی با روزنامه همشهری داشته است. او که یکی از دانشمندان اصلی حاضر در نشست اخیر ناسا بود، می‌گوید: هوش مصنوعی حالا به ابزاری مهم برای کشفیات علمی تبدیل شده است.
به تازگی شما و همکارانتان در ناسا موفق شده‌اید سیاره‌ای جدید را در منظومه‌ای خورشیدی کشف کنید. مشابه چنین کشفی قبلا هم رخ داده بود اما چرا کشف سیاره کپلر-۹۰آی این‌قدر رسانه‌ای شد؟ این کشف چه اهمیتی در علم دارد؟
پیش از این کشف، ما می‌دانستیم در سیستمی در کهکشان‌مان ۷سیاره با اندازه‌هایی اندکی بزرگ‌تر از زمین تا اندازه مشتری به دور ستاره کپلر-90 می‌چرخند. این ستاره اندکی بزرگ‌تر، گرم‌تر و سنگین‌تر از خورشید است. حالا ما سیاره هشتم این سیستم را پیدا کرده‌ایم؛ کپلر-۹۰آی حدود ۳۰درصد از زمین بزرگ‌تر است، هر ۱۴ روز دور ستاره این سیستم می‌چرخد و با دمای ۴۵۰ درجه‌ای بسیار گرم است. همچنین همه ۸سیاره در فاصله‌ای کمتر از فاصله زمین تا خورشید دور این ستاره می‌چرخند. فکر کنم این کشف به این دلیل مهم است که تأیید می‌کند زمین و منظومه شمسی ما خاص نیست و مثل سیستم‌های مشابه دیگر در کهکشان‌مان است. اکنون برای نخستین‌بار می‌دانیم که یک سیستم ۸ سیاره‌ای دیگر در کهکشان خودمان هم وجود دارد، همه اینها می‌تواند قدمی به سوی این باشد که بفهمیم منظومه شمسی ما چیزی غیرمعمولی نیست.
یکی دیگر از موضوعات عجیب در کشف شما بحث استفاده از هوش مصنوعی بود؛ اگر می‌شود به‌طور ساده توضیح دهید که چطور یک کامپیوتر می‌تواند وجود سیاره‌ای را کشف کند؟
معمولا برای کشف سیاره‌ها، یک کامپیوتر به شکل دقیق همه مدارهایی که احتمال دارد سیاره در آن بچرخد را درنظر می‌گیرد؛ برای مثال این احتمالات را درنظر می‌گیرد که سیاره هر ۱. ۰۰۰۰۱ روز، هر ۱. ۰۰۰۰۲ روز یا... دور ستاره‌ای می‌چرخد و بعد قوی‌ترین سیگنال را پیدا می‌کند. در مرحله بعدی انسان‌ها مشخص می‌کنند که کدام یک از این امواج سیاره‌های واقعی هستند و کدام یک توسط پدیده‌ای دیگر ایجاد شده‌اند. حالا ما در روشمان به جای اینکه از انسان‌ها بپرسیم که کدام یک از سیگنال‌های قوی واقعی هستند، از کامپیوتر خود می‌پرسیم، تا نهتنها سیگنال‌های قوی بلکه همه سیگنالها را امتحان کند و ببیند آیا هر کدام از آنها از یک سیاره است یا نه؟
بر این اساس استفاده از هوش مصنوعی چه تفاوتی با انجام این کار توسط انسان دارد؟ آیا ما می‌توانستیم کپلر-۹۰آی را بدون هوش مصنوعی کشف کنیم؟
منفعت اصلی هوش مصنوعی برای کاری که ما داریم انجام می‌دهیم سود و بهره‌وری است. با یک سیستم هوش مصنوعی ما می‌توانیم سیگنال‌های احتمالی را با سرعت بیشتری امتحان کنیم و این یعنی ما می‌توانیم از این به بعد سیگنال‌های ضعیف‌تر را هم اندازه بگیریم و چون می‌توانیم این سیگنالها را مشاهده کنیم پس ممکن است سیارات جدیدتری هم پیدا کنیم. از لحاظ فنی امکان کشف کپلر-۹۰آی بدون هوش مصنوعی وجود داشت ولی باید می‌دانستیم که دقیقا باید به کجا نگاه کنیم یا باید ساعت‌ها سیگنال‌های احتمالی سیارات را مشاهده می‌کردیم تا سیاره جدید را کشف می‌کردیم.
مشاهده کردن و کشف پدیده‌هایی که کسی انتظارش را ندارد یکی از بخش‌های علم است که سالیان سال دانشمندان در حال انجام آن هستند؛ با این قابلیت‌هایی که شما از هوش مصنوعی گفتید آیا می‌توان گفت هوش مصنوعی بخشی از مسئولیت دانشمندان را برعهده گرفته است؟
شناسایی و توضیح الگوها بخش وسیعی از علم است و من حس می‌کنم هوش مصنوعی می‌تواند به این موضوع کمک فوق‌العاده‌ای کند. به‌نظر من هوش مصنوعی می‌تواند کمک زیادی به مشاهدات کند؛ مخصوصا به بخشی از آنکه زمانبر و خسته‌کننده است. این یعنی هوش مصنوعی سهم بزرگی در افزایش بازده و کشفیات دارد.
نه تنها در نجوم بلکه مدتی است که در بخش‌های دیگر علم مثل فیزیک ذرات یا زیست‌شناسی هم اقداماتی در زمینه استفاده از هوش مصنوعی انجام شده است. می‌توانیم بگوییم هوش مصنوعی روشی را که چندین سال است دانشمندان برای پیدا کردن توضیحی برای پدیده‌های علمی استفاده می‌کنند یا همان چیزی که به آن روش علمی گفته می‌شود، تغییر داده است؟
هوش مصنوعی هنوز روش علمی را تغییر نداده است. ما از هوش مصنوعی فقط به‌عنوان ابزار استفاده می‌کنیم. به‌طور کلی ما می‌فهمیم که هوش مصنوعی دارد چه‌کار می‌کند و فیزیک موجود در این سیستم‌های سیاره‌ای را می‌فهمیم. البته امکان دارد که در آینده هوش مصنوعی الگوهایی را پیدا کند که ما آنها را نفهمیم، من اعتقاد دارم آن زمان دانشمندان در کشفیات خود با شک و تردید روبه‌رو می‌شوند و این شک تا زمانی که آن کشفیات با روش‌های سنتی یا متفاوت‌تری تأیید شوند، باقی می‌ماند.
و سؤال آخر، آیا امکان دارد که روزی بشر بتواند به کمک هوش مصنوعی در سیاره‌ای دیگر حیات را کشف کند؟
این مسئله بسیاری سختی است و چیزی نیست که الان بتوانیم به آن جواب بدهیم. الان تلسکوپ‌هایی ساخته می‌شوند که شاید بتوانند پاسخی به این سؤال باشند. اگر این موضوع درست باشد امکان دارد که هوش مصنوعی به بخش تحلیل اطلاعات کمک کند. البته هنوز برای پاسخ قطعی دادن به این سؤال بسیار زود است.
در همینه زمینه :
