توافق برد – برد زعفران

فاطمه رجب‌زاده /خبرنگار

خرید توافقی هرچند برای عبور از تله دلالان زعفران تا حدودی چاره‌ساز است، اما پس از پایان دوره‌اش،  قیمت این محصول استراتژیک در بازار بالا می‌رود و به بهای واقعی‌اش نزدیک می‌شود. آن موقع است که دیگر بخشی از محصول کشاورز، به‌ویژه خرده‌زعفران‌کاران،در توافق رفته است. درست است که کشاورز سودش را دارد، خیلی بیشتر از قبل، اما حسرت فروش به ارزش واقعی، همان‌طور که یکی از زعفران‌کاران نمونه خراسان ‌جنوبی می‌گوید، برایش باقی است. 

تلخ‌کامی دلالان
حسین براتی از تاثیر خرید توافقی بر کوتاه شدن دست دلالان از سرزمین طلای سرخ با همشهری می‌گوید؛ توافقی که آغاز روزهای نویدبخشی برای زعفران‌کاران بود و امیدشان بر این دلخوشی استوار که محصول، روزی به بهای واقعی‌اش می‌رسد و دستشان را می‌گیرد. اما از نظر او این انتظار تمام و کمال برآورده نشده و به ویژه خرده‌زعفران‌کاران سودی را که باید، نمی‌بینند. چون پول‌لازم هستند، مجبور می‌شوند بخش زیادی از محصول را در دوره خرید توافقی بفروشند و بعد که، به تاثیر و تدبیر این خرید، بهای زعفران به ارزش واقعی نزدیک می‌شود، دست آنها خالی است.  او می‌گوید: این خرید به نفع آن‌هایی است که زعفران بیشتری دارند و در دوره خرید همه آن را نمی‌فروشند. چون پس از آن، با کاهش عرضه در بازار، قیمت افزایش می‌یابد، اما افرادی که نیاز مبرم به پول داشته‌‌اند، نمی‌توانند در آمد فروش واقعی‌تر داشته باشند.
براتی برد خرید توافقی برای کشاورز را تا زمانی می‌داند که روند انجام آن در هر دوره پس از برداشت ادامه داشته باشد، زیرا تداوم خرید شرایط را با ثبات می‌کند. اما همین خرید هم می‌تواند با سود بیشتری برای کشاورز انجام شود. او توضیح می‌دهد: الان فصل خرمن است و قیمت کمی افت دارد. اگر مجموعه متولی خرید به زعفران‌کار این اطمینان را بدهد که محصولش را با همان قیمتی که پس از این فصل در بورس تعیین می‌شود خریداری می‌کند، سود بیشتری دست کشاورز را می‌گیرد. 

تجربه پارسال و نرخ امسال 
حسین براتی خرید زعفران بر اساس درجه کیفی را یکی از مزایای خرید توافقی می‌داند و عیارسنجی را برای زعفران‌کاران خراسان ‌جنوبی و برخی مناطق خراسان ‌رضوی برگ برنده‌ای عنوان می‌کند که موجب رضایت کشاورزان است. 
او می‌گوید: تجربه پارسال خرید توافقی به علاوه شرایط خاص کمبود محصول امسال موجب شد کشاورزان قیمت‌ها را بالا ببرند. به عنوان مثال، زعفران‌کاران تربت و زاغه قیمت گل زعفران را که پارسال کیلویی 50 هزار تومان بود، امسال به 150هزار تومان رساندند. شرایط به نحوی است که فروش کمتر از این مبلغ‌ها موجب ضرر است و خود من امکان ندارد زعفرانم را کمتر از مثقالی 30 هزار تومان بدهم. اما بعضی تا 25 هزار تومان هم می‌فروشند که از نظر من اشتباه است. نباید ارزش جنس مرغوب را پایین بیاوریم. بنابراین خوب است صبر کنند تا محصولشان را در شرایط بهتر بازار عرضه
 کنند.
او که پارسال به عنوان نماینده کشاورزان خراسان ‌جنوبی در شورای قیمت‌گذاری زعفران شرکت کرده از جمله کشاورزانی است که قیمت خرید توافقی را کم می‌داند و محصولش را در جریان خرید توافقی نمی‌فروشد تا تعاونی‌ها هم به قمت واقعی‌تری این محصول را بخرند. او البته برای مناطقی مانند تربت که سطح زیر کشت بالایی دارد و چرخه عرضه تا صادرات زعفرانش کامل است، می‌توان خرید توافقی را برای زعفران‌کارانی که قبل از این محصولشان را با قیمت‌های بسیار پایین می‌فروختند، مناسب دانست، اما هنوز هم رسیدن به توافقی بهتر که نفع بیشتر کشاورز در آن دیده شود امکان دارد و این خرید توافقی صورت نمی‌گیرد مگر این‌که کشاورزان برای واقعی شدن قیمت زعفران بر این موضوع اصرار ورزند. 

خرید توافقی؛ نجات‌بخش زعفران
اما متولیان این عرصه در سازمان جهاد کشاورزی نظر کاملا متفاوتی دارند. آنها خرید توافقی را موجب واقعی شدن بهای زعفران می‌دانند. مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان ‌رضوی هم همین نظر را دارد. سید هاشم نقیبی حسینی می‌گوید: تسهیلات لازم را به تعاونی‌های متقاضی می‌دهیم و پیش‌بینی ما این است که امسال استقبال بهتری از خرید توافقی صورت گیرد. 
او روش کار امسال را مشابه خرید پارسال عنوان می‌کند با این تفاوت که هنوز قیمت پایه‌ برای خرید اعلام نشده، چون قیمت بازار مناسب است و با همین قمیت خرید‌ها انجام می‌شود.
به گفته وی، شرکت‌های تعاونی بخش خصوصی با کشاورزان تفاهم‌نامه‌هایی امضا کرده‌اند و امسال هم احتمال دارد دولت از طریق اتحادیه‌های بخش خصوصی وارد عمل شود و خرید محصول از طریق همین شرکت‌ها پیش‌بینی شده است. این اقدام هم برای رساندن قیمت زعفران به بهای واقعی است و به این منظور حتی دستگاه‌هایی چون استانداری برای حمایت از کشاورزان دستور پرداخت تسهیلات را به بخش خصوصی، برای خرید بهتر زعفران، صادر کرده‌اند. 

پیش بینی خرید امسال 
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌ رضوی اطمینان می‌دهد که خرید تواقی تدبیری است که برای کوتاه شدن دست دلالان از سفره زعفران‌کاران اندیشیده شده و بسیار موثر بوده است. چون این نحوه خرید انجام می‌شود، ارزش زعفران به بهای واقعی نزدیک خواهد شد. همچنین کشاورزان سال گذشته همه زعفرانشان را به تعاونی‌ها نفروختند و حدود 80 درصد محصول را پس از پایان دوره خرید با افزایش بیشتر قیمت‌ها عرضه کردند. با این حال سال گذشته خرید توافقی موفق بود و از حدود 300 تن 63 تن زعفران خراسان‌ رضوی با خرید توافقی وارد بازار شد.
پیش‌بینی نقیبی این است که امسال با وجود کاهش محصول، خرید توافقی با استقبال مواجه و همان میزان پارسال از کشاورزان خریداری شود. 
حالا بازار خرید توافقی در تب و تاب نرخ مناسب زعفران امسال است و برخی تعاونی‌ها به‌ویژه در جنوب خراسان با استقبال بیشتر کشاورزان مواجهند. اما آیا اعتماد آنها به دوره کنونی خرید توافقی در ماه‌های آینده خدشه‌دار نخواهد شد؟ این سوالی است که مسئولان جهاد کشاورزی باید با در نظر گرفتن شرایط واقعی پاسخی واقعی به آن بدهند.