انتخاب شهردار؛ تصمیمی فرا شهری

سیدمحمد فخار | خبرنگار

دمکراسی در قرن حاضر تنها شیوه حکومتی برای مدیریت کم‌خطا بر مردم حق‌خواه است. جوامع امروز بشری اگرچه این الگو را پذیرفته‌اند اما بایسته‌های کنونی، رخصت اجرای دمکراسی‌های آتنی مستقیم را نمی‌دهد. پارلمان‌ها در چنین شرایطی حکم «مردم‌خواندگانی» را دارند که وکالت 4ساله گرفته و بسته به ساحت ملی و محلی، کشور و شهر را نمایندگی می‌کنند. بدین‌سان تبلور آنچه مردم می‌خواهند باید در قامت وکلای آنان رصد شود.

در کشور ما اگرچه مشروطه توانست ایده نمایندگی را مستولی کند اما هیچ‌گاه در فاصله ایران بین 2 انقلاب(1285-1357) نمایندگی به واسطه چیرگی حکومت بر وکالت، بروز و ظهور نیافت. به اعتقاد بسیاری از جامعه‌شناسان، نخستین دوره انتخابات مجلس در جمهوری اسلامی بر پایه آموزه‌هایی برای مردم اهمیت یافت که سال‌ها در داستان‌های مشروطه درباره‌اش شنیده اما مجال بروز و ظهور آن را نیافته بودند. اما این همه ماجرا نبود. شور و شوقی که شهروندان در انتخابات ۷ اسفند ۱۳۷۷ داشتند نیز چنین حال و هوایی داشت که به مشارکت 24میلیون از 32میلیون شهروند واجد شرایط انجامید. البته انتخابات این سال وامدار رأی گیرای مردم به دولت نخست اصلاحات بود اما نشان داد مردم به پارلمان محلی، همتراز پارلمان ملی علقه دارند و دمکراسی را چونان که باید دنبال می‌کنند. در سایه چنین مشارکتی، ۱۸۵هزار عضو اصلی و علی‌البدل شوراهای شهر در سراسر کشور توسط مردم برگزیده شدند.شهرها در دنیای امروز منزلتی فراتر از حد خود یافته‌اند و ابرشهرها، حکم قدرت‌های هژمون. در جهان‌شهرهای هابرماسی حاضر، مرزهای سیاسی جایگاهی ندارند و شهروندان برای گستره‌ای بیرون از مرزهای خود تصمیم می‌گیرند. بدین‌ترتیب رأی مردم به یک حزب چنین معنی می‌یابد که آنان حق حفاظت از قانون ملی و محلی خود را به آنها سپرده‌اند و‌ شأن خود را از وکلایشان مطالبه می‌کنند. پس هر رأی در یک جهان‌شهر، ایده‌ای برای ساختن کشوری است که در آن سکونت دارند. مشارکت بالا در چنین جامعه‌ای حاصل تفکری مشترک است که از خرد مشترک برخاسته و نهال شهری را بالنده‌ و استوار می‌سازد.

نوشته حاضر البته ایده جهان‌شهری را در تهران و در انتخابات 29اردیبهشت 1396دنبال می‌کند اما تعمیم اصول شهروندی محلی به ساحت ملی نیز پذیرفتنی است؛ چونان که از سقراط پرسیدند وطنش کجاست،او در جواب گفت: جهان. مقصود آنکه تهران نیز نه یک شهر و کلانشهر و ابرشهر که عرصه‌ای ملی است که هر قدم در آن الگویی برای شهرهای دیگر تلقی می‌شود. حالا به انتخابات اخیر شورای شهر تهران بنگرید. 21عضو برای جهان‌شهری برگزیده شدند و رکورد حضور در چنین مجالی شکسته شد. شهروندان اگرچه هنوز نتوانسته‌اند شهردار خود را مستقیم برگزینند اما شورایی انتخاب کردند که پیامی صریح داشت. گرچه 532روز از واگذاری مسئولیت پارلمان محلی به شورای شهر حاضر گذشته اما به پشتوانه همین گزینش، صندلی شهردار جهان‌شهر تهران استوار خواهد بود.