آسیاب‌های تهران

این روزها که خبری از آسیاب در شهر ما نیست اما هنوز در محله‌های مختلف تهران کوچه‌هایی به نام آسیاب به چشم می‌خورد؛ کوچه‌هایی که هیچ نشانی از آسیاب ندارند. حال اینکه آسیاب چه بود و چه‌کاری انجام می‌داد باید برایتان بگوییم آسیاب‌ها با آب کار می‌کردند. سنگ آسیاب را هم آب می‌چرخاند نه موتوربرق. آسیاب‌ها آبگیری به نام تنوره داشتند. تنوره در حوض گرد عمیق قیف مانندی بود که ته باریک آن به مجرای پره‌های آسیاب وصل می‌شد و از آن با وزن و فشار آب به پره‌ها می‌خورد. پره‌ها که جلو می‌رفتند چوب محور آسیاب بالا می‌آمد و سنگ آسیاب را می‌چرخاند. معمولاً آبی که از زیر یک آسیاب خارج می‌شد می‌توانست چند آسیاب را که در مسیر سراشیبی راهش بودند بگرداند. بنای آسیاب هم با خشت و گل با طاقی گنبدی در وسط بود و غلام گردشی(پله‌های مدور) در اطراف آن برای جا دادن گندم و جو جا داده می‌شد. هریک از روستاهای اطراف تهران هم آسیاب‌هایی داشت که تفرجگاه اهالی به حساب می‌آمد. از جمله آسیاب‌های شرق تهران در دولاب، آسیاب‌های شهرری و دولت‌آباد و منصورآباد و صفائیه و اکبرآباد و باغ فیض در جنوب و غرب تهران و آسیاب گاومیشی در روستای ونک از جمله آسیاب‌های شمال تهران بود.