گزارش
گزارش همشهری از کمبود کتاب‌های درسی در برخی از پایه‌های تحصیلی
دانش‌آموزان بدون کتاب
فهیمه طباطبایی/ خبرنگار
«بیشتر از یک ماهه بدون کتاب میریم مدرسه، بعضی بچه‌ها رفتن از سال قبلی‌ها کتاباشون رو قرض گرفتن که حداقل از رو درس‌های اونا بخونیم تا کتاب خودمون برسه، تازه مجبور شدیم با هم‌دیگه سه تا یکی شریکی از کتابا استفاده کنیم؛ واسه تمرین خونه هم از روی درس‌ها کپی بگیریم؛ چاره دیگه‌ای هم داریم مگه؟ هر روز میگن فردا میاد، شنبه میاد؟ کو، کجا؟ الان آبانه» این روایت هادی سخایی، دانش‌آموز رشته کامپیوتر پایه دوازدهم یکی از هنرستان‌های تهران است که به نیابت از دوستانش با همشهری تماس گرفته تا به قول خودش صدایشان را به گوش مسئولان آموزش و پرورش برسانیم؛ اتفاقی که فقط مخصوص دانش‌آموزان یک هنرستان و یک مدرسه نیست و امسال گریبان بسیاری از دانش‌آموزان به‌خصوص در پایه دوازدهم را گرفته است.
مشکل از تغییر محتوای کتاب‌های درسی است
ثبت‌نام کتاب‌های درسی هر سال از تیرماه آغاز و توزیع آن در کتابفروشی‌ها و مدارس از اوایل شهریور انجام می‌شود؛ این روالی است که سال‌هاست در آموزش و پرورش تکرار شده و تا حالا خلل چندانی در آن به‌وجود نیامده بود اما امسال ظاهرا این چرخه از نقطه آغاز معیوب شده و دانش‌آموزان را با مشکل مواجه کرده است. سمیه سنایی، معلم تاریخ یکی از مدارس مطرح علوم انسانی در این‌باره به همشهری گفت: «مشکل از تغییر محتوای کتاب‌های درسی شروع شد که امسال به پایه دوازدهم رسیده و باعث شده که کتاب‌های جدیدالتالیف دیرتر برای چاپ آماده شوند و به تبع در توزیع سراسری آن هم تأخیر ایجاد شده آن هم در زمانی که مشکل کاغذ هم وجود دارد. الان دانش‌آموزان ما در علوم انسانی هم کتاب ندارند؛ در نهایت مجبور شدیم با کتاب‌های سال قبل آموزش بدهیم تا کتاب‌های جدید برسد.»
کتاب‌ها اتوبوسی به فومن رسیدند
سلمان جنگلبانی، معلم ریاضی یکی از مدارس فومن هم از توزیع نامناسب کتاب پایه دوازدهم در مدارس گلایه دارد. او معتقد است که این توزیع نامنظم و نابسامان در ابتدای سال تحصیلی قطعا باعث افت تحصیلی دانش‌آموزان در ادامه سال خواهد شد. «اینطور نیست که کتاب نباشد، هست اما یا درست توزیع نشده یا به تعداد کمتری چاپ کرده‌اند؛ الان 12 نفر از دانش‌آموزان مدرسه ما از رشت و تهران و شهرهای دیگر کتاب خریده‌اند آن هم با کلی زحمت؛ مثلا 3 نفر به اقوامشان در تهران گفته‌اند که کتاب‌ها را بخرند و با اتوبوس برایشان بفرستند؛ یا 2 نفر توانسته‌اند تک جلد و 2 جلد از کتابفروشی‌های مختلف رشت کتاب‌ها را جمع کنند. آنهایی هم که ندارند با کپی از صفحات کتاب‌های بچه‌ها درس‌ها را سپری می‌کنند.»
او افزود: «خود من از طریق سامانه‌ای که آموزش و پرورش معرفی کرده است کتاب‌ها را سفارش دادم ولی هنوز به دستم نرسیده و مجبورم از نسخه پی‌دی‌اف موجود در سایت رشد استفاده کنم.»
البته مشکل کمبود کتاب و توزیع نامناسب در رشته‌های فنی و حرفهای و کاردانش هر سال وجود دارد و مختص امسال نیست. هادی سخایی در این‌باره گفت: «ما دانش‌آموزان این دو شاخه هر سال با این مسئله روبه‌رو می‌شیم، به ما میگن که چون رشته‌هاتون متنوع هست و کتاب‌ها هم هر چندسال یک‌بار به روز میشه، دیر به دستتون میرسه، حتی تو بعضی رشته‌های کار دانش کتاب بعد از 4 ماه توزیع میشه، ولی امسال اوضاع خیلی آزاردهنده‌تر شده و در همه رشته‌ها و درس‌ها این اتفاق افتاده.»
تأیید و انکار همزمان مسئولان‌آموزش و پرورش
آش کمبود کتاب‌های درسی در مدارس آنقدر شور شد که مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران هم واکنش نشان داد. عباسعلی باقری در این‌باره به مهر گفته است: «کتاب‌های پایه دوازدهم چون امسال سال اولی بود که منتشر می‌شد کمی با تأخیر چاپ و سپس به استان‌ها تحویل داده شد و این چرخه تا منطقه و مدرسه نیز ادامه پیدا کرد. اخیرا تعداد زیادی کتاب تحویل مناطق شده است و تا آخر این هفته به‌تدریج به‌دست دانش‌آموزان می‌رسد.»
اما مسئولان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی این موضوع را به‌طور کلی رد می‌کنند. آنها می‌گویند که چنین مشکلی وجود ندارد و کتاب‌ها به موقع چاپ و توزیع شده است. احمدرضا امینی، مدیرکل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی وزارت آموزش و پرورش به صراحت به همشهری می‌گوید که کسری کتاب نداریم و آموزش و پرورش استان‌ها تاکنون گزارشی مبنی بر کمبود کتاب ارائه نکرده‌اند: «در نحوه توزیع کتاب‌ها هیچ خلل و مشکلی پیش نیامده ضمن اینکه ما هیچ گزارشی درخصوص کسری کتاب نداریم و کتابفروشی‌های مجاز حتما کتاب‌ها را دارند که دانش‌آموزان می‌توانند با مراجعه به سایت ما اسامی آنها را بردارند و برای خرید کتاب مراجعه کنند.»
او حتی صحبت دانش‌آموزان و معلمان را درخصوص کمبود کتاب پایه دوازدهم عجیب توصیف کرد و گفت: «غیراز خرید کتاب از کتابفروشی‌های مجاز، دانش‌آموزان از هر جای کشور می‌توانند وارد سامانه irtextbook.ir شوند و کتاب‌های خود را به شکل تکی یا بسته کامل سفارش بدهند و در زمان مناسب تحویل بگیرند.»
سیدحسین طلایی زواره، معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی حرفهای امینی را تکرار کرد و به همشهری گفت: «تاکنون هیچ موضوعی مبنی بر کسری کتاب به ما گزارش نشده است. در واقع هیچ استان و منطقه‌ای تاکنون اعلام نکرده که در آنجا با کمبود کتاب مواجه شده‌اند، این موارد فراگیر نیست و هر سال در برخی از مناطق به‌وجود می‌آید.»
مشکل کمبود کتاب‌های درسی فقط مخصوص پایه دوازدهم و رشته‌های فنی و حرفهای نیست؛ برخی از دانش‌آموزان در پایه‌های تحصیلی دیگر نیز تا مدت‌ها کتاب نداشته یا هنوز نتوانسته‌اند خریداری کنند که البته تعداد آنها مشخص نیست ولی صحبت‌های والدین و دانش‌آموزان نشان می‌دهد که در این حوزه نیز مسئله توزیع نامناسب کتاب در سال تحصیلی جاری وجود داشته است. ایلیا طاهاوند، معلم پایه چهارم ابتدایی مدرسه روستایی هیرمند در این‌باره گفت: «متأسفانه دانش‌آموزان مدرسه ما هنوز کتاب ندارند و ما با کمک دانش‌آموزان سال قبل توانستیم این مشکل را تا حدی حل کنیم. در سامانه هم ثبت‌نام کرده‌ایم ولی هنوز کتاب‌ها به دستمان نرسیده است.»
کاغذ برای چاپ کتاب نیست
اما ظاهرا مشکل کمبود کتاب‌های درسی دانش‌آموزان در سال تحصیلی آینده جدی‌تر از امسال است، چراکه براثر تحریم‌ها، واردات کاغذ برای چاپ کتاب‌های درسی با مشکل مواجه شده و هنوز بلاتکلیف است. طلایی زواره در این‌باره به همشهری گفت: «برای خرید کاغذ کتاب‌های درسی وزیر آموزش و پرورش چندین بار با رئیس بانک مرکزی گفت‌وگو کردند اما مشکل تاکنون حل نشده است.»
وی افزود: « اگر تمدید ثبت سفارشات انجام شود، می‌توانیم بخشی از کاغذی که وارد کشور شده و در گمرک است را دریافت کنیم؛ علاوه بر این، مقداری دیگر هم از طریق کشتی در راه کشور است که اگر ثبت سفارشات صورت بگیرد به آنها هم دسترسی پیدا خواهیم کرد.»
طبق آماری که رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی می‌گوید، امسال 140میلیون نسخه کتاب در همه رشته‌ها و پایه‌های تحصیلی برای 13میلیون و800 هزار دانش‌آموز چاپ شده است که این رقم با توجه به افزایش آمار دانش‌آموزی در سال آینده بیشتر هم خواهد شد.
